Κείμενα αρχείου: Βιβλιοκριτικές

Η αναστοχαστική λειτουργία του Όσβαλντ Σπένγκλερ

Από ~ ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό

Μια πορεία που βασίζεται στη λογική του πολιτικά αδιάφορου ευδαιμονισμού, της κατανάλωσης υλικών αγαθών, του ακτιβιστικού φεστιβισμού, των πολιτικών ψευδο-διπόλων (όπως Αριστερά και Δεξιά), του γενικευμένου κομφορμισμού και κυρίως της υποταγής (θρησκευτικού/λατρευτικού τύπου) στην τεχνολογία και στην τεχνοεπιστήμη, δείχνει να ταυτίζεται με την παθητική αποδοχή ενός πεπρωμένου και να επιβεβαιώνει τη θεωρία περί «προγραμματισμένης» θνησιγένειας όλων των μορφών πολιτισμού -επομένως και του σύγχρονου δυτικού. Όμως η σπενγκλερική υπόθεση του αναπόδραστου και «σκοτεινού» ανθρώπινου πεπρωμένου μπορεί να γίνει πρόκληση δημοκρατικής αναγέννησης κατά της παρακμής. Είναι ίσως δευτερεύον να εξεταστεί η ακρίβεια τούτης της γερμανικής «ρομαντικής προφητείας».

Το χέρι και η ομιλία στη σκέψη του Όσβαλντ Σπένγκλερ

Από ~ ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό

Αυτό που διαχωρίζει το χέρι από το όπλο, λέει ο Σπένγκλερ, είναι η τεχνική διαδικασία: «[α]φενός στην παραγωγή του όπλου, αφετέρου στη χρήση του. Όπως υπάρχει μια τεχνική για την κατασκευή του βιολιού υπάρχει και μια τεχνική για το παίξιμο του βιολιού. Αυτή η ανωτερότητα του ανθρώπου να επιλέγει και να κατασκευάζει σύμφωνα με τα δικά του μέτρα και τις ανάγκες τα όπλα του και τα εργαλεία του, συνιστά την απελευθέρωση από τον καταναγκασμό του είδους.

Pierre DARDOT & Christian LAVAL: Ο νέος λογισμός του κόσμου Δοκίμιο για τη νεοφιλελεύθερη κοινωνία

Από ~ Δουλφής Γιάννης

Σε μετάφραση Γιάννη Δουλφή Δέκα χρόνια πριν, το 2009, ο Christian LAVAL[1] με το συνεργάτη του σε πολλά έργα, Pierre DARDOT δημοσίευσαν το μνημειώδες βιβλίο La nouvelle raison du monde. Essai sur la societe neoliberale (Ο νέος λογισμός του κόσμου. Δοκίμιο για τη νεοφιλελεύθερη κοινωνία), όπου αναπτύσσουν ενδελεχώς, σε βάθος και με μεγάλη ενάργεια το νεοφιλελευθερισμό στη συγκεκριμένη εφαρμογή του, και μέσα από μια ιστορική αναδρομή την καταγωγή των ιδεών και των πρακτικών του, αναδεικνύοντας ότι είναι μια πολύ βαθύτερη κατάσταση πραγμάτων από ό,τι συνήθως νομίζεται, που έχει διαποτίσει όλη την ύπαρξη των ανθρώπων. Μέσω πολλαπλών δρόμων, ο νεοφιλελευθερισμός επιβλήθηκε ως ο νέος λογισμός του κόσμου, ο οποίος καθιστά τον ανταγωνισμό τον παγκόσμιο κανόνα συμπεριφοράς και δεν αφήνει άθικτη τη σφαίρα της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτή η λογική διαβρώνει ακόμη και την κλασική αντίληψη της δημοκρατίας. Εισάγει νέες μορφές υποταγής, οι οποίες, για εκείνους που την αμφισβητούν, αποτελούν μια νέα πολιτική και πνευματική πρόκληση. Μόνο η κατανόηση αυτής της ορθολογικότητας θα επιτρέψει να του αντιτάξουμε μια πραγματική αντίσταση και να ανοίξουμε ένα άλλο μέλλον. Πρόκειται για …

Christian Laval: Θάνατος και ανάσταση του φιλελεύθερου καπιταλισμού

Από ~ Δουλφής Γιάννης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ Θεωρήσαμε πολύ ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με τη συγκεκριμένη εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού που μας κυβερνά, αφενός διότι δεν είναι απόλυτα κατανοητό ότι η επικρατούσα αυτή σύγχρονη μορφή του δεν είναι αυτό που γενικά νομίζεται, αλλά μπορεί εύκολα να ανιχνευθεί στο κοινωνικό – πολιτικό πλαίσιο που αποτελεί την πεμπτουσία της εφαρμοζόμενης νεοφιλελεύθερης πολιτικής στη γερμανοκρατούμενη Ε.Ε. Αφετέρου ο πολύ σημαντικός σύγχρονος στοχαστής και διεξοδικός ερευνητής του φαινομένου, όχι αποκλειστικά στ επίπεδο των ιδεών, Christian Laval[1], το κείμενο του οποίου επιλέξαμε, – δημοσιευμένο στο τεύχος Νο 29 Ιανουάριος 2007 της επιθεώρησης Revue du MAUSS[2] – αξίζει να γίνει γνωστός και στη χώρα μας, για τις πολύ εύστοχες μελέτες του, που επιχειρούν τη διαύγαση του πραγματικού και τη διέξοδο που μπορεί να επιχειρηθεί από εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις, που ενώ αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα της κοινωνίας, παραμένουν εγκλωβισμένες στο εφιαλτικό παρόν του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Λόγω της πολύ μεγάλης έκτασης του κειμένου (και του παρόντος ήδη μέρους), δημοσιεύεται μόνο το μέρος του αναφέρεται στις απόψεις του πολύ σημαντικού στοχαστή Karl Polanyi[3] καθώς και σ’ εκείνες του Walter …

Michael Löwy: Συγχωνεύοντας το Tikkoun και την κοινωνική Ουτοπία

Από ~ Αθανάσιος Γεωργιλάς

Στην καβαλιστικής προέλευσης θρησκευτική παράδοση το Tikkoun αποτελεί έναν πολύσημο όρο της οραματικής μεσσιανικής διδασκαλίας, που συμβολίζει ταυτόχρονα την αποκατάσταση/επανόρθωση του απολεσθέντος Παραδείσου και τη Λύτρωση του εβραϊκού λαού από τον καταπιεστικό/τυραννικό ιστορικό χρόνο[1]. Ο Michael Löwy στο βιβλίο του Λύτρωση και Ουτοπία (Παρίσι, 1998) περιγράφει με ένα πειστικό τρόπο πώς μια μερίδα εβραίων στοχαστών γερμανικής κουλτούρας, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν την avant guard διανόηση της Μitteleuropa (Μεσευρώπης) του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, από τον όψιμο γερμανικό «αντικαπιταλιστικό ρομαντισμό» μέχρι την «κριτική» σχολή της Φρανκφούρτης, διέγνωσαν στο Tikkoun, ανακαλύπτοντας ταυτόχρονα τις εβραϊκές ρίζες τους, την εκπλήρωση των επαναστατικών προσδοκιών και των ελπίδων της ανθρωπότητας για τη χειραφέτηση και τον σοσιαλισμό. Κατά τον Löwy, η συγχώνευση του μεσσιανισμού στα έργα των ελευθεριακών και, κυρίως, μαρξιστών διανοούμενων Εβραίων δημιούργησε μια ιδιαίτερη σχολή σκέψης, «εκλεκτικής συγγένειας» -όρος που ο Löwy δανείζεται από τους Γκαίτε και Max Weber- του εβραϊκού μεσσιανισμού με τον ουτοπικό σοσιαλισμό. Η «εκλεκτική» επιλογή του Michael Löwy, να καθολικεύσει τις ιδιαίτερες ιουδαϊκές πτυχές μιας μερίδας εβραίων στοχαστών στο σύνολο της επαναστατικής κοσμοαντίληψης, μοιάζει με την …

Ο Ζαν-Μαρκ Μαντοζιό και η «απάτη του Μισέλ Φουκώ»

Από ~ ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό

Αυτή η τόσο περίπλοκη και νεφελώδης πρόζα είναι ένα συνονθύλευμα φουκωικών όρων («χρήση των γνώσεων» – εναλλασσόμενη με τη «δυναμική των γνώσεων»-, «μηχανισμοί», «αποφαντικά πεδία» κ.ο.κ.). Η παραπάνω φρασεολογία, με το επιτηδευμένο της ύφος, που έχει σκοπό να καλύψει ένα αβυσσαλέο κενό είναι ακριβώς η γλώσσα της μη-σκέψης. Χάρη σε αυτήν, οι γραφειοκρατίες που προσποιούνται ότι οργανώνουν την έρευνα στον τομέα της ιστορίας των επιστημών δικαιολογούν καθημερινά την ύπαρξή τους

Το αίνιγμα του Μόμπι Ντικ

Από ~ ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό

Ωστόσο το τραγικό τέλος του μυθιστορήματος καταδεικνύει το δυσάρεστο παράδοξο, ότι ενώ η ανθρωπότητα δεν μπορεί να επιβιώσει σε έναν κόσμο δίχως νόημα, η ατελείωτη αναζήτηση για τις απόλυτες αλήθειες αποδεικνύεται τελικά μάταιη, ακόμη και θανατηφόρα. Ή μάλλον, η ίδια η αναζήτηση, ως αυτοσκοπός, μπορεί να φτάσει να αποτυφλώσει έναν άνθρωπο. Ακριβώς όπως ο Στάρμπακ αναφωνεί στον καπετάν Αχαάβ: «Ορίστε! Δεν σας αναζητά ο Μόμπι Ντικ. Είστε Εσείς που τον αναζητάτε με τρέλα!» Η εκδικητική τρέλα του Αχαάβ κατατρώγει το μυαλό, το σώμα και τη ψυχή του. Ο αναγνώστης αναρωτιέται αν ο Μέλβιλ θέλει τον Αχαάβ να επιστρέφει στο σπίτι του ώστε να αφιερωθεί στην άρρωστη σύζυγο και να βρει τη γαλήνη, ή να κατακτά την «κητώδη» νέμεσή του για να συναντήσει τη δόξα; Και τα δυο μονοπάτια θα τον καταστρέψουν, αλλά μόνο με το δεύτερο θα εκπληρώσει το πεπρωμένο του.

Ο θάνατος του θανάτου στο έργο του Νταμούρ

Από ~ ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό

Πολλοί υποστηρίζουν ότι σε μερικές δεκαετίες, η γενετική, η βιοτεχνολογία, η νανοτεχνολογία, η επιστήμη των υπολογιστών και η ρομποτική θα επιτρέψουν στην ανθρώπινη φυλή να κατευθύνει την εξέλιξή της, ακριβώς όπως το άτομο μπορεί (ενδεχομένως) να αποκτήσει τον έλεγχο του πεπρωμένου του. Σήμερα οι μεταμοσχεύσεις οργάνων είναι σχεδόν επεμβάσεις ρουτίνας, ενώ το φύλο μπορεί να αλλάξει στην κατάλληλη χειρουργική αίθουσα. Πολλές από αυτές τις πρακτικές θεωρούνται ήδη «βασικές» και υποτυπώδεις, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη τις υποσχέσεις των βιο/νανοτεχνολογιών για δραστικές παρεμβάσεις στο μέλλον σε μοριακό επίπεδο.

Ζαν-Κλωντ Μισεά & Τζορτζ Όργουελ – Προσχέδιο μιας βοηθητικής γλώσσας

Από ~ ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό

Όπως είδαμε, μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι ένα από τα πιο διαυγή κείμενα σχετικά με τον ολοκληρωτισμό είναι ένα μυθιστόρημα. Αντίστοιχα, η κεντρική θέση που λαμβάνει μέσα στο 1984 η κατασκευή της Νέας Ομιλίας [Newspeak] απλώς αντανακλά τις παλιότερες αναλύσεις του Όργουελ σχετικά με τον ρόλο της γλώσσας εντός μιας κοινωνίας κυριαρχούμενης από την Ιδεολογία. Διότι, όπως φυσικά αντιλαμβάνεται κανείς, η Νέα Ομιλία συνιστά την πιο ακραία εκδοχή της «ξύλινης γλώσσας» των ιδεολόγων…