Evandro Agazzi – Το πρόβλημα της ζωής
Η γνώση και η κατανόηση «από πού προέρχονται» και «πώς» δημιουργήθηκαν όλα τούτα είναι πολύ σημαντική ώστε να μπορούμε να τα προσεγγίσουμε κριτικά και να δικαιολογήσουμε την εγκυρότητά τους ακόμη και στην παρούσα κατάσταση. Ωστόσο, προειδοποιούμε ότι όλες αυτές οι συνεισφορές δεν είναι αρκετές να ικανοποιήσουν αυτή την κλήση στην οποία από την αρχαιότητα είχε εντοπιστεί η ουσία της σοφίας: «γνῶθι σαὐτόν». Πράγματι, μόνο αφού καταλάβουμε επαρκώς «τι είμαστε», αποκτά νόημα το ερώτημα «τι πρέπει να κάνουμε» για να φροντίσουμε τον εαυτό μας, να μην σπαταλήσουμε τη ζωή μας, να καταλάβουμε τις σχέσεις που πρέπει να δημιουργήσουμε μεταξύ μας, στον κόσμο και την κοινωνία.
Ρομπέρτο Καλάσσο – Περί μύθων, θεών και του «ακατονόμαστου παρόντος»
Σε αντίθεση με όσους πιστεύουν ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα αμεσοδημοκρατικό μοντέλο, εγώ νομίζω ότι η έννοια και η λειτουργία της διαμεσολάβησης είναι αποφασιστικής σημασίας. Η σκέψη που δεν τη λαμβάνει υπ’ όψη της είναι μια σκέψη αδαούς, γιατί όλη η υπόστασή μας βασίζεται στη διαμεσολάβηση, άσχετα αν όλοι την συκοφαντούν σαν το στοιχείο εκείνο που διαστρεβλώνει τα πάντα. Η ίδια η πρόσληψη της αισθητής πραγματικότητας είναι δυνατή μόνο χάρη στη διαμεσολάβηση. Για να δω κάτι χρησιμοποιώ φίλτρα. Όποιος δεν το γνωρίζει αυτό καταλήγει να πιστεύει ότι η διαμεσολάβηση είναι απλά ένα όργανο εξαπάτησης, σαν τον ανέντιμο δημοσιογράφο, τον ψεύτη πολιτικό ή, όπως συνέβη στο παρελθόν, τον πονηρό Εβραίο. Είναι θλιβερό.
Η κρίσης της εποχής μας είναι κρίση ρητορικής
Σε γενικές γραμμές, η πανδημία έδειξε μια γενικευμένη καταστροφή των επικοινωνιακών επιλογών: ο Λόγος στράφηκε εναντίον μας. Έχουμε περιφρονήσει τη ρητορική τέχνη υποβαθμίζοντας την σε απλή μεταμφίεση, αντικαθιστώντας την πειθαρχία της λέξης με τις πομπώδεις ομιλίες των δικολάβων, ή ακόμη χειρότερα, με τις διακηρύξεις από το μπαλκόνι του Palazzo Venezia: πόσο ανόητο! Όλα είναι ρητορική – ακόμη και ο τόνος με τον οποίο ζητώ από τον αρτοποιό να μου δώσει ψωμί. Επειδή η ρητορική, η τέχνη της τακτοποίησης των λέξεων, είναι ο ρυθμός με τον οποίο υπάρχουμε στον κόσμο, συμπίπτει με το ανάστημά μας.
Balthus – Ζωγραφική εξομολόγηση
Βέβαια σήμερα, μια και οι ηλίθιοι που κάνουν αυτό που αποκαλείται σύγχρονη τέχνη δεν καταλαβαίνουν τίποτα από ζωγραφική, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι τα λόγια μου γίνονται κατανοητά. Αλλά τί πειράζει; Η ζωγραφική αρκεί στον εαυτό της. Για να μπορέσεις να την αγγίξεις έστω και ελάχιστα, πρέπει πρώτα να τη συλλάβεις, θα έλεγα, τελετουργικά. Να συλλάβεις αυτό που έχει να δώσει σαν χάρη. Δεν μπορώ να μην χρησιμοποιώ αυτό το θρησκευτικό λεξιλόγιο, δεν βρίσκω τίποτα καλύτερο, πιο κατάλληλο, για να περιγράψω αυτό που θέλω να πω. Μπορούμε να ενωθούμε με το ουσιώδες μέσω της ιερότητας του κόσμου, μέσω της ταπεινής διαθεσιμότητας και προσφοράς του εαυτού μας.
Η πανδημία του κορωνοϊού και η αποτυχία ενός αυτοματοποιημένου κόσμου
Η υγειονομική αυτή κρίση αποκαλύπτει όμως με τρόπο αδιαμφισβήτητο τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του παρόντος. Το πραγματικό ερώτημα δεν αφορά τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που παίρνονται για να αντιμετωπιστεί μια κατάσταση εξαίρεσης, αλλά τις καθημερινές παραμέτρους της πολιτικής διαχείρισης. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο το στοκ σε μάσκες, αλλά η συνεχώς ελαττωμένη ικανότητα αντίστασης του συστήματος υγείας, και της κοινωνίας γενικότερα, σε επίπεδο καθημερινών λειτουργιών απέναντι στο αναπάντεχο. Βλέπουμε πλέον ότι είναι ακριβώς η έλλειψη του καθαρά πολιτισμικού, αισθητικού, ποιοτικού και ποιητικού στοιχείου που κάνει την κοινωνία να είναι κοινωνία, που εξηγεί με τον καλύτερο τρόπο αυτή την έλλειψη προετοιμασίας και αυτή την ανικανότητα αντίδρασης.
Η πανδημία και ο αρχαίος τρόμος – Μάριο Βάργας Λιόσα
Αυτός ο αρχαίος τρόμος δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς, παρά την τεράστια πρόοδο του πολιτισμού. Όλοι γνωρίζουν ότι, όπως στην περίπτωση του AIDS ή του Έμπολα, ο κορωνοϊός θα είναι μια προσωρινή πανδημία, οι επιστήμονες, από τις πιο προηγμένες χώρες, θα βρουν σύντομα ένα εμβόλιο και ότι όλα αυτά θα τελειώσουν και στο μέλλον θα γίνουν μια ξεθωριασμένη ιστορία που μόλις μετά βίας θα θυμόμαστε. Αντιθέτως δεν θα παρέλθει ο φόβος του θανάτου, του επέκεινα, όπου κρύβεται η καρδιά του πανικού, του φόβου των πανδημιών. Η θρησκεία ανακουφίζει αυτό τον φόβο, αλλά δεν τον απαλείφει· παραμένει, πάντα στα σωθικά των πιστών, αυτή η δυσφορία που μερικές φορές μεγεθύνεται και μετατρέπεται σε τρόμο για το άγνωστο κατώφλι που χωρίζει τη ζωή από το εκεί που αυτή υπάρχει στο μετά από αυτή: καθολική και αιώνια εξαφάνιση;
Οι καταδότες
Ο ψυχολογικός μηχανισμός είναι πρωτόγονος, αλλά άκρως αποτελεσματικός. Το κράτος που για διάφορους λόγους υποτίμησε αρχικά το πρόβλημα, τώρα ξεσπάει στους πολίτες: εσύ, που περπατάς στο δρόμο, εσύ φταίς που μολύνεις τους άλλους, εσύ φταίς που επιβαρύνεται το υγειονομικό σύστημα και τα νοσοκομεία. Η βαθιά ριζωμένη πεποίθηση του καθένα ότι έχει αυτός δίκιο κι οι άλλοι άδικο, κάνει τα υπόλοιπα. Το καταδίδειν γίνεται έτσι τρόπος ύπαρξης: καταδίδω τον άλλο για να αισθανθώ καλύτερος. Όλως παραδόξως, η κατάδοση μας κάνει να αισθανόμαστε πιο υπεύθυνοι: κάναμε το καθήκον μας για το κοινό καλό.
Το τέλος του κόσμου: ήρωες σε εποχές πανδημίας
Ο ποπ κόσμος, ή αλλιώς ο σύγχρονος κόσμος, αυτός των ανθρώπων hic et nunc, τώρα απειλείται και σύντομα θα καταστραφεί, πολύ νωρίτερα από ό,τι είμαστε σε θέση να αντέξουμε, εξαιτίας μιας δαιμονικής συνωμοσίας, από κάποιον αδίστακτο τρομοκράτη, από ανθρωποιημένους πιθήκους που θα μας υποδουλώσουν, από εξωγήινους ή από έναν ιό. Ωστόσο θα παραμείνουν οι λίγοι, πολύ λίγοι, επιζώντες που θα επιβιώσουν μέσα στη μιζέρια και τη δυστυχία, ξεσπώντας στις βρωμερές αθλιότητες που ως άνθρωποι είμαστε ικανοί να πράξουμε σε ένα κόσμο χωρίς νόμο και χωρίς ηθική.
Το σπίτι στον καιρό της επιδημίας: τόπος εγκλεισμού ή οίκος αποκλειστικότητας;
Στον Όμηρο το σπίτι είναι ο τόπος ανάπαυσης μετά τον πόλεμο, η ξεκούραση μετά τη δοκιμασία. Για τον Οδυσσέα η Ιθάκη είναι η νεότητα και η ελπίδα, η αγάπη, τα χωράφια του, τα ζώα, τα ηλιοβασιλέματα, γι’ αυτό και θέλει να επιστρέψει. Η οικία είναι σκέπη, προστασία, σκιά. Γι’ αυτό οι Μογγόλοι ξέρανε ότι η πιο πρακτική λύση είναι η σκηνή: ένα καταφύγιο πάντα ίδιο και πάντα διαφορετικό, ιδανικό να συντροφεύει μια ζωή κατακτήσεων. Παρομοίως, ο μοναχός ποιητής Saigyo ξεκουραζόταν στη σκιά των κερασιών, ενώ ο ποιητής Basho έφτιαχνε το ταπεινό του κατάλυμα από φύλλα μπανανιάς. Η μονιμότητα ενός σπιτιού τρομοκρατούσε αυτούς τους Δασκάλους του εφήμερου.
Δεκαήμερον (Decameron) του Βοκάκιου – το ιταλικό βιβλίο του 14ου αιώνα ως οδηγός επιβιώσης στον Κορωνοϊό
Μετάφραση/προλογισμός: Μιχάλης Θεοδοσιάδης και Γιώργος Κουτσαντώνης Το βασικότερο που πρέπει να ειπωθεί για τον Ιταλό Τζιοβάνι Βοκάκιο (Giovanni Boccaccio/εξελληνισμένο Ιωάννης Βοκάκιος), που έζησε από το 1313 ως το 1375 μ.Χ στην Φλωρεντία, είναι ότι ήταν ένας πραγματικά μεγάλος ουμανιστής της εποχής του. Και την εποχή…