Κείμενο του Κοκτσίδη Γιώργου[1] Η επίπονη σύγχρονη ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κι η πολυπλοκότητα των θεσμών της, έχουν πυροδοτήσει τα τελευταία χρόνια μια πολύ έντονη συζήτηση σχετικά με την ιδρυτική και θεωρητική βάση του εγχειρήματος. Γιατί φτιάξαμε με λίγα λόγια την ΕΕ και πώς κατέληξε τόσο αυταρχική κι ανελεύθερη; Ελέω κρίσης και κοινωνικής συντριβής μάλιστα, η σύγχυση μπροστά στο πολυδαίδαλο ευρωπαϊκό οικοδόμημα κι η αμφισβήτηση της ηθικής του αξίας για τις μάζες, έχουν γεννήσει εντονότατες αποσχιστικές τάσεις. Κι οι τάσεις αυτές γιγαντώνουν αφενός εκλογικά τον εθνολαϊκιστικό και μισαλλόδοξο ευρωσκεπτικισμό της ακροδεξιάς, και σ’ ένα τελείως διαφορετικό ιδεολογικό πλαίσιο εκφράζονται από μια παραδοσιακή, ριζοσπαστική αριστερά που ανθίσταται σε αυτό που η ίδια θεωρεί μηχανισμό αντιλαϊκής πολιτικής (η ΕΕ σαν ένας αιμοδιψής και πολυκέφαλος «Λεβιάθαν» με κορυφές από το Ευρωκοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι την ΕΚΤ και την Τράπεζα Επενδύσεων) Εκείνο που παραμένει ωστόσο επίδικο έως και σήμερα είναι αν η ΕΕ μπορεί πράγματι να ιδωθεί υπό το πρίσμα της κλασσικής πολιτικής θεωρίας ή αν απαιτείται ένας επαναπροσδιορισμός των θεωρητικών μας εργαλείων. Οι «νεορεαλιστικές» και «φιλελεύθερες» …

Η μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε ολοσχερώς στις 15 Απριλίου 2019 την σχεδόν χιλιετή ξύλινη σκεπή της Παναγίας των Παρισίων αποτέλεσε, όπως πλέον συνηθίζεται με όλα τα γεγονότα ειδικού βάρους, μια ακόμα αφορμή για κάθε είδους ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και αντεγκλίσεις στην παγκόσμια δημόσια σφαίρα. Η καταστροφή ενός από τα σημαντικότερα πολιτισμικά και θρησκευτικά μνημεία, που υπό κανονικές συνθήκες θα προκαλούσε μόνο θλίψη και περισυλλογή, κατάφερε και δίχασε την κοινή γνώμη, όχι μόνο ως προς τη σημασία του γεγονότος καθεαυτού, αλλά και δημιουργώντας αντίπαλα στρατόπεδα, στρέφοντάς τα το ένα ενάντια στο άλλο. Έτσι, απέναντι στο κύμα μαζικής συγκίνησης που προκάλεσε η καταστροφή, δημιουργήθηκε σχεδόν αυτόματα και η αντίπερα «όχθη» όλων εκείνων που είτε εκφράζουν μια περισσότερο ή λιγότερο κεκαλυμμένη μνησικακία απέναντι στην κυριαρχία του δυτικού πολιτισμού είτε ασκούν μια πιο αφ’ υψηλού και «αποστασιοποιημένη» κριτική που εστιάζεται στην υποκρισία των θρηνούντων, αυτών δηλαδή που χύνουν εύκολα δάκρυα για ένα κτίσμα που σε τελική ανάλυση δεν είναι παρά «πέτρες και ξύλα», αλλά προσπερνούν ασυγκίνητοι τον αναξιοπαθούντα συνάνθρωπό τους. Για την σημερινή ηθική τάξη πραγμάτων, καμία από τις συμβολικές αξίες του δυτικού πολιτισμού, οι οποίες επιπλέον έχουν καταντήσει – όπως μας βεβαιώνουν – κενές περιεχομένου, δεν θα μπορούσε να σταθεί δίπλα σε αυτήν του ενεργού και στρατευμένου ανθρωπισμού.

Οι ανθρώπινες κοινωνίες κινήθηκαν μέχρι σήμερα σε ένα εκκρεμές μεταξύ συμμβιωτικότητας και ανταγωνισμού μεταξύ των ανθρώπων για την συντήρηση και επιβίωσή τους. Από τις κοινωνίες «χωρίς κράτος» των τροφοσυλλεκτών και κυνηγών μέχρι τη στροφή στην καλλιέργεια της γης και τις αγροτικές κοινωνίες επικρατούσε η συμβιωτικότητα έναντι του ανταγωνισμού των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων. Στη μεσογειακή λεκάνη – για να αναφερθούμε, κυρίως στο παράδειγμα της Δύσης – αναδύθηκαν αυτοκρατορίες με κυρίαρχες κάστες, που εγκατέστησαν φοροκρατικά συστήματα για την αναπαραγωγή τους, επιβάλλοντας ένα πλεόνασμα του κοινωνικού προϊόντος που αποσπάται από τους πληθυσμούς και τις ανάγκες της επιβίωσής τους, μοναδική σχεδόν υλική τους μέριμνα μέχρι τότε. Μέριμνα που τη συνδύαζαν με ένα πολιτισμό, με γιορτές, μύθους και απαγορεύσεις κυριαρχίας εντός τους. Δεν κατέστη εν τούτοις δυνατό να εμποδίσουν την εμφάνιση ατόμων και ομάδων που θα διαχωρισθούν και θα επιβάλουν την κυριαρχία τους. Τη διάλυση αυτών των αυτοκρατοριών διευκόλυνε η επέλαση των βάρβαρων κατακτητικών φύλων που επέδρασαν κατά κύματα και κυριάρχησαν σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο, για να συνεχίσουν την επέκταση σε όλο τον κόσμο μέσα από ένα …