Άρθρα που καταπιάνονται με ευρύ φάσμα αναλύσεων: από συζητήσεις πολιτικού ενδιαφέροντος, πάνω στην επικαιρότητα ή σε θέματα φιλοσοφικά και ιστορικά, μέχρι και αναλύσεις για την τέχνη. Η λίστα αυτή περιλαμβάνει άρθρα/συνδιαμορφώσεις, ατομικά άρθρα και γνώμες εξωτερικών συνεργατών (μεταφράσεις, σχόλια, φιλοσοφικές τοποθετήσεις κ.α.).
Η κατάνυξη είναι πλέον ένα σπάνιο συναίσθημα που λαχταρώ να νιώσω, πόσο μάλλον να μοιραστώ μαζί με άλλους σε μία βαθιά σύνδεση. Ο Χριστός — όπως μαθαίνω διαρκώς — ως νόημα και παρουσία έχει την τάση να ξεπηδάει από τα πιο απίθανα μέρη και νιώθω σαν να τον αναζητώ στο πιο σοβαρό παιχνίδι ‘θησαυρού’ του κόσμου.
Μέσα σ’αυτό το κλίμα χαρούμενου φεστιβισμού και επιθετικού σχετικισμού που χαρακτηρίζει τις δυτικές κοινωνίες, o ναζισμός αποτελεί κυριολεκτικά την πέτρα του σκανδάλου. Παρά την ομόφωνη κατακραυγή για τα εγκλήματά του, καταφέρνει να επιβιώνει ανενόχλητος, σαν ζωντανό απολίθωμα, και χωρίς να έχει ανάγκη να κρύψει το αληθινό του πρόσωπο. Κι αν καταφέρνει κάτι τέτοιο, είναι γιατί το ιστορικό, αποκρουστικό του πρόσωπο είναι κάτι το απαραίτητο, τόσο στους αφελείς οπαδούς όσο και στους ορκισμένους εχθρούς του. Αν για τους πρώτους η πιστότητα της αναπαράστασης μπορεί να λειτουργεί ως υπόσχεση επιτυχίας ή συνταγή ψυχικής πλήρωσης, για το νεωτερικό αφήγημα ο ναζισμός λειτουργεί ως ανάθεμα, ως το άκρον άωτον του Κακού, μια έννοια με σχεδόν μεταφυσική υπόσταση, τόσο αντίθετη με το πνεύμα της προόδου που να ορίζει αυτόματα και από την ανάποδη την ίδια την ουσία των λεγόμενων ουμανιστικών αξιών.
Κατά βάση, όσοι ασπάζονται αυτή τη νέα θρησκεία είναι άτομα και ομάδες που ποντάρουν στην έννοια του «δικαιώματος», έχοντας εφεύρει εργαλεία για τη ριζική εξάλειψη όλων εκείνων των «καταπιεστικών» θεσμών και θεμελίων, όπως το φύλο και η οικογένεια. Στην πραγματικότητα, όπως φαίνεται μέσα από τον τρόπο που εκδηλώνονται όλα αυτά τα γκρουπ των «θεοσεβούμενων» Σάντσο Πάντσα της μεγάλης κωμικοτραγικής και δονκιχωτικής μεταμοντέρνας κουλτούρας, διαπιστώνει κανείς ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα ψευδοεπιστήμη, η οποία για να επικρατήσει πρέπει, πάση θυσία, να καταστρέψει όλα όσα χαρακτηρίζουν τον τρόπο ζωής και ύπαρξης του απλού/μέσου ανθρώπου, του αλλιώς λεγόμενου «μικροαστού».
Ο άνθρωπος κουβαλάει μέσα του κάτι το ιδιαίτερα αποκρουστικό. Δεν εννοούμε τη ζέχνα που βγάζει η κατάσταση της βιολογικής του φθοράς. Ούτε την απώθηση που γεννάει η επίδραση του χρόνου στα ματαιόδοξα λικνίσματα της ήβης. Αυτό είναι μοίρα, και η μοίρα είναι ελπιδοφόρα γιατί εξισώνει τους βροτούς. Όχι δεν είναι αυτό το πιο αποκρουστικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Ούτε εννοούμε τη δυσαρέσκεια που γεννάει η ματαιοπονία της μασκαρεμένης πόζας των αυτοπαθών εγωιστών. Ούτε κάνουμε λόγο για την τρομερή του ικανότητα να εκλογικεύει τον θάνατο των συνανθρώπων του. Να μετατρέπει τις εκατόμβες των ψυχών σε λογιστικό συντελεστή. Όσο θηριώδης και αν είναι η ικανότητά του να ποσοτικοποιεί το όφελος από τον θάνατο ενός νηπίου, τίποτα δεν είναι τόσο αποκρουστικό όσο η τερατώδης ιδιότητα του ανθρώπου να είναι διπλοπρόσωπος. Άλλωστε μάθαμε να συμβιώνουμε με τον λελογισμένο φόνο. Γίναμε φίλοι του. Συνηθίσαμε το μαζικό έγκλημα και πλέον δεν προκαλεί δέος.
Ενώ ο τρόπος διασύνδεσής μας με τον κόσμο έχει αλλάξει ριζικά, το πρόβλημα παραμένει πάντα το ίδιο: η κατανόηση του τι συμβαίνει γύρω μας. Τα σύγχρονα μεγάλα θέματα είναι πάνω κάτω γνωστά: η ευρωπαϊκή ταυτότητα και η ΕΕ, το Ισλάμ και οι στόχοι του, το μεταναστευτικό, οι κοινωνικές και σεξουαλικές ελευθερίες, η νεοφτωχοποίηση (neo-pauperism) των δυτικών, η λειτουργία των ελεύθερων αγορών, η εθνική κυριαρχία και η παγκοσμιοποίηση. Αξίζει να ειπωθεί εξαρχής ότι, κατά τη γνώμη μας, οποιαδήποτε προσέγγιση παραμένει αγκιστρωμένη σε ιδεολογικά ρεύματα, ή σε αντιλήψεις που πηγάζουν μέσα από ομάδες που προωθούν συγκεκριμένες κοσμοθεωρίες, φράζει κάθε οδό προς την αλήθεια. Από την άλλη, άτομα που διαμορφώνουν γνώμη δίχως να εξαρτώνται από ομάδες έχουν περισσότερες πιθανότητες να κατανοήσουν τί πραγματικά συμβαίνει γύρω τους.
Για την Marshall η φιλοσοφία έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη γενοκτονία των Αρμενίων, αλλά και στην μετέπειτα άρνησή της από τους Τούρκους. Η φιλοσοφία έχει ματωμένα «χέρια» και πίσω από αυτό το αίμα βρίσκεται ο Καρτεσιανός Διαφωτισμός. Όταν μιλάμε για καρτεσιανό διαφωτισμό, εννοούμε έναν σαφή διαχωρισμό του κόσμου της λογικής από τον υλικό κόσμο, του κόσμου της εμπειρίας από εκείνον της σκέψης. Η προσέγγιση του Καρτέσιου ήταν πράγματι καταστροφική και σε συνδυασμό με ορισμένα στοιχεία του Διαφωτισμού, αλλά και της Γαλλική Επανάστασης, η φιλοσοφία παύει να είναι η αγάπη για τη σοφία, και γίνεται ένα δημιουργικό μέσο, ένα εργαλείο για να αλλάξει ο κόσμος.
Δούλοι εντός της γενικής κοινωνίας, ήσαν ελεύθεροι εντός της κοινότητος, συνδεδεμένοι δια της αλληλεγγύης της κοινής συμφοράς.* Η γέννηση ενός έθνους Η προβολή κοινωνιολογικών γενικεύσεων στο παρελθόν, όπως «τάξεις» και «κοινωνία», μπορεί να είναι χρήσιμη για να αποφεύγεται η μακροσκελή απαρίθμηση των επιμέρους τους κατηγοριών, λίγο όμως βοηθάει στην κατανόησή τους. Έτσι η κατανομή των ρωμαίικων πληθυσμών της οθωμανικής περιόδου με βάση σύγχρονα κριτήρια δεν επιτυγχάνει να εξηγήσει με τον ίδιο τρόπο που γίνεται αυτό στις σύγχρονες κοινωνίες. Πόσο μάλλον όταν και η κοινωνική θεωρία ελέγχεται για την ικανότητά της να περιγράψει με ακρίβεια τον σύγχρονο κόσμο. Μιλώντας πάντα για αυτό που κατά σύμβαση αποκαλούμε «οθωμανική κοινωνία», πρέπει να έχουμε υπόψη ότι απουσιάζουν οι δύο βασικοί σύγχρονοι ενοποιητικοί παράγοντες: το κράτος-έθνος και η ενιαία αγορά. Άλλωστε οι όμηροι ραγιάδες δεν συγκροτούσαν «μία», αλλά πολλές παράλληλες και καθετοποιημένες «μικροκοινωνίες», (δοκιμότερος ο όρος «διαστρωματώσεις»), τις οποίες καθόριζαν η τοπογραφική συνοχή, η βαθμίδα, το κύρος, η καταγωγή, οι γλωσσολογικές και εθνολογικές διαφορές, οι σχέσεις τους με την οθωμανική δεσποτεία, και ασφαλώς η οικονομική τους δύναμη. Ακόμη όμως και …
Με τρεις τρόπους προσεγγίζεις την αρχαία τραγωδία. Ο πρώτος είναι αυτός του θεατή (από απόσταση), ο οποίος είναι ως γνωστό ο πλέον ανέξοδος και καλείται να βγάλει ψύχραιμα ή υποκειμενικά συμπεράσματα και να κρίνει τον μύθο, τον συγγραφέα και τους ηθοποιούς αναλόγως αν ο μύθος αυτός έχει να πει κάτι, αν είχε συνοχή το κείμενο του συγγραφέα και αν τελικά οι ηθοποιοί επιτέλεσαν σωστά τον ρόλο τους. Ο δεύτερος είναι του χορού, ο οποίος είναι μεν ανενεργός αλλά βιώνει τα γεγονότα με ένα τρόπο άμεσο και αμετάκλητο. Επειδή η ζωή του επηρεάζεται από αυτά που παρακολουθεί είναι επομένως κριτής και αξιολογητής της δράσης που εξελίσσεται μπροστά του. Ο τρίτος τρόπος είναι του ήρωα. Αυτός είναι ο πιο δεμένος χαρακτήρας στη πλοκή και τη ροή της δράσης. Ο Ήρωας βρίσκεται στη χειρότερη θέση από τον θεατή και τον χορό γιατί είναι υποταγμένος στην πλοκή του μύθου. Κάθε αστοχία του τον δεσμεύει για πάντα. Ο ήρωας είναι δεμένος στον μύθο όπως ο Προμηθέας στον βράχο του Καύκασου. Ο Αίαντας έσφαξε σε μια στιγμή μανίας τα πρόβατα των …
Μια από τις πιο βαθιά ριζωμένες και ατράνταχτες πεποιθήσεις της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας που δοκιμάζεται σκληρά από τα γεγονότα, είναι ο περίφημος πραγματισμός της στην αντιμετώπιση των διάφορων κοινωνικοπολιτικών προβλημάτων. Το νεωτερικό πνεύμα διατείνεται ότι χάρη στην ορθολογική διαχείριση των κοινωνικών συνισταμένων, διαχείριση που βασίζεται στην όλο και πιο εξειδικευμένη ανάλυση κάθε πτυχής του επιστητού, μπορεί να λύσει επιτυχώς και αποτελεσματικά οποιαδήποτε σχεδόν δυσλειτουργία που απειλεί να αποσταθεροποιήσει την ισορροπία της κοινωνίας. Αυτό βέβαια ισχύει όταν τα προβλήματα είναι περιορισμένης σχετικά έκτασης και τεχνικής κυρίως φύσης.
Άλλωστε είναι γνωστό, ζούμε σε εποχές facebook και τα παραμύθια έχουν μπόλικη πέραση. Ο Δυτικός κόσμος πουλάει και αγοράζει ψέματα με τη σέσουλα. Τα θέλουμε και όταν δεν υπάρχουν έτοιμα τα κατασκευάζουμε οι ίδιοι, γιατί όταν τα νοήματα έχουν χαθεί, η αλήθεια δεν αντέχεται. Ανασηκώνοντας συστηματικά το χαλί, η Δύση κρύβει τα μεγάλα προβλήματα που συνδέονται άμεσα με τις πολιτικές που προάγουν την παγκοσμιοποίηση, την απορρύθμιση των αγορών και την πολιτισμική διάλυση. Το μεταναστευτικό και ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός γίνονται μονίμως αφορμή για μικροπολιτικές συγκρούσεις και τόνους δακρύων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
