Evandro Agazzi – Για την κρίση ταυτότητας του σύγχρονου ανθρώπου
Μπροστά στις δυσκολίες αντιμετώπισης του προβλήματος προσανατολισμού και περιορισμού της πορείας της τεχνοεπιστήμης, σήμερα υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη πλην όμως παραπλανητική απάντηση στο ερώτημα αυτό: είναι απαραίτητο να «επιστρέψουμε στη φύση», να σταματήσουμε την ανάπτυξη του τεχνητού και να επιστρέψουμε στο φυσικό ή τουλάχιστον να υποτάξουμε το τεχνητό στο φυσικό. Αυτή η απάντηση είναι ανεπαρκής για διάφορους λόγους. Πρώτον…
Σύγχρονη επιστήμη και αγνωσιολογία
Ασφαλώς δεν είναι κακή οποιαδήποτε άγνοια. Είναι κατά πολύ προτιμότερο για παράδειγμα να μην γνωρίζουν οι άνθρωποι πώς να κατασκευάσουν βιολογικά όπλα ή να δημιουργήσουν έναν ιό όπως αυτός του Έμπολα ή του AIDS. Επίσης είναι κατά πολύ προτιμότερος ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής του ατόμου από τον σεβασμό της εταιρικής privacy. Άλλωστε δεν είναι καθόλου απαραίτητο να γνωρίζουμε τα πάντα και ανά πάσα στιγμή για ένα συγκεκριμένο άτομο, άλλα πρέπει να έχουμε το δικαίωμα και τη δυνατότητα να αποκτήσουμε ουσιαστικές γνώσεις και πληροφορίες για όλες τις δραστηριότητες μιας εταιρείας, ειδικά όταν αυτή μας πουλάει τεχνολογία και επιστήμη.
Φιλοσοφία και επιστήμη: μια ιστορία της αλήθειας
Έτσι η επιστήμη, με το αγαθό θράσος της μεθόδου, έρχεται να δώσει λύση στο άλυτο πρόβλημα της αλήθειας που διαφορετικά θα οδηγούσε ή σε μια δογματική και αδιάλλακτη σχηματική τοποθέτηση, ή στην απόφανση πως η εύρεση της αλήθειας είναι αδύνατη. Χωρίς τη θεμελίωση της επιστήμης η ιστορία της φιλοσοφίας θα ήταν μια σειρά από μυθολογήματα και πλάνες της συνείδησης που μας βαυκαλίζουνε αιώνες τώρα ή θα οδηγούσε στο μηδέν της απόλυτης σχετικότητας. Η υπόθεση είναι ότι η εύρεση της αλήθειας ταυτίζεται με την ιστορική διαδικασία απελευθέρωσης του νου.
Επιστήμη, πρόοδος και μιλλεναρισμός
Κατά πάσα πιθανότητα το μεγαλύτερο από τα επιτεύγματα της επιστήμης είναι ότι κατάφερε να εισχωρήσει σε έναν τομέα που στο παρελθόν ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα της φιλοσοφίας και των θρησκειών: στον τομέα των ανθρώπινων αξιών. Δυστυχώς η ελπίδα που γέννησε η επιστήμη, ότι δηλαδή θα παρέμβει καθοριστικά στην έννοια της μοίρας και σε συνομιλία με τις κοινωνίες θα εδραιώσει ένα πανανθρώπινο σύστημα αξιών, δείχνει πως απέτυχε. Οι υπαρξιακές επιλογές του σύγχρονου ανθρώπου είναι περιορισμένες.
Τίμοθι Ουίλιαμσον: Tetralogue. I’m Right, You’re Wrong
Francesco Maria Ferrari, PhD University of Padova – Italy μτφρ.: Γιώργος Κουτσαντώνης Πόσες φορές πήραμε το τρένο χωρίς να ανταλλάξουμε μια κουβέντα με εκείνον που κάθεται δίπλα μας; Πόσες φορές αποφύγαμε τη «δίνη» των συνομιλιών στην αμαξοστοιχία; Σε αυτό το βιβλίο παρουσιάζεται μια συνομιλία μεταξύ τεσσάρων…
Αποκατάσταση του πολιτικού Νίτσε: Σύνοψη του έργου του, εμβάθυνση στην κριτική του στη νεωτερική ανθρωπολογία κι επιστήμη της Ιστορίας – Μέρος B
Ακολούθησε το Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα, ίσως το γνωστότερό του έργο και απαρχή της ύστερης περιόδου του. Σε αυτό θα κάνει την εμφάνισή της η έννοια του υπερανθρώπου. Ο Νίτσε προόριζε την έννοια ως αναφορά στο επόμενο εξελικτικό στάδιο του ανθρώπου, στον εξελικτικό του απόγονο. Χρησιμοποίησε τη θεωρία της εξέλιξης ώστε με κέντρο την αυτοδημιουργία να παρέχει απάντηση στο ζήτημα της ύπαρξης. Ο υπεράνθρωπος θα είναι αυτό το οποίο υπερβαίνει τον άνθρωπο· στη δημιουργία του συνεισφέρουν όλοι με τη στάση και τις επιλογές τους, με τον Λόγο και το παράδειγμά τους. Η θρησκεία του Νίτσε δεν υπόσχεται κάποια λύτρωση έξω από τον φυσικό Κόσμο, ούτε ένα τελικό στάδιο της ύπαρξης….
Αποκατάσταση του πολιτικού Νίτσε: Σύνοψη του έργου του, εμβάθυνση στην κριτική του στη νεωτερική ανθρωπολογία κι επιστήμη της Ιστορίας – Μέρος Α
Προκειμένου να μπορέσει να αναλυθεί η σκέψη του Νίτσε από τη σκοπιά της πολιτικής φιλοσοφίας, ο ίδιος θα πρέπει πρώτα να γίνει κατανοητός ευρύτερα ως στοχαστής. Άλλωστε σπάνια κατανοείται ως πολιτικός φιλόσοφος· τουναντίον, ακόμη και ο ίδιος δήλωνε «ο τελευταίος αντι-πολιτικός Γερμανός.»1 Αυτός του ο αυτοπροσδιορισμός μπορεί να προσληφθεί με διάφορους τρόπους, με την ίδια την έννοια του πολιτικού να αποτελεί ένα θέμα υπό συζήτηση στον ακαδημαϊκό χώρο. Το βέβαιο είναι πως ο Νίτσε επ’ ουδενί δεν αναγνώριζε το πρωτείο στην πολιτική ή την οικονομία. Για εκείνον το κέντρο κάθε ανθρώπινης κοινότητας ήταν η κουλτούρα και ο πολιτισμός, πράγμα το οποίο αντανακλάται με πολλή σαφήνεια στη φιλοσοφία του.
Jean-Pierre Dupuy – Τεχνολογία και Μεταφυσική
Η θετικιστική φιλοσοφία που κινεί το μεγαλύτερο μέρος της μοντέρνας επιστήμης και τεχνολογίας (και το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης φιλοσοφίας) αντιλαμβάνεται τη «μεταφυσική» ως μια άνευ νοήματος αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήσεις που δεν επιδέχονται απάντηση· αλλά ο Karl Popper, ακολουθώντας το δρόμο που άνοιξε ο Emil Meyerson, έδειξε ότι δεν υπάρχει κανενός είδους επιστημονικό (ή, επιπλέον, τεχνολογικό) ερευνητικό πρόγραμμα που να μην εδράζεται σε ένα σύνολο γενικών υποθέσεων σχετικά με τη δομή του κόσμου. Σίγουρα, αυτές οι μεταφυσικές αντιλήψεις δεν είναι εμπειρικά ελέγξιμες και δεν υπόκειται σε «διάψευση». Ωστόσο, αυτό δεν συνεπάγεται ότι δεν είναι ενδιαφέρουσες, ουσιώδης και ότι δεν παίζουν έναν θεμελιώδη ρόλο στην πρόοδο της επιστήμης.
Science popularizers και τεχνοουτοπίες: Παρακολουθώντας επιστήμονες να εκλαϊκεύουν τον υποκειμενισμό τους
Έργο παράλληλο της επιστήμης –αλλά όχι υποδεέστερο– είναι ο τομέας της «επιστημονικής εκλαΐκευσης»: η ανάγκη δηλαδή για οικειοποίηση της επιστημονικής κουλτούρας από το κοινωνικό σύνολο σε γλώσσα προσιτή και συμπυκνωμένη. Η εν λόγω διαδικασία φαντάζει λογική, εξαιτίας της αδιανόητης για τα όρια του ανθρωπίνου νου να συλλάβει συνολική γνώση που συσσωρεύεται κάθε χρόνο από χιλιάδες ερευνητικές ομάδες ανά τον κόσμο και των οποίων τα αποτελέσματα δεν προλαβαίνουν ούτε οι ίδιοι οι επιστήμονες να παρακολουθήσουν, πόσο μάλλον να αφομοιώσουν εποικοδομητικά. Το γεγονός είναι πως ποτέ άλλοτε στην ιστορία τόσοι πολλοί επιστήμονες δεν απασχολούνταν στο έργο της, στοιχείο που υπερβαίνει την αναμενόμενη αύξηση του πληθυσμού της Γης και είναι ενδεικτικό της θεμελιώδους θέσης που έχει αποκτήσει η έρευνα και η γνώση στον σύγχρονο πολιτισμό.
Κορνήλιος Καστοριάδης: Η ψυχανάλυση και το πρόταγμα της αυτονομίας
Θα αρχίσω από μια φράση του Φρόιντ που τη θεωρώ βαθιά και αληθινή. Ο Φρόιντ έγραψε κάποτε ότι η ψυχανάλυση, η παιδαγωγική και η πολιτική είναι τα τρία αδύνατα επαγγέλματα. Η φράση βρίσκεται στο κείμενο για την Περατή και απέραντη ανάλυση.