Η πανδημία και ο αρχαίος τρόμος – Μάριο Βάργας Λιόσα
Αυτός ο αρχαίος τρόμος δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς, παρά την τεράστια πρόοδο του πολιτισμού. Όλοι γνωρίζουν ότι, όπως στην περίπτωση του AIDS ή του Έμπολα, ο κορωνοϊός θα είναι μια προσωρινή πανδημία, οι επιστήμονες, από τις πιο προηγμένες χώρες, θα βρουν σύντομα ένα εμβόλιο και ότι όλα αυτά θα τελειώσουν και στο μέλλον θα γίνουν μια ξεθωριασμένη ιστορία που μόλις μετά βίας θα θυμόμαστε. Αντιθέτως δεν θα παρέλθει ο φόβος του θανάτου, του επέκεινα, όπου κρύβεται η καρδιά του πανικού, του φόβου των πανδημιών. Η θρησκεία ανακουφίζει αυτό τον φόβο, αλλά δεν τον απαλείφει· παραμένει, πάντα στα σωθικά των πιστών, αυτή η δυσφορία που μερικές φορές μεγεθύνεται και μετατρέπεται σε τρόμο για το άγνωστο κατώφλι που χωρίζει τη ζωή από το εκεί που αυτή υπάρχει στο μετά από αυτή: καθολική και αιώνια εξαφάνιση;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στο μεταίχμιο: αλλαγή ή διάλυση
Χρησιμοποιήσαμε, ως πυξίδα, τη βεμπεριανή σκέψη γιατί πιστεύουμε ότι είναι πραγματιστική, γνήσια συνέχεια της πολιτικής σκέψης του Μακιαβέλλι. Ο Γερμανός, ως κλασικός κοινωνιολόγος, προσπάθησε να δει τον κόσμο όπως είναι και όχι όπως θα ήθελε να είναι. Ελάχιστα μας αφορούν οι κατηγορίες περί ενός Weber οπαδού του γερμανισμού που φλέρταρε έντονα με τον επιθετικό Γερμανικό εθνικισμό, διότι έχουμε επίγνωση ότι είναι άλλο το γεγονός και άλλο οι αξίες, άλλο η πραγματικότητα και άλλο η επιθυμία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πραγματικότητα μπορεί να παραμορφωθεί τόσο μέσα από το πρίσμα του πεσιμισμού, όσο και από το ιδιαίτερα διαθλαστικό φακό του οπτιμισμού, οδηγώντας σε επικίνδυνα μονοπάτια την πολιτική σκέψη.
Πανδημία και αναστοχασμός: επιστροφή στα θεμελιώδη
Επομένως, το προμηθεϊκό πυρ δεν είναι μόνο η καταγωγή της τεχνικής, αλλά και η φωτιά της εστίας, το κέντρο του οίκου, η επιστροφή στο σπίτι, η επανεκκίνηση αυτού που ο Πλάτωνας αποκαλούσε «νόηση», ο σιωπηλός διάλογος εντός του εαυτού μας, που σταδιακά μας οδηγεί στην επανεξέταση των παγιωμένων αντιλήψεων, κανόνων συμπεριφοράς και ζωής. Η φωτιά της εστίας γίνεται έτσι ο τόπος εστίασης του πνεύματος. Μας δίνει τη δυνατότητα να κρίνουμε ποιές από αυτές τις συμπεριφορές και τις νόρμες είναι παράγωγα των ανθρώπινων παθών, του «υπόγειου νου», τις οποίες οφείλουμε να απορρίψουμε και συνάμα ποιές οφείλουμε να διορθώσουμε ή να συντηρήσουμε.
Πριν και μετά την πανδημία: ανάπτυξη, πρόοδος και θνητότητα στην ιική πραγματικότητα
Η επιστήμη, η πιστή αυτή θεραπαινίδα των καιρών, ανίκανη να απαντήσει στα επίμονα ερωτήματα που τις θέτει ο απεγνωσμένος ακόλουθός της, κατολισθαίνει σε ανυποληψία, χλευάζεται, λοιδορείται. Από αυτή την πνευματική κατάσταση ξεπηδούν οι φανταστικές ιστορίες της όψιμης εργογραφίας του Maupassant και, κυρίως, το σπουδαιότερο αφηγήμά του, ο «Horla», κείμενο που διαβάζοντάς το ο αναγνώστης καταλαβαίνει ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με μια μακράς έντασης υπαρξιακή δοκιμασία του αφηγητή-Maupassant, ικανή να φανερώσει τις οδυνηρές αντιφάσεις μιας ολόκληρης εποχής.
Το τέλος του κόσμου: ήρωες σε εποχές πανδημίας
Ο ποπ κόσμος, ή αλλιώς ο σύγχρονος κόσμος, αυτός των ανθρώπων hic et nunc, τώρα απειλείται και σύντομα θα καταστραφεί, πολύ νωρίτερα από ό,τι είμαστε σε θέση να αντέξουμε, εξαιτίας μιας δαιμονικής συνωμοσίας, από κάποιον αδίστακτο τρομοκράτη, από ανθρωποιημένους πιθήκους που θα μας υποδουλώσουν, από εξωγήινους ή από έναν ιό. Ωστόσο θα παραμείνουν οι λίγοι, πολύ λίγοι, επιζώντες που θα επιβιώσουν μέσα στη μιζέρια και τη δυστυχία, ξεσπώντας στις βρωμερές αθλιότητες που ως άνθρωποι είμαστε ικανοί να πράξουμε σε ένα κόσμο χωρίς νόμο και χωρίς ηθική.
Το σπίτι στον καιρό της επιδημίας: τόπος εγκλεισμού ή οίκος αποκλειστικότητας;
Στον Όμηρο το σπίτι είναι ο τόπος ανάπαυσης μετά τον πόλεμο, η ξεκούραση μετά τη δοκιμασία. Για τον Οδυσσέα η Ιθάκη είναι η νεότητα και η ελπίδα, η αγάπη, τα χωράφια του, τα ζώα, τα ηλιοβασιλέματα, γι’ αυτό και θέλει να επιστρέψει. Η οικία είναι σκέπη, προστασία, σκιά. Γι’ αυτό οι Μογγόλοι ξέρανε ότι η πιο πρακτική λύση είναι η σκηνή: ένα καταφύγιο πάντα ίδιο και πάντα διαφορετικό, ιδανικό να συντροφεύει μια ζωή κατακτήσεων. Παρομοίως, ο μοναχός ποιητής Saigyo ξεκουραζόταν στη σκιά των κερασιών, ενώ ο ποιητής Basho έφτιαχνε το ταπεινό του κατάλυμα από φύλλα μπανανιάς. Η μονιμότητα ενός σπιτιού τρομοκρατούσε αυτούς τους Δασκάλους του εφήμερου.
Κορωνοϊός: το ιταλικό παράδειγμα και το ενδεχόμενο ενός άλλου κόσμου
Για εμάς όμως ορισμένα διδάγματα έχουν ήδη ανακύψει και είναι κατά τη γνώμη μας σημαντικά. Από μια φιλοσοφική σκοπιά αυτός ο ιός είναι ένα είδος φυσικής αφύπνισης – τέτοιες «υπενθυμίσεις» συνηθίζει να τις επαναλαμβάνει η φύση κατά την πορεία του είδους μας. Αυτή τη φορά, το «καμπανάκι» είναι πλανητικής διάστασης και το πρώτο που θα έπρεπε να μας διδάξει είναι πως η διάχυτη αλαζονεία, ο ναρκισσισμός και η αίσθηση παντοδυναμίας του σύγχρονου ανθρώπου, έρμαιου της αέναης και τυφλής προόδου, δεν είναι καθόλου καλοί σύμβουλοι για το μέλλον της ανθρωπότητας. Ειδικότερα σε σχέση με την πρόοδο οφείλουμε επιτέλους να αποβάλουμε την ανόητη ιδέα ότι βρισκόμαστε, όπου να ‘ναι, στο τέλος της ιστορίας παρά τα δήθεν προσωρινά πισωγυρίσματα.
Δεκαήμερον (Decameron) του Βοκάκιου – το ιταλικό βιβλίο του 14ου αιώνα ως οδηγός επιβιώσης στον Κορωνοϊό
Μετάφραση/προλογισμός: Μιχάλης Θεοδοσιάδης και Γιώργος Κουτσαντώνης Το βασικότερο που πρέπει να ειπωθεί για τον Ιταλό Τζιοβάνι Βοκάκιο (Giovanni Boccaccio/εξελληνισμένο Ιωάννης Βοκάκιος), που έζησε από το 1313 ως το 1375 μ.Χ στην Φλωρεντία, είναι ότι ήταν ένας πραγματικά μεγάλος ουμανιστής της εποχής του. Και την εποχή…