Η Σουηδία και ο σοσιαλδημοκρατικός μεταμοντερνισμός
Στις υπεραναπτυγμένες χώρες της Δύσης το φάντασμα του αυτοδημιούργητου ανθρώπου, δηλαδή η ιδέα ότι ο καθένας μπορεί και πρέπει να βασίζεται μόνο στον εαυτό του για να δημιουργήσει τη ζωή του από το μηδέν, τώρα πρέπει να προεξοφληθεί με προσύμφωνο και με «καθαρούς λογαριασμούς». Μάλιστα σε αυτό το φάντασμα δίνονται και ονόματα όπως «ελευθερία», «ανεξαρτησία», «αυτονομία». Οι (συν)δεσμοί με την ιστορία ή με τους θεσμούς για τα νέα άτομα του σήμερα νοούνται μόνο από ψυχαναλυτική άποψη και μόνο ως απαρχαιωμένες εντολές που θέτουν όρια στην απόλαυση και στην υποκειμενική τους βούληση. Είναι αλυσίδες που πρέπει να σπάσουν, ώστε να απελευθερωθεί το άτομο στην ασταμάτητη ορμή του You Only Live Once (YOLO) και του Follow Your Heart. Αυτή είναι η εποχή του ασταμάτητου τώρα!
Η επιτάχυνση στην κοινωνία των προφίλ
Γίνεται λοιπόν επιτακτική ανάγκη να φαινόμαστε πολιτικά ορθοί, πάντα φιλικοί, αστείοι και ενδιαφέροντες για τους άλλους, διαφορετικά κινδυνεύουμε να χάσουμε μερικά αστέρια ή και τη «θέση» μας. Παράλληλα ο χρόνος μας λείπει όλο και περισσότερο. Ακόμη και η επιλογή των λεγόμενων κοινωνικών μας κύκλων επηρεάζεται από αυτή την μόνιμη «έλλειψη χρόνου» και την ανάγκη να επιταχύνουμε. Φυσικά ταυτόχρονα χρειαζόμαστε όλο και περισσότερες διαπροσωπικές σχέσεις που όμως να είναι επιφανειακές, προκατασκευασμένες και έτοιμες για χρήση. Πασχίσουμε να αποκλείσουμε από πριν όλες τις αρνητικές εμπειρίες και τις δυσκολίες που μπορεί να μας μεταδώσουν οι άλλοι. Εκείνοι οι άλλοι που δεν έχουν θέση παρά μόνον στη δεξαμενή της αρνητικότητας, που ενδέχεται να μας ανακόψουν την πορεία.
Προσφυγικό, ανθρωπισμός και πολιτική
Η πρόσφατη ανατίναξη της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής δημιούργησε ένα τεράστιο προσφυγικό ρεύμα, ικανό να συγκριθεί μόνο με την Παλαιστινιακή προσφυγιά από το 1948 και για τρεις δεκαετίες, στην ίδια πάνω-κάτω περιοχή. Αυτή τη φορά, το ρεύμα, ογκούμενο από τη διασταύρωσή του με τις μόνιμες μεταναστευτικές ροές των αρχών του 21ου αιώνα, άγγιξε καθοριστικά την ευρωπαϊκή ήπειρο και φυσιολογικά πρώτη και καλύτερη την ανατολική της πύλη στη Μεσόγειο, την Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση, σημαντικό μέρος της αντιπολίτευσης, αλλά και το μεγαλύτερο τμήμα των ελίτ της αναπαραγωγής (η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ, διανοούμενοι, καλλιτέχνες, τηλεπερσόνες, κλπ.), περιγράφουν το προτεινόμενο και ακολουθούμενο σχέδιο διαχείρισης της κρίσης, ως εμπνεόμενο από τις αρχές του ανθρωπισμού…
Δημοκρατία και συντήρηση ενός κοινού κόσμου
Είναι δύσκολο να δεχτούμε ότι στην πραγματικότητα εξαντλούνται οι βασικές έννοιες που συνόδευαν τον μοντερνισμό: η κοινωνικοποίηση, η ισότητα και η ελευθερία. Καθεμιά από αυτές, για διαφορετικούς λόγους, μοιάζει να χάνει το νόημά της. Και είναι δύσκολο κυρίως γιατί η κοινή γνώμη -την οποία σήμερα οι πολιτικές προσπαθούν με κάθε μέσο να παραβλέψουν- θεωρεί ότι η απάντηση στην κρίση των αξιών και στη γενική δυσφορία, βρίσκεται στην προσπάθεια να ανακατασκευαστούν οι προηγούμενες συνθήκες, επιτρέποντας έτσι μια γενική αποκατάσταση αυτών των αξιών. Μια κατανοητή και λογική αντίδραση, που όμως αποδεικνύεται ανώφελη, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι η κρίση εξαρτάται και οφείλεται στην εγγενή εξάντληση εκείνων των αξιών και αρχών (πολιτικών και ηθικών) που υποτίθεται ότι πρέπει να αντιπροτείνουμε. Η απίθανη απόδειξη (probatio diabolica) ότι μπορεί να υπάρξει ένας άλλος, καλύτερος και δικαιότερος, κόσμος μπορεί περίφημα να υφάνει την πλοκή ενός παράδοξου και αλλόκοτου θεατρικού. Έργο στο οποίο καθένας ηθοποιός αγωνίζεται να αποδείξει ότι μόνο εκείνος έχει διαφορετική όψη, ενώ στην πραγματικότητα όλοι οι συντελεστές του δράματος έχουν την ίδια φάτσα.
Προτεραιότητα της πολιτικής έναντι της ηθικής – Γιώργος Ν. Οικονόμου
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο φιλόσοφος παραβλέπει γενικώς τις ανθρώπινες αδυναμίες, αλλά ότι στην πολιτική τελικώς γι’ αυτόν οι άποροι είναι οι κακοί, ενώ οι εύποροι είναι οἱ καλοὶ κἀγαθοί, οἱ ἐπιεικεῖς, οἱ βελτίονες, οι μοναδικοί κάτοχοι της αρετής που θα φροντίσουν εξ ορισμού (φύσει) για το κοινό συμφέρον. Η εικόνα των ανωτέρων στρωμάτων είναι εξιδανικευμένη, ιδεώδης και ωραιοποιημένη, όπως και η εικόνα της πολιτικής τους ικανότητας. Ο φιλόσοφος φαίνεται ότι αναζητεί και πιστεύει ότι υπάρχει στις ανώτερες τάξεις ένα πολιτικό υποκείμενο απαλλαγμένο από πάθη και αδυναμίες, παρεκκλίσεις και αδικίες, αποκαθαρμένο από ατομικές ανάγκες και ίδιο συμφέρον, δηλαδή από τα εξωτερικά αγαθά, κάτοχο ικανοτήτων και αρετών, εν τέλει ένα εξωπραγματικό και ιδεατό πολιτικό υποκείμενο.
Πολιτισμική ηγεμονία και πολιτική ορθότητα
Ο όρος είναι ιδιοφυής γιατί όταν κάποιος ρωτά ποια είναι η θεωρία, παίρνει την απάντηση ότι η ίδια η κριτική είναι η θεωρία. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την Κριτική Θεωρία, ο καλύτερος τρόπος για να καταρρεύσει η δυτική κουλτούρα και η καπιταλιστική τάξη, δεν είναι να οικοδομήσουμε μια εναλλακτική λύση και στη συνέχεια να περιμένουμε υπομονετικά τους ανθρώπους να ενταχθούν αυθόρμητα. Σύμφωνα με τη θεωρία, οι άνθρωποι θα αρνούνται πάντα να ενταχθούν, διότι έχουν καταστεί αδύναμοι να φανταστούν μια εναλλακτική λύση πέρα από το status quo. Όσο οι άνθρωποι θα ζουν υπό την καταπίεση της υπεύθυνης οικονομικής τάξης (στη θεωρία τους) από την φροϋδική κατάσταση καταπίεσης- οι μάζες δεν θα είναι σε θέση να φανταστούν μια εναλλακτική λύση και να την αγκαλιάσουν. Μοιάζει με την πλοκή μιας γνωστής ταινίας, σωστά; Ο κινηματογράφος εξάλλου είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα εκπροσώπησης της Κριτικής Θεωρίας, όπως ακριβώς και η μεταμοντέρνα τέχνη και η ποπ μουσική.
Evandro Agazzi – Για την κρίση ταυτότητας του σύγχρονου ανθρώπου
Μπροστά στις δυσκολίες αντιμετώπισης του προβλήματος προσανατολισμού και περιορισμού της πορείας της τεχνοεπιστήμης, σήμερα υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη πλην όμως παραπλανητική απάντηση στο ερώτημα αυτό: είναι απαραίτητο να «επιστρέψουμε στη φύση», να σταματήσουμε την ανάπτυξη του τεχνητού και να επιστρέψουμε στο φυσικό ή τουλάχιστον να υποτάξουμε το τεχνητό στο φυσικό. Αυτή η απάντηση είναι ανεπαρκής για διάφορους λόγους. Πρώτον…
Εμείς και o μαζικός κόσμος των αντιφάσεων
Τώρα η σκιά του βασιλιά με το σκότος της φυλακίζει το νου νέων κυνικών ανθρώπων που κλεισμένοι στην ιδιωτική τους σφαίρα ονειρεύονται χρυσά κλουβιά άμοχθης ευδαιμονίας. Επιτρέψαμε όλα τα νοήματα γύρω μας να στρογγυλέψουν κι όμως εξακολουθούμε να φοβόμαστε μην κοπούμε. Ζούμε σε έναν κόσμο λέξεων, ερμηνειών, ερμηνείας των ερμηνειών, φοβίας των λέξεων, φοβίας των ερμηνειών, αλλά όταν έρχεται η κρίσιμη στιγμή τα λόγια απουσιάζουν και τελικά βλέπουμε τον εαυτό μας αδύναμο να ερμηνεύσει οτιδήποτε θα μπορούσε να ερμηνευτεί δίχως να απαιτούνται φιλοσοφικές διατριβές, αλλά με μια δόση κοινής λογικής (common sense, όπως θα έλεγε ο George Orwell).
Σύγχρονη επιστήμη και αγνωσιολογία
Ασφαλώς δεν είναι κακή οποιαδήποτε άγνοια. Είναι κατά πολύ προτιμότερο για παράδειγμα να μην γνωρίζουν οι άνθρωποι πώς να κατασκευάσουν βιολογικά όπλα ή να δημιουργήσουν έναν ιό όπως αυτός του Έμπολα ή του AIDS. Επίσης είναι κατά πολύ προτιμότερος ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής του ατόμου από τον σεβασμό της εταιρικής privacy. Άλλωστε δεν είναι καθόλου απαραίτητο να γνωρίζουμε τα πάντα και ανά πάσα στιγμή για ένα συγκεκριμένο άτομο, άλλα πρέπει να έχουμε το δικαίωμα και τη δυνατότητα να αποκτήσουμε ουσιαστικές γνώσεις και πληροφορίες για όλες τις δραστηριότητες μιας εταιρείας, ειδικά όταν αυτή μας πουλάει τεχνολογία και επιστήμη.
Πολιτική εξουσία και ομάδες πίεσης
Η ενότητα της κρατικής οργάνωσης αποτελεί απαραβίαστο δόγμα. Δεν θα μπορούσαν να φανταστούν ότι ορισμένα στοιχεία του κράτους συμπεριφέρονται ως ομάδες πίεσης. Μια τέτοια συμπεριφορά θα ήταν, καθαυτή παθολογική και θα μετέφραζε μια σοβαρή κρίση του κράτους. Στην πραγματικότητα η νομική αρχή της υποτιθέμενης Ενότητας του Κράτους δεν πρέπει να μας παραπλανά. Οι διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, διοικήσεις και κλάδοι καθώς συγκρούονται μεταξύ τους σε έναν αγώνα επιρροής, τείνουν συχνά να ασκούν πίεση στη κυβέρνηση, στο κοινοβούλιο, στη κοινή γνώμη. Όμως θα πρέπει να μας απασχολήσουν δυο βασικά ερωτήματα: μήπως αυτή η πίεση έχει υποβληθεί από τα πριν από τον πολιτικό καθωσπρεπισμό και κυρίως μήπως τις περισσότερες φορές αυτή η «πίεση» έρχεται απλά και μόνο να επιβεβαιώσει κάτι με το οποίο η κυβέρνηση ήδη συμφωνεί και έχει προαποφασίσει;