Ποιά είναι η πραγματική σημασία του ελληνοβυζαντινού κόσμου για εμάς σήμερα; Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια ερμηνεία του αρχαίου Ελληνικού κόσμου, της δημοκρατικής πόλεως, των μετέπειτα Ελληνιστικών και βυζαντινών χρόνων, ικανή να φέρει στην επιφάνεια όλα εκείνα τα στοιχεία που οι νεωτερικές ερμηνείες έχουν προσπεράσει, δίνοντάς μας έτσι μια λανθασμένη εικόνα για την Ελλάδα και το Βυζάντιο εν γένει; Τα στοιχεία αυτά τονίζονται με ιδιαίτερα εποικοδομητικό τρόπο στο έργο του Γιώργου Κοντογιώργη, ιδίως στους τέσσερις τόμους του Ελληνικού Κοσμοσυστήματος. Κύριο χαρακτηριστικό του Ελληνοβυζαντινού κοσμοσυστήματος είναι η ελευθερία, εν αντιθέσει με το δεσποτικό κοσμοσύστημα της Εσπερίας και των Αφροασιατικών μοναρχιών, το οποίο θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε προ-πολιτικό, καθότι ανάγει την πολιτική πράξη στους μονάρχες ή στην εξουσία των πριγκιπάτων. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό του ελληνοβυζαντινού ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος είναι η ελαχιστοποίηση της δουλείας και της ώνιας εργασίας. Μιλάμε πάντα για την το ανθρωποκεντρικό κοσμοσύστημα της μεγάλης κλίμακας, κοινώς για την Ελληνιστική και Βυζαντινή κοσμόπολη. Σήμερα στις περισσότερες δυτικές χώρες έχει καταστεί κοινός τόπος η πεποίθηση ότι η δουλεία εξαλείφθηκε μόλις στον δέκατο όγδοο αιώνα. Λησμονείται, έτσι, το γεγονός ότι η δουλεία κατά τα Ελληνιστικά και Βυζαντινά χρόνια παρότι δεν είχε τεθεί εκτός νόμου (όπως για παράδειγμα συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής με τη Διακήρυξη της Χειραφέτησης [Emancipation Proclemation] το 1865), λόγω της ανάπτυξης του ελεύθερου εμπορίου, της εταιρικής οικονομίας, της εδραίωσης ενός καθεστώτος μικρής ιδιοκτησίας αλλά και της εξάπλωσης ιδεών που είχαν ήδη αρχίσει να αμφισβητούν την ύπαρξη του θεσμού αυτού, είχε περιοριστεί και σε αρκετές περιπτώσεις είχε καταστεί αχρείαστη.

Σε μια διαφορετική προσέγγιση της ανθρωποκεντρικότητας, η οποία βεβαίως βασίζεται σε αυτήν που έχει συνθέσει ο Κοντογιώργης, μπορούμε να την κατανοήσουμε με γνώμονα το γεγονός ότι θέτει στο κέντρο κάθε επιδίωξης τις ικανότητες του ανθρώπου να αναγνωρίζει αρχικά την τραγικότητα της ύπαρξής του του αλλά να την ξεπερνά μέσα από τη μετάνοια, και ιδίως, μέσα από το λόγο και την ορθοκρισία. Η ελευθερία, ως εκ τούτου, είναι απαραίτητη συνθήκη (και προϋπόθεση) για την εξάσκηση του λόγου και της νόησης. Ανθρωποκεντρικές ιδέες μπορούμε να συναντήσουμε στην ίδια την αρχαία ελληνική λογοτεχνία, η οποία (όπως και η χριστιανική αγαπητική σχέση) συμβάλλει επίσης στην ατομική και συλλογική αυτοκάθαρση. Όπως, άλλωστε, ισχυρίστηκε η Γαλλίδα φιλόσοφος Simone Weil, στο αρχαίο ελληνικό δράμα συναντά κανείς «προϊδεάσεις» του Χριστιανισμού (της ανθρωποκεντρικής ερμηνείας του Χριστιανισμού, αξίζει να συμπληρώσουμε). Η Χριστιανική αγαπητική σχέση, όπως εκφράστηκε μέσα από το έργο του Martin Luther King του νεώτερου, αποτελεί ίσως μια από τις μεγαλύτερες εκφράσεις ανθρωποκεντρισμού κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα. Ας ρίξουμε περισσότερο φως στο ανθρωποκεντρικό κοσμοσύστημα λοιπόν. Με ποιόν τρόπο θα μπορούσαμε να μιλήσουμε σήμερα για ανάδυση ανθρωποκεντρικών ιδεών; Πώς θα μπορούσαμε, στα πλαίσια της κοσμοσυστημικής ερμηνείας του κόσμου μας, να ορίσουμε την ελευθερία, την πραγματική ελευθερία, η οποία δεν θα πρέπει να συγχέεται με τη σύγχρονη κατανόησή της, δηλαδή με το μηδενιστικό ατομικισμό, ο οποίος σε αρκετές περιπτώσεις λειτουργεί αναιρετικά ως προς την πραγματική ελευθερία; Η πραγματική ελευθερία, λοιπόν, η ανθρωποκεντρική δηλαδή ελευθερία, πηγάζει από το έθνος και ριζώνει μέσα στη συλλογικότητα, εν αντιθέσει με τη σύγχρονη κατανόηση της ελευθερίας που συχνά πυκνά συγχέουμε με το ατομικό δικαίωμα.