Απόσπασμα από το άρθρο, «Σκέψεις για τα κινήματα και το Μάη του 1968» που περιέχεται στο 2ο τεύχος του περιοδικού ResPublica / Σημειώσεις εκτός γραμμής για την ριζική κοινωνική αλλαγή, το οποίο κυκλοφορεί μαζί με το 3ο τεύχος.
Αν και ο Μάης του 1968 ήταν ένα παγκόσμιο γεγονός, όχι μόνο ευρωπαϊκό, στην Γαλλία, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, υπήρξε έντονος προβληματισμός σχετικά με τη νεωτερικότητα και το πεπρωμένο της δυτικής κοινωνίας. Η γαλλική περίπτωση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον κυρίως λόγω της έντασης, της συνθετότητας αλλά και της συντομίας με την οποία πραγματοποιήθηκε η αντιπαράθεση του κινήματος με το κεντρικό πολιτικό σύστημα, αλλά και για την ικανότητα του δεύτερου και των θεσμών, όχι μόνο να αντιδράσουν, αλλά και να απορροφήσουν πλήρως τα κινήματα και τελικά να τα εξασθενίσουν. Στην Ιταλία αντιθέτως δεν συνέβη άμεσα κάτι ανάλογο. Πράγματι, ενώ η μαζικότητα και η ένταση δεν ήταν στα ύψη της γαλλικής περίπτωσης, χρειάστηκε περισσότερος χρόνος για να αναχαιτιστεί το κύμα αντικουλτούρας. Ας θυμηθούμε τα λόγια του Μπετίνο Κράξι: «Υπάρχει μια επικίνδυνη φλέβα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με επιχειρηματολογία, συζήτηση και πειθώ, διότι -η αιτία αυτής της διαμαρτυρίας- πιθανότατα οφείλεται σε σφάλματα της δημοκρατίας». Κάποιοι διάσημοι Ιταλοί, όπως ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, τάχθηκαν ξεκάθαρα στο πλευρό των προλετάριων αστυνομικών εναντίον των αλαζόνων, καλομαθημένων και ελιτιστών φοιτητών της ριζοσπαστικής Αριστεράς και της Αναρχίας που ήθελαν να «αλλάξουν τα πάντα». Στο ίδιο πνεύμα ο Άγγλος φιλόσοφος Roger Scruton, ο οποίος βρισκόταν στο Παρίσι κατά την περίοδο του εξεγερσιακού Μάη, δηλώνει ξαφνιασμένος από τη μνησικακία και την αυθάδεια των φοιτητών: «οι πραγματικοί προλετάριοι δεν ήταν οι διαδηλωτές, αλλά οι αστυνομικοί που εισέπρατταν χλευασμό και προσβολές, ενώ κινδύνευε η σωματική τους ακεραιότητα». Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού στις HΠΑ η Hannah Arendt έγραψε σχετικά: «χαιρετίζω ορισμένους από τους στόχους του κινήματος, ειδικά στην Αμερική, όπου γνωρίζω τα πράγματα καλύτερα σε σύγκριση με αλλού. Σε ό,τι έχει να κάνει με άλλους στόχους, κρατώ μια πιο μια ουδέτερη στάση, ενώ θεωρώ άλλους επικίνδυνες ανοησίες – όπως, για παράδειγμα, την πολιτικοποίηση και την «επανατοποθέτηση» (αυτό που οι Γερμανοί ονομάζουν umfunktionieren) των πανεπιστημίων, δηλαδή τη διαστρέβλωση της λειτουργίας τους, και άλλα τέτοια πράγματα». Ο Debray έγραψε: «οι κινηματικοί του Μάη πήγαν στην Καλιφόρνια μέσω Πεκίνου (Μαοϊκού), με όχημα την «ελευθεριακή ελευθερία». Ξεχωρίζει επίσης η Γερμανική περίπτωση όπου το 1969 η πρώτη κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, υπό την ηγεσία Willy Brandt, δεν έδειξε καμία επιείκεια στις μετέπειτα αντιδράσεις των κινημάτων του Μάη – στην Γερμανία το κίνημα σχεδόν πνίγηκε πριν καν αναπνεύσει. Η Μ. Θάτσερ αργότερα, το Μάρτιο του 1982, σε δήλωσή της είπε ότι «η δεκαετία του 1960 προετοίμασε το σκηνικό για μια κοινωνία διασυρμού των αξιών της πειθαρχίας και του μέτρου».
Παρά το γεγονός ότι κάποιοι τείνουν, λανθασμένα, να εκλαμβάνουν τα τότε γεγονότα ως κάτι το ενιαίο, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο «Μάης του 1968», ως προς τις επιμέρους εκφράσεις της εξέγερσης, δεν ήταν καθόλου ενιαίος. Άλλος ήταν ο γαλλικός και άλλος ο ιταλικός Μάης, άλλος ο γερμανικός, άλλος ο βρετανικός και ιδίως άλλος ο αμερικανικός. Όπως διαφορετική ήταν, από χώρα σε χώρα, η έκφραση της βίας, η τρομοκρατία, η ένοπλη και παράνομη δράση -το λεγόμενο «αντάρτικο των πόλεων»- παρομοίως διαφορετική ήταν και η συναίνεση ή η συμμετοχή της κοινωνίας, αλλά και η αντίδραση του κεντρικού πολιτικού συστήματος και της καθεστηκυίας τάξης. Επιπλέον, όπως διαφορετικές ήταν και παραμένουν οι πολιτικές παραδόσεις από χώρα σε χώρα, αυτές δηλαδή που γαλουχούν και διαμορφώνουν πρότυπα και μια συγκεκριμένη συνείδηση, έτσι διαφορετικής υφής ήταν τα κινήματα της δεκαετίας του ‘60 και του ‘70 που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη και στις HΠΑ. Επιχειρώντας μια όσο γίνεται νηφάλια και γενική αποτίμηση, απαλλαγμένη από νοσταλγικές και συναισθηματικές διαθέσεις, μπορούμε να πούμε ότι ο Μάης του 1968, με εξαίρεση το σύνθημα «εμείς» (που ανήκε κυρίως στο παρωχημένο, εσχατολογικό και βίαιο μαρξιστικό/λενινιστικό λεξικό) όχι μόνο δεν έφερε τη δημοκρατία για την οποία μιλούσε, αλλά συνέβαλε στην κυριαρχία μιας «δικτατορίας του εγώ» που ωφέλησε την επέκταση του μαζικού, ηδονιστικού και καταναλωτικού μοντέλου ζωής. Τα διάφορα κινήματα αμφισβήτησης της δεκαετίας του 1960, ενώ είχαν ορισμένα αξιόλογα στοιχεία, στάθηκαν ανίκανα να αλλάξουν τα πράγματα στο δυτικό κόσμο και να φέρουν μια νέα, ενδεχομένως καλύτερη, ανθρώπινη πραγματικότητα. Η εξέγερση των φοιτητών μολονότι συνεισέφερε, όπως είδαμε, στην παροδική βελτίωση εργασιακών ζητημάτων, ήταν ένα φαινόμενο κατά βάση έξω από την οικονομία και κυρίως έξω από την ουσία της πολιτικής. Από την άλλη πλευρά, η πολιτισμική σημασία της εξέγερσης ήταν σημαντική: αν και κινητοποίησε κυρίως νέους των μεσαίων/μεγαλομεσαίων στρωμάτων, χωρίς να καταφέρει να ανοιχτεί σε άλλα ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού, οι νέοι αυτοί έγιναν μαζικοί πολιτισμικοί καταλύτες.
Ολόκληρο το κείμενο στο 2ο τεύχος ResPublica Σημειώσεις εκτός γραμμής για την ριζική κοινωνική αλλαγή
