Ο συντηρητικός σοσιαλισμός του Πητ Σήγκερ

Τελικά τι σημαίνει να είσαι προοδευτικός και τι να είσαι συντηρητικός; Μήπως τελικά πραγματικά προοδευτικό είναι μόνον το κεφάλαιο και όλοι οι άλλοι εμείς είμαστε -με τον τρόπο του ο καθένας- νοσταλγικά συντηρητικοί;

Το άρθρο αυτό του Neil Clark εμφανίστηκε στο The American Conservative στις 6/2 του 2014 με τον τίτλο : Ο συντηρητικός σοσιαλισμός του Πητ Σήγκερ. Η μετάφραση του Σωτήρη Καραλή.

Η Εγκυκλοπαίδεια Penguin της Pop Μουσικής περιέγραψε τις πολιτικές απόψεις του τροβαδούρου, τραγουδοποιού και αντιπολεμικού ακτιβιστή Pete Seeger ως «αφελείς αλλά έντιμες». Σίγουρα ήταν έντιμες. Άλλωστε ακόμα και οι χειρότεροι εχθροί του θα μπορούσαν να το παραδέχονταν αυτό. Αυτό πού, ωστόσο, μας αφορά στο σημείο αυτό είναι η αφέλεια στον συντηρητικό σοσιαλισμό του Σήγκερ;

Ο Σήγκερ ήταν η γνήσια φωνή της παλιάς Αμερικάνικης αριστεράς και καταλάβαινε ότι ο συντηρητισμός (conservatism), όχι μόνον δεν ήταν εχθρικός στον σοσιαλισμό αλλά αντίθετα ήταν βασικό του συστατικό. Σε μια συνέντευξή του στους New York Times το 1995 δήλωνε «θα ήθελα να πω ότι είμαι πιο συντηρητικός από τον Goldwater¹. Αυτός θέλει απλά να γυρίσει το ρολόι πίσω όταν δεν υπήρχε φόρος εισοδήματος. Εγώ θέλω να γυρίσω το ρολόι τότε που οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρά χωριά και φρόντιζαν ο ένας τον άλλο».

Η ιδανική κοινωνία, το όραμα, για τον Σήγκερ δεν ήταν κάποια υπερ-τεχνολογική και φουτουριστική μητρόπολη αλλά μια κοινωνία βαθιά ριζωμένη στο παρελθόν. Το Αμερικάνικο παρελθόν. «Όταν ήμουν παιδί, διάβασα όλα τα βιβλία του φυσιοδίφη Ernest Thompson Seton², είπε σε μια συνέντευξη το 1982». Ο Seton ανύψωσε τον Ινδιάνο στον ιδανικό άνθρωπο, για την δύναμη και την ακεραιότητα του, για την ηθική του, την έλλειψη εγωϊσμού και την αρμονική του ζωή με την φύση. Οι ανθρωπολόγοι ονομάζουν αυτή την περίοδο της Ινδιάνικης ιστορίας «φυλετικό κομμουνισμό … Θέλω να σκέφτομαι ότι είμαι τόσο κομμουνιστής όσο ήταν ο μέσος Αμερικάνος Ινδιάνος…»

Στην συνέντευξή του στους Times περιέγραψε τον ο Σήγκερ σαν έναν ακραίο αριστερό που πιθανότατα «ουδέποτε έχει χαρακτηριστεί φιλελεύθερος». Πρόκειται για ένα (αναμφισβήτητα) έξοχο χαρακτηρισμό, με το οποίο κάθε γνήσιος σοσιαλιστής θα αισθάνονταν περήφανος. Ο φιλελευθερισμός του «πρώτα-εγώ», τόσο στις κοινωνικές όσο και στις οικονομικές του εκφάνσεις, μόλυναν την Αριστερά στη Δύση έπειτα από τη δεκαετία του 60. Βέβαια ο Σήγκερ δεν ξεγελάστηκε.

Ο μακαρίτης Eugene Genovese³ έγραψε για την «παράλογη υιοθέτηση από την αριστερά ενός φιλελεύθερου προγράμματος προσωπικής απελευθέρωσης». Αλλά αυτός ο παραλογισμός βόλεψε μια χαρά τους χρηματιστές της Wall Street και τα συνήθη κοράκια των πολέμων, καθώς οδήγησε μεγάλα τμήματα της Αριστεράς να απορρίψουν τον σοσιαλισμό και τον συνδικαλισμό τους καθώς και την αντίθεσή τους στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, και αντίθετα να στρέψουν την προσοχή τους σε ζητήματα που δεν ενοχλούν ή απειλούν τα «ισχυρά κάστρα».

Ο Σήγκερ διοργάνωσε καμπάνιες για τα πολιτικά δικαιώματα, αλλά αντιτάχθηκε σε πολιτιστικούς πολέμους και άκαρπες διαγενεακές διαμάχες. Γι’ αυτόν ο σοσιαλισμός δεν ήταν μια μάχη ανάμεσα στους νέους και τους γονείς τους (ένα από τα τραγούδια του είχε τίτλο «να’ σαι καλός στους γονείς σου», όπου συμβούλευε «να τους φέρεσαι με υπομονή και να τους δείχνεις κατανόηση») αλλά το ξαναντάμωμα των ανθρώπων, ανεξάρτητα ηλικίας, χρώματος ή πίστης, για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας με περισσότερη καλοσύνη που θα ενδιαφέρεται περισσότερο για τους ανθρώπους της, και όπου οι άνθρωποι -και ο πλανήτης- θα λογαριάζονται πάνω από τα κέρδη. Η «παλαιάς κοπής» αριστερή (πολιτική) άποψη του Σήγκερ μιλούσε για την ανάγκη κοινωνικής εναντίωσης στις δυνάμεις που ενθαρρύνουν τον εγωϊσμό και τον υλισμό (κοινώς, στο ματεριαλισμό, την λατρεία των υλικών αγαθών). Όλα αυτά μας οδηγούν σε συνεχείς πολέμους και στην περιβαλλοντική καταστροφή.

Καθώς η Νέα Αριστερά ξεκίνησε την πολιτιστική της επανάσταση επιζητώντας να διαγράψει σύσσωμο το παρελθόν, ο Πητ ήθελε να ξαναανακαλύψουμε και να ξανασυνδεθούμε με την απλούστερη ζωή που ζούσαν οι πρόγονοί μας. «Μπορώ μόνο να πω ότι εμπιστεύομαι τώρα λιγότερο την τεχνολογία από ότι ποτέ στην ζωή μου» είπε το 1982. Ειλικρινά πιστεύω ότι αν ήμουν εκεί κοντά όταν κάποιος θα ανακάλυπτε τον τροχό, θα τού’ χα πει όχι, όχι. Η ζωή μπορεί να’ ναι κακιά, σύντομη και βάρβαρη, αλλά δεν ξέρεις που μπορεί να οδηγήσει η τεχνολογία. Λοιπόν τώρα ξέρουμε που οδηγεί… μας οδηγεί στην καταστροφή».

Στην ίδια συνέντευξη έκφρασε και τις σκέψεις του για τον όρο προοδευτικός.

«Φαντάζομαι ότι η ιδέα της προόδου έχει υπεραπλουστευτεί. Κάποιος μπορεί να πει «Πρέπει να είμαστε προοδευτικοί .. πρέπει να έχουμε τουαλέτα με καζανάκι». Ε λοιπόν, το καμαράκι στην αυλή μπορεί να μην είναι η μόνη εναλλακτική στο καζανάκι. Τι λέτε για τουαλέτες κομπόστ ή τουαλέτες χώνεψης μεθανίου; Πιστεύω ότι ένα από τα πιο προοδευτικά πράγματα που συνέβησαν στην Αμερική τα τελευταία 10 χρόνια ήταν η ανακάλυψη -από εκατομμύρια ανθρώπους- ότι είναι ωραίο να φυτεύεις εσύ τη τροφή σου και να την τρως, αντί να ανοίγεις μια κονσέρβα από το σουπερ μάρκετ».

Ο Σήγκερ εναντιώθηκε στον εγωτισμό της σύγχρονης κοινωνίας που δημιούργησε ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός: «Δεν υπήρχε το εγώ στην μουσική του Σήγκερ, μονάχα ένα μεγάλο «εμείς»», γράφει ο Jody Rosen⁴. Ο Σήγκερ ποτέ δεν ήθελε να μιλάει για την καριέρα του. «Απεχθάνομαι την λέξη καριέρα γιατί υπονοεί ότι κάποιος επιζητεί την φήμη και την περιουσία -δύο από τα πιο ηλίθια πράγματα στον κόσμο για να τα επιδιώκει κανείς», είπε. Απεχθάνονταν την εμπορευματοποίηση. Όταν του δινότανε ένα μικρόφωνο θα μιλούσε για τα ζητήματα που πίστευε και όχι για να προωθήσει ένα νέο δίσκο.

Ο Σήγκερ είχε πάθος για τα ζητήματα που πίστευε, αλλά η πολιτική του βασιζόταν στην αγάπη και όχι στο μίσος. «Οι μυωπικοί άνθρωποι λένε, «‘ξέρουμε πως να λύνουμε τα προβλήματα. Βάζουμε τα κατάλληλα εκρηκτικά στην σωστή θέση» Εγώ βέβαια λέω πως «αυτό που πραγματικά μαθουναίνουν είναι να γίνουν πιο βίαιοι»». Όπως έλεγε ο Martin Luther King, «το κακό με τη χρήση της βίας είναι ότι πάντοτε προξενεί περισσότερη βία. Το σκοτάδι δεν μπορεί να νικήσει το σκοτάδι. Μόνο το φως μπορεί. Το μίσος δεν μπορεί να παραμερίσει το μίσος. Μόνο η αγάπη μπορεί να το κάνει αυτό».

Ενώ η προοδευτική φιλελεύθερη αριστερά -έχοντας επιτεθεί στις «δυνάμεις της συντήρησης», συμμάχησε με τα «γεράκια» για να εξαπολύσει μια σειρά νέων πολέμων που εκτίναξαν τα κέρδη της Wall Street κάτω από απατηλά ανθρωπιστικά προσχήματα, ο Σήγκερ συνέχιζε να διερωτάται: «που πήγαν όλα τα λουλούδια;» Ήξερε ότι η «ανθρωπιστική» στρατιωτική επέμβαση ήταν μια λογική αντίφαση.

Ήταν καλύτερος σοσιαλιστής από τους τροτσκιστές ιδεολόγους που τον κατηγόρησαν για σταλινισμό και, φυσικά, καλύτερος συντηρητικός από τους Μακαρθιστές που τον καταδίωξαν. Καταλάβαινε, ίσως καλύτερα από κάθε άλλον στην Αριστερά, ότι για να πάμε μπροστά σαν ανθρωπότητα πρέπει να στραφούμε πίσω. Πολύ-πολύ πίσω.

Από τα πολλά αφιερώματα που άκουσα για τον Σήγκερ μετά τον θάνατό του, αυτό από τον Robert Foxx στον Guardian είναι αυτό που νομίζω μας λέει τα περισσότερα: «Έλεγε πάντα γειά όταν τον συναντούσα στον δρόμο. Θα τον θυμάμαι πάντοτε σαν ένα ευγενικό και καλό άνθρωπο, που τραγουδούσε αντικρύζοντας τον ουρανό»

Παράθεμα: κομμάτι ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στους New York Times (1995)

Ε: Πως έχουν αλλάξει οι πολιτικές σου απόψεις;

A: θα ήθελα να πω ότι είμαι πιο συντηρητικός από τον Goldwater. Αυτός θέλει απλά να γυρίσει το ρολόι πίσω όταν δεν υπήρχε φόρος εισοδήματος. Εγώ θέλω να γυρίσω το ρολόι τότε που οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρά χωριά και φρόντιζαν ο ένας τον άλλο. Ο πατέρας μου, ο Charles Seeger, με έβαλε στο κομμουνιστικό κίνημα. Αυτός αποσύρθηκε γύρω στο ’38. Εγώ έμεινα μέχρι τα 50′s. Ζητάω συγνώμη για το ότι ακολούθησα τόσο τυφλά τη γραμμή του κόμματος, και που δεν είδα ότι ο Στάλιν ήταν ένας υπέρτατα ωμός απατεώνας.

Συνεχίζω να αποκαλώ τον εαυτό μου «κομμουνιστή», γιατί ο κομμουνισμός δεν είναι η σοβιετική του εκδοχή όπως και ο Χριστιανισμός δεν είναι οι εκκλησίες του. Αλλά, αν για κάποια ιδιοτροπία της ιστορίας ο κομμουνισμός θριάμβευε στη χώρα αυτή, θα ήμουν από τους πρώτους ανθρώπους που θα πήγαιναν στη φυλακή. Όπως συνήθιζε να λέει ο πατέρας μου: «Η αλήθεια είναι ένα κουνέλι μέσα σε ένα σύθαμνο. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να περικυκλώσεις το σύθαμνο και να πεις κάπου εδώ είναι».