The Battle of Flores, 1591: Sir Richard Grenville and the last fight of H.M.S. Revenge

Η παρακάτω ανάλυση, που δημοσιεύτηκε στο έντυπο περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση» (Νο 616, Τόμος 181ος), παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ειδικά αν μελετήθει παράλληλα με πρόσφατο άρθρο/μετάφραση υπό τον τίτλο: Η «Ναυτική Διπλωματία» στο σύγχρονο γεωπολιτικό πλαίσιο.

— // —

Γράφει ο Περικλής Σταμπουλής*

Στις 3 Σεπτεμβρίου του 2015 η Κίνα οργάνωσε μια μεγαλοπρεπή στρατιωτική παρέλαση για την 70η επέτειο από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκεί έκανε την επίσημη εμφάνιση του ο βαλλιστικός πύραυλος επιφανείας-επιφανείας (ASBM) «Dong Feng-21» (DF-21), ο οποίος ονομάστηκε «φονέας των αεροπλανοφόρων» (carrier killer)[1]. Ο λόγος; η μεγάλη του εμβέλεια (περίπου 2000km), η υπερηχητική του ταχύτητα (10 Mach) και η 600 κιλών εκρηκτική του κεφαλή[2].

Μαζί με άλλους πυραύλους που είδαν το φως της δημοσιότητας εκείνη την ημέρα, όπως ο DF-16 και ο YJ-12, έγινε σαφές πως οι Η.Π.Α. αποκτούν έναν σοβαρό αντίπαλο στην περιοχή του δυτικού Ειρηνικού Ωκεανού[3]. Η επίδειξη αυτή ήταν το επιστέγασμα όσων ανέφεραν οι αναλυτές την τελευταία δεκαετία: την ενδυνάμωση των κινεζικών Ε.Δ., τη δημιουργία βάσεων στην ακτογραμμή και τις νησίδες της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας και τα νέα οπλικά συστήματα. Όλα αυτά έχουν έναν κοινό παρονομαστή: το δόγμα της Αντιπρόσβασης/Απαγόρευσης Περιοχής (Anti Access/Area Denial–A2/AD).

Από την στιγμή της εμφάνισης της, η A2/AD γνώρισε μεγάλη δημοσιότητα και χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει καταστάσεις έξω από τα γεωγραφικά όρια της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας.

Ποια είναι η σχέση του δόγματος αυτού όμως με την θεωρία της Ναυτικής Στρατηγικής; πως δομείται και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του;

Σημεία τομής με την Θεωρία της Ναυτικής Στρατηγικής.

Η βασικότερη έννοια στην Ναυτική Στρατηγική είναι αυτή του Θαλασσίου Ελέγχου (Command of the Seas). Ο Βρετανός Julian Corbett τον όρισε ως τον «έλεγχο των θαλασσίων γραμμών επικοινωνιών για εμπορικούς ή στρατιωτικούς σκοπούς[4]». Ως θαλάσσιες γραμμές επικοινωνιών (Sea Lines Of Communications-SLOCs) ορίζονται οι θαλάσσιες οδοί που συνδέουν τους διάφορους λιμένες ή ναυτικές βάσεις ανά τον κόσμο, και χρησιμοποιούνται για εμπόριο ή ανεφοδιασμό (καύσιμα, εφόδια, κλπ). Με την πρόοδο της τεχνολογίας ήρθαν να προστεθούν τις τελευταίες δεκαετίες και οι υποθαλάσσιοι αγωγοί (πετρελαίου, φυσικού αερίου ή ακόμα και οπτικών ινών).

Ο έτερος μεγάλος θεωρητικός της Ναυτικής Στρατηγικής, Α.Θ. Μαχάν (Alfred Thayer Mahan) περιέγραψε πιο γλαφυρά την έννοια του Θαλασσίου Ελέγχου λέγοντας ότι είναι η κατοχή αυτής της συντριπτικής δύναμης στη θάλασσα που θα οδηγήσει τον εχθρό στην ήττα και τη φυγή, φράσσοντας τους δρόμους του εμπορίου από και προς τις ακτές του[5].

Εικ. 1: Στα αριστερά ο Α.Θ. Μαχάν, ενώ στα δεξιά ο Τζ. Κόρμπετ (πηγή: https://www.usni.org/)

Επιστρέφοντας στη σκέψη του Κόρμπετ, διακρίνουμε τον Θαλάσσιο Έλεγχο σε γενικό ή τοπικό (γεωγραφική διάκριση) και μόνιμο ή προσωρινό (χρονική διάκριση)[6]. Οι τρόποι δε για την απόκτηση του Θαλασσίου Ελέγχου είναι η μάχη και ο αποκλεισμός (blockade), ενώ για την διατήρηση του[7]:

α)         Η άμυνα έναντι εισβολής

β)         Η προσβολή της εχθρικής ναυτικής δύναμης, και

γ)         Η προσβολή της εχθρική εμπορικής ναυτιλίας.

Ο 20ος αιώνας έφερε την αλλαγή στις ναυτικές επιχειρήσεις. Πλέον μιλάμε για αεροναυτικές δυνάμεις, υποβρύχια, ηλεκτρονικό πόλεμο, κλπ. Έτσι και ο Θαλάσσιος Έλεγχος αποτυπώνεται πλέον με την έννοια «Sea Control» αντί της «Command of the Seas» από την οποία διαφοροποιήθηκε. Η πρώτη αναφέρεται στην κατοχή χώρου για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ενώ η δεύτερη στην αδιαμφισβήτητη υπεροχή ενός πολεμικού στόλου σε μια ευρεία περιοχή[8], γεγονός που οι τεχνολογικές εξελίξεις στις αεροναυτικές επιχειρήσεις καθιστούν αμφισβητήσιμο.

Έχοντας λοιπόν τον Θαλάσσιο Έλεγχο (Sea Control) ενός γεωγραφικού χώρου μπορούμε να πούμε ότι «οχυρώνουμε» μια περιοχή προκειμένου ο εχθρός να μην έχει πρόσβαση. Ποια είναι τα κριτήρια που χαρακτηρίζουν τον όρο «πρόσβαση»; Χρησιμοποιώντας τον ορισμό που δίνει το Αμερικανικό εγχειρίδιο Joint Operational Access Concept, ο εν λόγω όρος δηλώνει την  «ικανότητα προβολής στρατιωτικής ισχύος εντός της περιοχής επιχειρήσεων, με ικανοποιητική ευχέρεια κινήσεων προς εκπλήρωση της αποστολής[9]». Στην περίπτωση που ο εχθρός βρεθεί εντός της περιοχής Θαλασσίου Ελέγχου, θα πρέπει να συναντήσει ανυπέρβλητες δυσκολίες που θα οδηγήσουν στην ματαίωση της αποστολής του.

Αυτό ακριβώς κομίζει και το δόγμα A2/AD. Δημιουργείται μια περίμετρος που έχει διττό σκοπό: αφενός να κρατήσει τον εχθρό μακριά και αφετέρου να ματαιώσει όλα του τα σχέδια σε περίπτωση που αυτός εισχωρήσει εντός της περιοχής[10]. Πρόκειται δηλαδή για μια περίπτωση τοπικού θαλασσίου ελέγχου (όπως θα το χαρακτήριζε ο Κόρμπετ). Ο χρονικός ορίζοντας διατήρησης αυτού του ελέγχου είναι διευρυμένος. Ιδεατά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο «χρήστης» της δομής A2/AD την έχει σχεδιάσει για να διαρκέσει στο διηνεκές. Πρακτικά όμως αυτό  αφορά το άμεσο και προβλεπτό μέλλον…

Ένα σημείο στο οποίο το A2/AD διαφοροποιείται από τις κλασσικές έννοιες του Θαλασσίου Ελέγχου (Command of the Seas, Sea Control) είναι τα μέσα που χρησιμοποιεί. Από το 2006 και μετά (σύγκρουση Ισραήλ-Χεζμπολάχ) ζούμε στην εποχή των υβριδικών συγκρούσεων, γεγονός που σημαίνει ότι εκτός από τα στρατιωτικά μέσα και την εκμετάλλευση των τεχνολογικών εξελίξεων (π.χ. κυβερνοπόλεμος, νέα οπλικά συστήματα, κλπ), ο «χρήστης» της δομής A2/AD μπορεί να δράσει και στα όρια μεταξύ πολέμου και ειρήνης, χρησιμοποιώντας τα αντίστοιχα μέσα όπως π.χ. αλιευτικά σκάφη ως ασύμμετρες απειλές, επιθέσεις ομαδόν (swarm attacks) από οπλισμένα ταχύπλοα και να διεξάγει υβριδικές (hybrid, multidomain) επιχειρήσεις εν γένει.

Μία ιδιαιτερότητα του δόγματος A2/AD είναι ότι επιχειρεί να αναχαιτίσει τον αντίπαλο στην μεγαλύτερη δυνατή απόσταση από την περιοχή Θαλασσίου Ελέγχου. Όπως στα δημοφιλή ομαδικά αθλήματα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ) η μία ομάδα επιχειρεί να πιέσει τον αντίπαλο της όσο πιο κοντά γίνεται στην εστία ή το καλάθι του, έτσι και στο δόγμα A2/AD επιχειρείται η άσκηση πίεσης στον εχθρό όσο το δυνατόν πιο κοντά στις βάσεις εξόρμησης του. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί το προαναφερθέν βλήμα DF-21, η εμβέλεια του οποίου προκαλεί προβλήματα σε όποιον επιχειρεί να προσεγγίσει την κινεζική δομή A2/AD. Περαιτέρω, η δομή αυτή μπορεί να αποτελέσει και τον «βατήρα» για εκτέλεση επιθετικών επιχειρήσεων στο πλαίσιο μιας περισσότερο ενεργής αμυντικής διάταξης ή μιας καθαρά επιθετικής επιχείρησης.

Εικ2: Ο πύραυλος DF-21 (πηγή: https://nationalinterest.org/)

Συνοψίζοντας, το δόγμα A2/AD είναι μια κατηγορία τοπικού θαλασσίου ελέγχου αέναης διάρκειας, το οποίο χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα (στρατιωτικά και μη) προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς του, που είναι απώθηση εχθρού όσο πιο μακριά γίνεται από την περιοχή Θαλασσίου Ελέγχου ή/και η ματαίωση αποστολής εντός της περιοχής επιχειρήσεων, σε περίπτωση που διεισδύσει. Η περιοχή αυτή μπορεί κάλλιστα να χρησιμεύσει ως αφετηρία για επιθετικές επιχειρήσεις. Φυσικά, η εξάσκηση του θαλασσίου ελέγχου εντός της περιοχής A2/AD λαμβάνει χώρα τόσο στον πόλεμο όσο και στην ειρήνη.

Δομή και χαρακτηριστικά του A2/AD

Μια δομή A2/AD εγκαθίσταται λαμβάνοντας υπόψιν ορισμένες προϋποθέσεις. Αυτές είναι[11]:

  • Αντίληψη της ανωτερότητας του αντιπάλου σε συντελεστές ισχύος (στρατιωτική ισχύς, διπλωματία, κλπ)
  • Ο δεσπόζων χαρακτήρας της γεωγραφίας ως στοιχείου για την κατατριβή (attrition) των εχθρικών δυνάμεων.
  • Το θαλάσσιο στοιχείο και το παράκτιο περιβάλλον γενικότερα, ως βασικό στοιχείο μορφολογίας της περιοχής επιχειρήσεων.
  • Η ζωτική σημασία της πληροφοριακής υποδομής παράλληλα με την παραπλάνηση του εχθρού σε στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο.
  • Ο αντίκτυπος της απόδοσης παρομοίων δομών περιφερειακά ή παγκοσμίως.

«Πατώντας» στις ανωτέρω προϋποθέσεις διαμορφώνονται και οι άξονες δράσης του δόγματος A2/AD, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι[12]:

  • Πολιτικός-μακροστρατηγικός: συμμαχίες με κράτη που θα συνεισφέρουν στην παρεμπόδιση ενός εχθρού να εισέλθει στην περιοχή A2/AD, ή απειλή σε κράτη που θα επιτρέψουν στον εχθρό την διέλευση προς την περιοχή A2/AD.
  • Γεωγραφικός: Ανάπτυξη δυνάμεων με σκοπό την παρεμπόδιση του εχθρού και απομείωσης των δυνατοτήτων του για στοχοποίηση και προσβολή των ημετέρων δυνάμεων.
  • Αύξηση επιβιωσιμότητας εγκαταστάσεων (hardening of fixed targets).
  • Δημιουργία «καταφυγίων» και ασφαλών σημείων για ανάπτυξη φιλίων δυνάμεων δίχως τον φόβο προσβολής τους.
  • Ευκινησία και διασπορά των ημετέρων δυνάμεων.
  • Χαμηλή εντοπισιμότητα των ανωτέρω.
  • Παραπλάνηση (π.χ. «μεταμφιεσμένα» πολεμικά πλοία σε εμπορικά)
  • Πληροφοριακές επιχειρήσεις
  • Ασύμμετρες επιθέσεις έναντι στρατιωτικών και μη, στόχων.

Όπως και σε οποιοδήποτε άλλο περιβάλλον υβριδικών επιχειρήσεων, έτσι και στην περιοχή A2/AD υπάρχει διακλαδική (joint) και διυπηρεσιακή (inter-agency) συνεργασία η οποία δημιουργεί διαδοχικά επίπεδα άμυνας και ένα εύρος δυνατοτήτων. Τα μέσα και οι απορρέουσες δυνατότητες μιας δομής A2/AD είναι[13]:

  • Συστήματα Κ/Β μακράς εμβέλειας και υψηλής ακρίβειας όπως πύραυλοι τεχνολογίας cruise, βαλλιστικοί πύραυλοι (όπως π.χ. ο DF-21), Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα (UAV) μεγάλης αυτονομίας (MALE, HALE).
  • Διεξαγωγή επιχειρήσεων σε παράκτια ύδατα (Littoral Warfare) με μέσα όπως υποβρύχια συμβατικής προώσεως, ΤΠΚ, Σκάφη Ανορθοδόξου Πολέμου, συστοιχίες Κ/Β, UAV μικρότερης αυτονομίας (π.χ. tactical, close, κλπ), ναρκοθετημένες περιοχές, σκάφη ακτοφυλακής, οπλισμένα εμπορικά πλοία, κλπ.
  • Πολλαπλά στρώματα αεράμυνας (Κ/Β μεσαίας και μικρής εμβέλειας, MANPADS)
  • Σύστημα C4ISTAR (Command, Control, Communications, Computer, Intelligence, Surveillance, Target Acquisition, Reconnaissance) το οποίο συντονίζει και κατευθύνει τις ενέργειες όλων των μέσων
  • Κυβερνοπόλεμος
  • Πιθανά μέσα επιχειρήσεων Ραδιοβιοχημικού Πολέμου (NBCD)

Παραδείγματα περιοχών και επιχειρήσεων A2/AD

Ιστορικά παραδείγματα

Αρκετοί είναι οι αναλυτές που υποστηρίζουν πως το δόγμα A2/AD δεν είναι κάτι καινούργιο. Μάλιστα, ορισμένοι θεωρούν ως την πρώτη καταγεγραμμένη επιχείρηση A2/AD την στρατηγική που πρότεινε ο Ερμοκράτης στους Συρακουσίους για την αποτροπή της Αθηναϊκής εισβολής (παρεμπόδιση αθηναϊκού στόλου και συντονισμός με παράκτιες δυνάμεις άμυνας)[14].

Ένα άλλο ιστορικό, και εν πολλοίς άγνωστο, παράδειγμα πρώιμων επιχειρήσεων A2/AD είναι η δράση του σοβιετικού Ναυτικού από την δεκαετία του ’70 και μετά. Συγκεκριμένα, το δόγμα του σοβιετικού ναυτικού εκείνη την εποχή προέβλεπε το πλήγμα στις γραμμές επικοινωνιών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, καθώς και στην αναχαίτιση των αμερικανικών ομάδων μάχης (Carrier Battle Groups) σε αποστάσεις των 2.000 km. Για το σκοπό αυτό κατασκευάστηκαν αεροσκάφη με πολύ μεγάλη ακτίνα δράσης (όπως π.χ. το Tupolev Tu-95), ομάδες επιχειρήσεων με έμφαση τον ανθυποβρυχιακό πόλεμο και παράκτιες συστοιχίες σε συνδυασμό με εναέρια μέσα μικρότερης εμβέλειας[15].

Σύγχρονα παραδείγματα δομών A2/AD

 Κίνα

Η χώρα που έχει θέσει το πρότυπο για τις δομές A2/AD δεν είναι άλλη από την Κίνα. Ως πρώτος στόχος ετέθη η αποτροπή/παρεμπόδιση χρήσεως των περιφερειακών βάσεων των ΗΠΑ που βρίσκονται εγγύς της Κίνας, όπως το Γκουάμ και η Οκινάουα. Εν συνεχεία επέκταση των δυνατοτήτων πλήγματος με κατευθυνόμενα βλήματα (Κ/Β) μεγαλύτερης εμβέλειας μέχρι και πλήγματος εντός της επικράτειας των ΗΠΑ…

Οι εγκαταστάσεις A2/AD της Κίνας εντοπίζονται στην Νότια Κινεζική Θάλασσα και είναι διεσπαρμένες στην κινεζική ακτογραμμή και σε μια περιοχή που καλύπτει την κορεατική χερσόνησο, την Ταϊβάν, την νήσο Χαϊνάν και καταλήγει στα κοραλλιογενή νησιά επί των οποίων έχει δημιουργήσει βάσεις και σταθμούς ραντάρ (Σπράτλι, Πάρασελ, κλπ).

Μια πληθώρα Κ/Β που μπορούν να εκτοξευθούν από μονάδες επιφανείας, υποβρύχια αεροσκάφη και συστοιχίες ξηράς. Με τον πύραυλο DF-41 εμβέλειας 15.000km, και με τις ομάδες μάχης αεροπλανοφόρων που σχηματίζει, η Κίνα είναι σε θέση να εφαρμόσει το δόγμα A2/AD όλο και πιο μακριά από την Νότια Κινεζική Θάλασσα, έχοντας δυνατότητα να πλήξει στόχους επί του ηπειρωτικού εδάφους των ΗΠΑ[16]. Υπάρχουν φυσικά και Κ/Β μικρότερης εμβέλειας με δραστικότερα ελικτικά στοιχεία, κάποια εκ των οποίων υπερηχητικά με δυνατότητα επίθεσης υπό μεγάλη γωνία (high dive missiles), όπως οι προαναφερθέντες DF-21 (1500km), DF-16 (800-1000km), μαζί με τους  YJ-100 (600-800km), YJ-12 και YJ-18 (500km).  Το οπλοστάσιο αυτό των πυραύλων επιφανείας-επιφανείας προστατεύεται από ένα παράκτιο δίκτυο αεράμυνας με την κινεζική εκδοχή του συστήματος S-300 και τα βλήματα επιφανείας-αέρος που φέρουν οι μονάδες του Κινεζικού Ναυτικού. Σε αυτό το πλαίσιο δεν θα πρέπει να λησμονηθούν και τα κινεζικά υποβρύχια τα οποία συνεισφέρουν στην δομή A2/AD με τις αποστολές τις οποίες εκτελούν[17]. Επίσης, με τα οπλισμένα αλιευτικά της «Αμφίβιας Πολιτοφυλακής», ο εχθρός που θα εισέρχεται στην περιοχή Θαλασσίου Ελέγχου θα πρέπει να επαγρυπνεί και για ασύμμετρες επιθέσεις[18] Όλο αυτό το πλέγμα αισθητήρων, μονάδων και όπλων δημιουργεί τρεις ζώνες άμυνας, οι οποίες φαίνονται στην ακόλουθη εικόνα:

Εικ. 3: Η δομή A2/AD της Κίνας (πηγή: https://missiledefenseadvocacy.org)

Συνοψίζοντας, η Κίνα εκμεταλλεύεται την γεωγραφία και «στήνει» μια αμυντική περίμετρο προσπαθώντας να κρατήσει έξω από αυτήν οποιονδήποτε επιχειρήσει να επιτεθεί. Σε αυτό βοηθάει και το γεγονός ότι ο κύριος όγκος του κύριου αντιπάλου, δηλ. των Αμερικανικών Ε.Δ., βρίσκεται μακριά από την Νότια Κινεζική Θάλασσα. Σε συνδυασμό με τα Κ/Β μακράς εμβέλειας δημιουργεί ένα αμυντικό βάθος που σίγουρα δεν έχει μείνει έξω από τους σχεδιασμούς των επιτελών του αμερικανικού Πενταγώνου.

Ρωσία

Ενώ η Κίνα έχει δημιουργήσει μια μεγάλη δομή A2/AD που καλύπτει όλη της την ακτογραμμή, η Ρωσία έχει τρεις μικρότερες. Οι θύλακες αυτοί εντοπίζονται στην περιοχή του Καλίνιγκραντ (Βαλτική Θάλασσα), στην Κριμαία και στην Συρία.

Υπάρχει μια διαφορά στην ρωσική αντίληψη για το δόγμα A2/AD. Στην περίπτωση της Ρωσίας δεν έχουμε τον «αμυντικό» χαρακτήρα της κινεζικής περίπτωσης, ούτε και εμφανή δράση από υβριδικές μονάδες (όπως π.χ. τα κινεζικά οπλισμένα αλιευτικά). Η γεωγραφία των τριών ρωσικών θυλάκων A2/AD «φέρνει» τις εν λόγω περιοχές πολύ εγγύτερα με τον κύριο όγκο και τα κέντρα ισχύος των αντιπάλων, αποστερώντας το στρατηγικό βάθος που παρατηρείται στην περίπτωση της Κίνας.

Ο θύλακας του Καλίνιγκραντ στα χερσαία του σύνορα είναι περικυκλωμένος από χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ (Πολωνία, Λιθουανία), ενώ στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας στις εγγύς περιοχή βρίσκονται η Σουηδία, η Λετονία και η Εσθονία. Με άλλα λόγια, πρόκειται για έναν θύλακα «περικυκλωμένο» από κράτη που ανήκουν στην ευρωατλαντικές δομές (ΝΑΤΟ, Ε.Ε.) με τις βάσεις εξορμήσεως τους πολύ κοντά, γεγονός που καθιστά το πρώτο συνθετικό του A2/AD (το κομμάτι «anti-access») πολύ δύσκολο να εκπληρωθεί.

Παρόμοια κατάσταση υφίσταται και στην Κριμαία, με τη διαφορά όμως ότι εδώ η Ρωσία έχει να καλύψει μόνο ένα χερσαίο μέτωπο με την Ουκρανία, ενώ στο αεροναυτικό κομμάτι έχει να αντιμετωπίσει χώρες του ΝΑΤΟ όπως η Τουρκία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία. Λόγω της γεωγραφίας μπορεί να δοθεί περισσότερο βάρος στο κομμάτι «anti-access» απ’ό,τι στην περίπτωση του Καλίνιγκραντ.

Η Συρία αποτελεί μια διαφορετική περίπτωση. Οι μόνες συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν δυνητικά να απειλήσουν τον ρωσικό θύλακα είναι η Τουρκία, το Ισραήλ (περισσότερο με αεροπορικές επιδρομές), τυχόν αεροναυτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ (από βάσεις της Τουρκίας ή της Ελλάδος) και η Αίγυπτος, κανείς από τους προαναφερθέντες δεν δείξει την πρόθεση να επιτεθεί εναντίον των ρωσικών θέσεων. Παρά την χαμηλή πιθανότητα επίθεσης, η Ρωσία έχει δώσει βάρος στο κομμάτι «anti-access» αναπτύσσοντας ναυτική δύναμη μεταξύ της Κύπρου και των ακτών της Συρίας. Αντίθετα, όμως, με την Κριμαία και το Καλίνιγκραντ, η Συρία είναι τόπος όπου αφθονούν οι ασύμμετρες επιθέσεις, π.χ. θα μπορούσε το ISIS να διεξάγει τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ταρσό (Tartus) και στη Λαοδικεία (Latakia) με εμπορικά που θα ήταν φορτωμένα με εκρηκτικά, επιδρομές από ευκίνητες και ελαφρά οπλισμένες ομάδες, drones φορτωμένα με εκρηκτικά, κλπ. Αυτές οι απειλές, μαζί με πιθανή επίθεση των δυνάμεων που αντιτίθενται στο καθεστώς Άσσαντ, είναι οι πιθανότερες να αντιμετωπίσει ο ρωσικός θύλακας A2/AD στη Συρία.

Η ρωσική ορολογία για το δόγμα A2/AD είναι «περιορισμός και παρεμπόδιση πρόσβασης και ελιγμών» (ogranicheniye i vospreshcheniye dostupa i manyuvra)[19], γεγονός που πηγάζει από τα προαναφερθέντα γεωγραφικά δεδομένα. Σε αντίθεση με τον αμυντικό προσανατολισμό της κινεζικής περίπτωσης, οι ρωσικοί σχεδιασμοί σε στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο έχουν προσδώσει έναν μεικτό χαρακτήρα στην δική τους δομή A2/AD. Σκοποί μιας τέτοιας δομής είναι[20]:

  • Προστασία των ημετέρων υποδομών.
  • Απόκρουση και απορρόφηση των εχθρικών πληγμάτων με χρήση όπλων ακριβείας.
  • Κατατριβή (attrition) στόχων υψηλής μαχητικής αξίας (high-value assets).
  • Καταστροφή στόχων ζωτικής σημασίας (οικονομικής ή στρατιωτικής) και μεγάλου πολιτικού αντικτύπου για τη συνέχιση των επιχειρήσεων.
  • Αποδιοργάνωση του εχθρικού συστήματος διοίκησης και ελέγχου.

Συνεπώς, οι οργάνωση και τα όπλα των ρωσικών δομών ακολουθούν τις ανωτέρω γενικές αρχές. Πιο συγκεκριμένα[21]:

  • Για την αεράμυνα χρησιμοποιούνται συστήματα S-300, S-400 και η μικρότερης εμβέλειας «οικογένεια» βλημάτων επιφανείας-αέρος BUK. Τα εν λόγω συστήματα φέρονται τόσο από συστοιχίες ξηράς, όσο και από ναυτικές δυνάμεις (με κατάλληλη τροποποίηση).
  • Για προσβολή επίγειων στόχων χρησιμοποιούνται τα Κ/Β Iskander, Oniks, Sizzler και Kalibr (βαλλιστικά στρατηγικού πλήγματος).

Τα προαναφερθέντα όπλα φέρονται από τις αντίστοιχες επίγειες, αεροπορικές ή ναυτικές μονάδες, οι οποίες φυσικά επιχειρούν σε συντονισμό και αλληλοκάλυψη μεταξύ τους. Για παράδειγμα, η κάθε ναυτική δύναμη που επιχειρεί σε κάποιον από τους θύλακες A2/AD βρίσκεται πάντοτε εντός της εμβέλειας των επιγείων συστημάτων Κ/Β (αεράμυνας και επιφανείας).

Εικ.4 Οι θύλακες A2/AD της Ρωσίας (πηγή: https://missiledefenseadvocacy.org/)

Ιράν

Τα δεδομένα πάνω στα οποία δομείται το δόγμα A2/AD του Ιράν είναι αφενός η έλλειψη πόρων σε σχέση με την Κίνα και τη Ρωσία και αφετέρου το γεωστρατηγικό περιβάλλον του Περσικού Κόλπου.

Στόχος του Ιράν είναι να καταφέρει ένα σημαντικό πλήγμα στις αμερικανικές δυνάμεις που σταθμεύουν στην περιοχή, τους συμμάχους των ΗΠΑ μαζί με τα πληθυσμιακά τους κέντρα και φυσικά τις θαλάσσιες μεταφορές μέσω του Κόλπου, γεγονός που θα έχει τεράστιες συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία[22].

Και εδώ ο γεωγραφικός παράγοντας και η μορφολογία της περιοχής έχουν τον πρώτο λόγο. Η περιοχή επιχειρήσεων είναι ασύγκριτα μικρή σε σχέση με τον Ειρηνικό Ωκεανό και προσεγγίζει περισσότερο την Βαλτική ή τον Εύξεινο Πόντο (ρωσική περίπτωση) με την διαφορά ότι έχει πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού. Περαιτέρω, οι συνθήκες υποβρύχιας ακουστικής στο Στενό του Ορμούζ καθιστούν δύσκολο τον ανθυποβρυχιακό πόλεμο ή τον εντοπισμό ναρκών[23]. Η εγγύτητα των χωρών του Περσικού Κόλπου ευνοεί περισσότερο το «κομμάτι» area denial, ενώ ανοιχτά του Ορμούζ μπορούν να εφαρμοστούν και τακτικές anti access (π.χ. σε μια προσεγγίζουσα αμερικανική ή πολυεθνική συμμαχική δύναμη) λόγω της γεωγραφικής διαμόρφωσης της περιοχής, με τον Ινδικό Ωκεανό να δεσπόζει και την ακτογραμμή του Ομάν να αποτελεί την μόνη χερσαία μάζα από την οποία μπορεί να προέλθει οποιαδήποτε επίθεση.

Η γεωγραφική διαμόρφωση της περιοχής, επιτρέπει στο Ιράν να αντισταθμίσει την έλλειψη πόρων (σε σχέση με Ρωσία και Κίνα) με χρήση όπλων και μονάδων μικρότερης εμβέλειας και αυτονομίας αντίστοιχα. Το δόγμα A2/AD που χρησιμοποιεί έχει σκοπό την ενεργητική άμυνα (όπως και το ρωσικό) αλλά με χρήση περισσότερο «υβριδικών» μέσων και ασύμμετρων επιθέσεων. Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να κατατάξουμε τα μέσα A2/AD του Ιράν σε τέσσερις κατηγορίες: α) φίλα προσκείμενες παραστρατιωτικές οργανώσεις σε άλλα κράτη της περιοχής, β) βαλλιστικοί πύραυλοι, γ) αεροναυτικά μέσα για παρεμπόδιση πρόσβασης σε συγκεκριμένες περιοχές (maritime exclusion territories) και δ) συστήματα αεράμυνας[24].

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οργανώσεις όπως η Χεζμπολάχ, οι Χούθι, οι σιιτικές παραστρατιωτικές ομάδες του Ιράκ και η Χαμάς στα παλαιστινιακά εδάφη. Αν και όχι ευθέως διασυνδεδεμένες στην δομή A2/AD, μπορούν να καταφέρουν πλήγματα μέσα στα εδάφη των κρατών εντός των οποίων επιχειρούν, διεξάγοντας ασύμμετρες επιθέσεις σε αστικά κέντρα ή στρατιωτικές εγκαταστάσεις[25].

Το «μακρύ χέρι» του ιρανικού A2/AD είναι οι βαλλιστικοί του πύραυλοι. Το ιρανικό οπλοστάσιο περιέχει τους πυραύλους Tondar-69 (81 ν.μ.), τις «οικογένειες» πυραύλων Fateh και Shahab, τον Ghadr-1 (850 ν.μ.) και τον Sajjil-2 (1100 ν.μ.)[26]. Με αυτούς τους πυραύλους υφίσταται η δυνατότητα προσβολής στόχων σε όλα τα κράτη του Περσικού Κόλπου, του Ινδικού Ωκεανού και των ανατολικών ακτών της Μεσογείου (Συρία, Ισραήλ, Παλαιστίνη, κλπ). Τα είδη των βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν και τα κύρια χαρακτηριστικά τους (εμβέλεια, εκρηκτική γόμωση, κλπ) φαίνονται συνοπτικά στον ακόλουθο πίνακα. Φυσικά, ορισμένοι από αυτούς όπως π.χ. η «οικογένεια» Shahab είναι σχεδιασμένοι να φέρουν και πυρηνικές κεφαλές…

Πίνακας 1: Οι βαλλιστικοί πύραυλοι του Ιράν (πηγή www.iiss.org)

Στο θαλάσσιο πεδίο το Ιράν κατέχει μεγάλους αριθμούς ταχυπλόων σκαφών τα οποία είναι εξοπλισμένα με ελαφρά πολυβόλα και ρουκέτες. Σε τακτικό επίπεδο χρησιμοποιούνται για επιθέσεις κατά ομάδες (swarm attacks) σε εχθρικά πλοία και αποφυγή απευθείας σύγκρουσης[27]. Πέραν του ελαφρού οπλισμού υπάρχουν και Κ/Β επιφανείας-επιφανείας όπως το C-802 (180-230 km) και το Abu Mahdi (1000 km) το οποίο φέρεται από μονάδες επιφανείας. Υπάρχουν επίσης και Κ/Β που εκτοξεύονται από τα ιρανικά υποβρύχια όπως το Nasr-1[28].

Τις μονάδες επιφανείας συνδράμουν και τα υποβρύχια. Συγκεκριμένα, υπάρχουν τρία (3) κλάσης Kilo και 25(!!) μικρότερα εκτοπίσματος μόλις 150 τόνων τα οποία μπορούν να αποτελέσουν θανάσιμη απειλή για όσους πλέουν στις προσβάσεις του Στενού του Ορμούζ.

Το δίκτυο όπλων και αισθητήρων για πόλεμο επιφανείας ολοκληρώνεται με τις συστοιχίες ξηράς που δύνανται να εκτοξεύσουν ένα εύρος βαλλιστικών βλημμάτων επιφανείας-επιφανείας, καθώς και από τα UAV που χρησιμοποιούνται τόσο στην απόκτηση εικόνας της περιοχής επιχειρήσεων, όσο και σε επιθέσεις με Κ/Β μικρού βεληνεκούς. Τα Κ/Β που φέρονται από παράκτιες συστοιχίες και τα UAV φαίνονται στον ακόλουθο πίνακα:

Πίνακας 2: Κ/Β που φέρονται από παράκτιες συστοιχίες και UAV του Ιράν (πηγή: www.iiss.org)

Εκτός από τα Κ/Β, το Ιράν έχει και την δυνατότητα ναρκοθέτησης του Ορμούζ με διαφόρων τύπων νάρκες οι οποίες φέρονται από πλοία, Υ/Β αλλά και εμπορικά πλοία τα οποία αναμένεται να εκτελούν ναρκοθέτηση κατά τη διέλευση τους από το εν λόγω στενό[29].

Το αντι-αεροπορικό σκέλος της ιρανικής δομής A2/AD αποτελείται από τα ρωσικά συστήματα S-300 και Tor-M1, καθώς και από εγχώριας κατασκευής συστήματα όπως το Ya-Zahra 3 (16 km) και το Raad (50-60 km).

Συμπερασματικά, η δομή A2/AD του Ιράν αξιοποιεί ένα εύρος «εργαλείων» που ξεκινάει από τις συμμαχικές παραστρατιωτικές/ τρομοκρατικές ομάδες και φτάνει μέχρι τα εγχώρια οπλικά συστήματα. Το γεωγραφικό περιβάλλον του Περσικού Κόλπου προσφέρεται για επιχειρήσεις «Area Denial» όπως οι ασύμμετρες ομαδόν επιθέσεις (swarm attacks) από ελαφρά οπλισμένα σκάφη, οι παράκτιες επιχειρήσεις από ταχέα περιπολικά Κ/Β (ΤΠΚ) και οι ναρκοθετήσεις περιοχών όπως οι προσβάσεις του Στενού του Ορμούζ. Η ακτογραμμή που «βλέπει» στον Ινδικό Ωκεανό προσφέρει και κάποιες ευκαιρίες για «Anti-Access» τις οποίες αναλαμβάνουν τα Υ/Β τύπου Kilo, οι φρεγάτες και οι κορβέτες καθώς και η αεροπορία. Το όλο δίκτυο A2/AD πλαισιώνεται από τις παράκτιες συστοιχίες, τα UAV και το σύστημα αεράμυνας.

Εικ.5: Οι βαλλιστικοί πύραυλοι του Ιράν και οι εμβέλειες τους (πηγή: https://www.aljazeera.com/)

Αντιμετώπιση του A2/AD

Το «αντίπαλον» δέος του A2/AD και ο τρόπος που επεξεργάζονται οι αμερικανικές Ε.Δ. για να «διατρήσουν» αυτές τις δομές ονομάζεται «Air-Sea Battle» (ASB, Εναέρια-Θαλάσσια Μάχη). Ο όρος ASB λοιπόν, αναφέρεται σε μια δικτυοκεντρικά ολοκληρωμένη δύναμη (networked integrated force) με ικανότητες επίθεσης εις βάθος (attack-in-depth), αποδιοργάνωσης, καταστροφής και κατανίκησης του εχθρού[30].

Οι δυνάμεις που εκτελούν ASB είναι δικτυωμένες και έχουν πλήρη επίγνωση καταστάσεως (situational awareness) σε όλα τα πεδία του σύγχρονου (υβριδικού) πολέμου (ξηρά, θάλασσα, αέρας, κυβερνοχώρος, πληροφορία, κλπ). Επιπλέον, είναι ικανές να διεισδύσουν στην αντίπαλη δομή A2/AD δημιουργώντας «ρήγματα» με τις επιθετικές τους δυνατότητες και εκμεταλλευόμενες τα κενά που υφίστανται σε αυτές[31].

Οι επιχειρήσεις ASB χωρίζονται σε δυο (2) φάσεις. Η πρώτη (initial), αποτελείται από τις ακόλουθες γραμμές επιχειρήσεων[32]:

  • Απορρόφηση αρχικού πλήγματος και μετριασμός των απωλειών. Απαιτείται η αμυντική θωράκιση και ενεργητική υποστήριξη διοικητικής μερίμνης (ΔΜ) των προκεχωρημένων μονάδων και σχηματισμών.
  • «Τύφλωση» των εχθρικών μέσων συλλογής πληροφοριών. Με άλλα λόγια αποστέρηση πληροφοριών επιτήρησης, αναγνώρισης και απόκτησης στόχων (Intelligence, Surveillance, Reconnaissance, Target Acquisition-ISTAR) στον εχθρό.
  • Επιθέσεις εκτός εχθρικής εμβέλειας (stand-off), επιχειρήσεις ηλεκτρονικού πολέμου και κυβερνοπολέμου για καταστολή (suppression) εχθρικών οπλικών συστημάτων μακράς εμβέλειας.
  • Απόκτηση αεροπορικής υπεροχής, θαλασσίου ελέγχου και πρωτοβουλίας στον κυβερνοχώρο.

Η δεύτερη φάση (follow-up) περιλαμβάνει προστασία θαλασσίων γραμμών επικοινωνιών (SLOCs) και νηοπομπών, αναπλήρωση απωλειών, εξουδετέρωση εχθρικών προκεχωρημένων μονάδων, αποκλεισμό του εχθρικού θαλασσίου εμπορίου και κατάληψη των εχθρικών παρακτίων υποδομών[33].

A2/AD εναντίον ASB

Τα κριτήρια νίκης του ενός ή του άλλου δόγματος σε μια σύγκρουση είναι τα ακόλουθα[34]:

  • Η ύπαρξη μιας ολοκληρωμένης Μακροστρατηγικής (Grand Strategy) που ενσωματώνει τα δόγματα αυτά.
  • Ο βαθμός διακλαδικής/ διυπηρεσιακής συνεργασίας και διαλειτουργικότητας.
  • Ο αποδοτικός βρόχος διαχείρισης πληροφοριών (συλλογή, επεξεργασία, διανομή)
  • Οι διεξαγόμενες επιχειρήσεις Κυβερνοπολέμου (κυριαρχία στον κυβερνοχώρο)
  • Η επιτυχής προστασία των οικείων αισθητήρων σε συνδυασμό με την εξουδετέρωση ή/και καταστροφή των εχθρικών.
  • Η μέγιστη κατατριβή των εχθρικών δυνάμεων
  • Επιτυχή προληπτικά χτυπήματα.

Προς ένα νέο πλαίσιο ανάλυσης για το A2/AD;

Τα τελευταία χρόνια διεξάγεται ένας διάλογος ανάμεσα στους αναλυτές στις ΗΠΑ για το αν ο όρος «A2/AD» εξακολουθεί να είναι δόκιμος. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αφενός χρησιμοποιείται για να περιγράψει διαφορετικά μεταξύ τους πράγματα, καθώς και κάθε ενέργεια της Κίνας ή της Ρωσίας, με αποτέλεσμα να μην περιγράφει πλέον επακριβώς το εν λόγω κομμάτι της στρατηγικής των αντιπάλων των ΗΠΑ[35].

Ως εναλλακτικό πλαίσιο ερμηνείας προτείνεται η ενδιαφέρουσα έννοια «Εκμετάλλευση της Ευνοϊκής Χρονικής Συγκυρίας» (Exploiting of Temporal Advantage-ETA), το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο από προσεκτικές και πολύ καλά προετοιμασμένες κινήσεις για εκμετάλλευση πλεονεκτημάτων σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, με σκοπό την εκπλήρωση συγκεκριμένων αντικειμενικών σκοπών.

Το βασικότερο στοιχείο σε αυτή τη στρατηγική είναι αυτό που οι αναλυτές περιγράφουν ως «χειραγώγηση του χρόνου» (time manipulation). Πρόκειται για μια επιδέξια χρήση της εκάστοτε χρονικής συγκυρίας με τρεις τρόπους: α) αργές κινήσεις για να μην προκαλέσουν αντίδραση (π.χ. η δημιουργία κινεζικών βάσεων στα νησιά Σπράτλι), β) γρήγορες κινήσεις εκεί όπου οι πιθανές αντιδράσεις θα είναι αργές ή ασαφείς ή αναιμικές (π.χ. κατάληψη Κριμαίας από τους Ρώσους)[36] .

Η ETA περιλαμβάνει τέσσερις διακριτούς και αλληλεξαρτώμενους πυλώνες[37]:

  • Αποδιοργάνωση και παραπλάνηση του εχθρικού συστήματος πληροφοριών, του συστήματος διοίκησης και ελέγχου και της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων (Information degradation and Command Disruption – ID/CD)
  • Περιορισμός Πρόσβασης και Ελιγμών στην Περιοχή Επιχειρήσεων (Contesting Theater Access and Maneuvering-CTAM). Είναι ο πλησιέστερος όρος στο A2/AD με την διαφορά ότι εδώ επιδιώκεται η επιβράδυνση και η δημιουργία απαγορευτικού ρίσκου για οποιαδήποτε εχθρική κίνηση (αντί για τον μάλλον ανέφικτο στόχο της μη πρόσβασης του A2/AD).
  • Απομείωση Διοικητικής Μέριμνας (Degrading Sustainment, Logistics, and Mobility-DSLAM), το οποίο αφορά στην εξουδετέρωση της ικανότητας του εχθρού να έχει αποτελεσματικές γραμμές εφοδιασμού και αναπλήρωσης απωλειών/βλαβών. Κάτι τέτοιο είναι μάλλον ασαφές στην κινεζική εκδοχή του δόγματος A2/AD και περισσότερο εμφανές στην ρωσική.
  • Δράσεις/Πλήγματα Στρατηγικής Σημασίας με σκοπό την Αποτροπή, τον Εξαναγκασμό του εχθρού ή/και τον Τερματισμό της Σύγκρουσης (Strategic Actions to Deter, Coerce, and Terminate- SADCT). Ο όρος αναφέρεται σε πλήγματα εναντίον υποδομών ζωτικής σημασίας, εμπορικών υποδομών ή/και χρήση πυρηνικών. Και εδώ βρίσκουμε μια ασάφεια στην κινεζική οπτική ως προς την προσβολή ζωτικών υποδομών, γεγονός που στην ρωσική και την ιρανική αντίληψη του A2/AD είναι εμφανές

Σε μια στρατηγική ΕΤΑ, ο πυλώνας ID/CD ανοίγει το «παράθυρο ευκαιρίας», οι CTAM και DSLAM το διευρύνουν και αξιοποιούν το πλεονέκτημα, ενώ ο SADCT είτε το «κλείνει» όταν το πλεονέκτημα πάψει να υφίσταται, είτε αξιοποιείται για εκτέλεση προληπτικών πληγμάτων (preemptive strikes).

Αποτελεί η ΕΤΑ μια διαφορετική έννοια από την A2/AD; Η απάντηση είναι αρνητική.  Αν εξετάσουμε  τις προϋποθέσεις για την εγκατάσταση μιας δομής A2/AD και του πυλώνες της ETA, διαπιστώνουμε ότι σε μεγάλο βαθμό ταυτίζονται. Τα σημεία διαφοροποίησης είναι ότι στην ETA υπάρχει μια εμφανέστερα πιο ισοβαρής αντιμετώπιση των επιχειρήσεων που λαμβάνουν χώρα στο πληροφοριακό πεδίο (σύστημα διοίκησης και ελέγχου, κυβερνοχώρος, κλπ), σε σχέση με την A2/AD όπου το βάρος δίνεται στην «περιχαράκωση» της περιοχής Θαλασσίου Ελέγχου και την κατατριβή εχθρικών δυνάμεων με πλήγματα μεγάλης εμβέλειας και ακρίβειας. Αμφότερες οι ΕΤΑ και A2/AD δίνουν μεγάλο βάρος στην κυριαρχία του Κυβερνοχώρου. Επιπλέον, δεν διαπιστώνουμε κάποια προσκόλληση της ETA στο θαλάσσιο (maritime) περιβάλλον όπως η A2/AD. Εάν δε διερευνήσουμε το επιχειρησιακό και το τακτικό επίπεδο, θα δούμε ότι αμφότερες οι προσεγγίσεις αυτές χρησιμοποιούν τα ίδια ακριβώς μέσα (αισθητήρες, μονάδες, όπλα).

Με βάση τα όσα αναλύθηκαν παραπάνω, μάλλον πρόκειται για μια διεύρυνση του όρου A2/AD έτσι ώστε αυτός να επικαιροποιηθεί σε Μακροστρατηγικό επίπεδο με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν και να δημιουργηθεί ένα νέο αναλυτικό πλαίσιο που θα χρησιμεύει στην περιγραφή τόσο των δράσεων Ρωσίας και Κίνας, όσο και για οποιαδήποτε παρόμοια κατάσταση προκύψει στο μέλλον, σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Εκτιμάται πάντως, ότι ο όρος «A2/AD» δύναται να χρησιμοποιηθεί για το θαλάσσιο πεδίο, και ειδικά για το επιχειρησιακό και το τακτικό επίπεδο αυτού.

Η Ελληνική θαλάσσια επικράτεια ως περιβάλλον A2/AD–ETA

Ο γεωγραφικός χώρος και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου πληρούν τις προϋποθέσεις για μια εγκατάσταση δομής A2/AD. Το Αιγαίο προσφέρεται για παράκτιες επιχειρήσεις (littoral warfare) ενώ οι δαιδαλώδεις ακτές και κολπίσκοι προσφέρουν καταφύγιο σε μικρά σκάφη (ταχύπλοα, ΤΠΚ, κλπ) τα οποία μπορούν να διεξάγουν αιφνιδιαστικές επιθέσεις στον εχθρό. Ο «γαλαξίας» νήσων, μικρονήσων και βραχονησίδων μπορεί να αποτελέσει ένα δίκτυο αισθητήρων (π.χ. Ρ/Ε σε παρατηρητήρια), όπλων (συστοιχίες Κ/Β, επάκτιο πυροβολικό) και αεροπορικών βάσεων, καθιστώντας την περιοχή μια θανάσιμη παγίδα για τον επίδοξο εισβολέα. Η Ανατολική Μεσόγειος μπορεί επίσης να αποτελέσει μέρος μιας δομής A2/AD μέσω της έκτασης που μπορεί να ελεγχθεί με αισθητήρες και μέσα από τα νησιά που «βλέπουν» σε αυτή (Κρήτη, Κάρπαθος, Ρόδος, Καστελλόριζο, κλπ).

Εικ.6: Η Ελληνική θαλάσσια επικράτεια (Αιγαίο, Α. Μεσόγειος, Ιόνιο)

Η εγγύτητα των νησιών του Αιγαίου με τα κύρια κέντρα αεροναυτικής ισχύος (αεροδρόμια, ναυτικές και στρατιωτικές βάσεις) των μικρασιατικών παραλίων δεν αφήνει περιθώρια για το κομμάτι «Anti-Access». Περισσότερο ευνοεί το «Area Denial» και εάν θέλουμε να μιλήσουμε με τους όρους της ETA, το Αιγαίο ευνοεί επιχειρήσεις CTAM, DSLAM, ID/CD και SADCT. Με άλλα λόγια, και για να ξεφύγουμε από τη σύγχυση που προκαλούν τα αρκτικόλεξα, στο Αιγαίο ευνοούνται οι επιχειρήσεις οι οποίες αυξάνουν το ρίσκο απωλειών του εχθρού (μάχιμες μονάδες, δομές ΔΜ) σε βαθμό ματαίωσης της αποστολής του.

Η Α. Μεσόγειος (και το Ιόνιο) λόγω της απεραντοσύνης του θαλάσσιου στοιχείου, προσφέρουν ευκαιρίες για επιχειρήσεις «Anti-Access», δηλ. για την παρεμπόδιση του επίδοξου εχθρού να πλησιάσει στις προσβάσεις του Αιγαίου και την τήρηση των μονάδων του εκτός της εμβέλειας των όπλων που πιθανώς να αναπτυχθούν στα Ελληνικά νησιά.

Πως μπορούν να γίνουν εφικτά όλα αυτά; Τα καλά νέα είναι ότι οι δυνατότητες αυτές είναι ήδη πραγματικότητα. Είναι αυτό ακριβώς που κάνουν ανέκαθεν οι Ελληνικές Ε.Δ. Η πρόκληση των καιρών μας είναι να προστεθούν νέα τεχνολογικά εργαλεία (π.χ. UAVs, σύστημα επιτήρησης, πιθανόν νέες συστοιχίες, κλπ) προκειμένου η υπάρχουσα δομή να συνεχίσει να αποδίδει και να αποκτήσει επαυξημένες δυνατότητες. Οι ενέργειες που αναλαμβάνονται, καθώς και οι αναπτυσσόμενες δυνατότητες της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, δίνουν θετικά μηνύματα.

Επίλογος

Το δόγμα «A2/AD» πρεσβεύει μια παλιά ιδέα που εμφανίζεται με νέο «προσωπείο» λόγω της τεχνολογίας και των εξελίξεων στις στρατιωτικές επιχειρήσεις (υβριδικός πόλεμος). Πρεσβεύει την αμυντική «περιχαράκωση» μιας περιοχής προκειμένου είτε να κρατήσει έξω από αυτή τον εχθρό, είτε να τον παρεμποδίσει σε σημείο να ματαιώσει την αποστολή του. Επίσης, αυτή η περιοχή μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει και έναν δυνητικό «βατήρα» για διεξαγωγή ενεργητικής άμυνας (απορρόφηση πλήγματος και αντεπιθέσεις) ή την διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων.

Στον δημόσιο διάλογο που διεξάγεται στις ΗΠΑ, ο όρος «A2/AD» τείνει να αντικατασταθεί από τον πιο διευρυμένο όρο «ETA» και τους υπ’ αυτόν άξονες επιχειρήσεων (ID/CD, CTAM, DSLAM, SADCT). Κάτι τέτοιο όμως μάλλον καθιστά τον όρο «A2/AD» εστιασμένο στο θαλάσσιο και αεροναυτικό περιβάλλον επιχειρήσεων με έμφαση στο επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο της Στρατηγικής.

Η Ελληνική θαλάσσια επικράτεια αποτελεί ένα πεδίο εφαρμογής του δόγματος «A2/AD». Κατά βάσιν είναι ό,τι ακριβώς ανέκαθεν έκαναν οι Ε.Δ. και οι τεχνολογικές προσθήκες θα του προσδώσουν μεγαλύτερη ακτίνα δράσης και μεγαλύτερη φονικότητα.

— // —

*Ο Περικλής Σταμπουλής είναι κάτοχος μεταπτυχιακών τίτλων στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και στις Διεθνείς Σχέσεις από το Γαλλικό Ίδρυμα Διπλωματικών και Στρατηγικών Μελετών (HEI-HEP-CEDS). Είναι επίσης μέλος της ερευνητικής ομάδας Maritime and Seapower Analysis Group.

Βιβλιογραφία

Πηγές στο διαδίκτυο

[1] Grevatt J., 2015, ‘China parades ‘carrier-killer,’ missile advances’, CNN, 04/09/15, [online], διαθέσιμο στο https://edition.cnn.com/2015/09/04/asia/china-military-parade-analysis/index.html, πρόσβαση 26/07/21

[2] Center for Strategic and International Studies (CSIS) Missile Threat, ‘DF-21 (Dong Feng-21 / CSS-5)’, [online], διαθέσιμο στο https://missilethreat.csis.org/missile/df-21/, πρόσβαση 26/07/21

[3] Erickson A.S., 2015, ‘Showtime: China Reveals Two ‘Carrier-Killer’ Missiles’, The National Interest, 03/09/15, [online], διαθέσιμο στο https://nationalinterest.org/feature/showtime-china-reveals-two-carrier-killer-missiles-13769, πρόσβαση 26/07/21

[4] Corbett J.S., 2004, Principles of Maritime Strategy, Dover Publications Inc., Mineola, New York, σελ. 90.

[5] Tangredi S.J., 2013, Anti-Access Warfare: Countering A2/AD Strategies, Naval Institute Press, Annapolis Maryland, σελ.35

[6] Corbett J.S., Principles of Maritime Strategy, ό.π., σελ.100,102

[7] Στο ίδιο, σελ.168

[8] Rubel R.C., 2012, ‘Command of the Sea: An Old Concept Resurfaces in a New Form’, Naval War College Review, Autumn 2012, Vol. 65, No. 4, σελ.22-23

[9] U.S. Department of Defense, 2012, Joint Operational Access Concept (JOAC), Version 1.0, 17/02/12, σελ.1, [online], διαθέσιμο στο https://archive.defense.gov/pubs/pdfs/JOAC_Jan%202012_Signed.pdf, πρόσβαση 27/07/21

[10] Gordon J. IV, Matsumura J., 2013, The Army’s Role in Overcoming Anti-Access and Area-Denial Challenges, Arroyo Center, RAND Corporation, Santa Monica, σελ.1-2, [online], διαθέσιμο στο https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/research_reports/RR200/RR229/RAND_RR229.pdf, πρόσβαση 28/07/21

[11] Tangredi S.J., 2018, ‘Antiaccess Warfare as Strategy: From Campaign Analyses to Assessment of Extrinsic Events’, Naval War College Review, Vol. 71 [2018], No. 1, Art. 4, σελ.36, [online], διαθέσιμο στο https://digital-commons.usnwc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1003&context=nwc-review, πρόσβαση 28/07/21

[12] Krepinevich A., Watts B., Work R., 2003, Meeting the Anti-Access and Area Denial Challenge, Center for Strategic and Budgetary Assessments, Washington DC, σελ.3, [online], διαθέσιμο στο https://csbaonline.org/uploads/documents/2003.05.20-Anti-Access-Area-Denial-A2-AD.pdf, πρόσβαση 29/07/21

[13] Gordon J. IV, Matsumura J., The Army’s Role in Overcoming Anti-Access and Area-Denial Challenges, ό.π., σελ.1-2

[14] Holmes J.R., 2012, ‘Flashy Name, Old Idea: Anti-Access Strategy’, The Diplomat, 28/10/12, διαθέσιμο στο https://thediplomat.com/2012/10/flashy-name-old-idea-anti-access-strategy/, πρόσβαση 29/07/21

[15] Impson N., 2020, ‘The Next Warm War: How History’s Anti-Access/Area Denial Campaigns Inform the Future of War’, Small War Journals, 14/01/20, [online], διαθέσιμο στο https://smallwarsjournal.com/jrnl/art/next-warm-war-how-historys-anti-accessarea-denial-campaigns-inform-future-war, πρόσβαση 30/07/21

[16] Στο ίδιο

[17] Missile Defense Advocacy Alliance, 2018, ‘China’s Anti-Access Area Denial’, 04/08/18, [online], διαθέσιμο στο https://missiledefenseadvocacy.org/missile-threat-and-proliferation/todays-missile-threat/china/china-anti-access-area-denial/, πρόσβαση 31/07/21

[18] Lendon B., 2021, ‘Beijing has a navy it doesn’t even admit exists, experts say. And it’s swarming parts of the South China Sea’, CNN, 13/04/21, [online], διαθέσιμο στο https://edition.cnn.com/2021/04/12/china/china-maritime-militia-explainer-intl-hnk-ml-dst/index.html, πρόσβαση 31/07/21

[19] Kofman M., 2019, ‘It’s Time to Talk About A2/AD: Rethinking the Russian Military Challenge’, War on the Rocks, 05/09/19, διαθέσιμο στο < https://warontherocks.com/2019/09/its-time-to-talk-about-a2-ad-rethinking-the-russian-military-challenge/>, πρόσβαση 01/08/21

[20] Στο ίδιο

[21] Williams I., 2017, ‘The Russia-NATO A2AD Environment’, Center for Strategic and International Studies (CSIS) Missile Threat, 03/01/17, [online], διαθέσιμο στο < https://missilethreat.csis.org/russia-nato-a2ad-environment/>, πρόσβαση 01/08/21

[22] Gunzinger M., Dougherty C., 2011, Outside-In: Operating from Range to Defeat Iran’s Anti-Access and Area-Denial Threats, Center for Strategic and Budgetary Assessments, Washington DC, σελ.23-28, [online], διαθέσιμο στο https://csbaonline.org/research/publications/outside-in-operating-from-range-to-defeat-irans-anti-access-and-area-denial/publication/1 , πρόσβαση 02/08/21

[23] Στο ίδιο, σελ.27

[24] Στο ίδιο σελ.33

[25] Στο ίδιο σελ. 31-32

[26] International Institute for Strategic Studies, 2021, ‘Open-Source Analysis of Iran’s Missile and UAV Capabilities and Proliferation’, April 2021, σελ.10-17, [online], διαθέσιμο στο https://www.iiss.org/blogs/research-paper/2021/04/iran-missiles-uavs-proliferation, πρόσβαση 02/08/21

[27] Gunzinger M., Dougherty C., Outside-In: Operating from Range to Defeat Iran’s Anti-Access and Area-Denial Threats, ό.π., σελ.41

[28] [28] International Institute for Strategic Studies, ‘Open-Source Analysis of Iran’s Missile and UAV Capabilities and Proliferation’, ό.π., σελ.26

[29] Khan S., 2019, ‘Iran’s Asymmetric Capabilities’ likely to Determine Military Strategy’, The Arab Weekly, 26/05/19, [online], διαθέσιμο στο https://thearabweekly.com/irans-asymmetric-capabilities-likely-determine-military-strategy, πρόσβαση 04/08/21

[30] Callaway J., 2014, ‘The Operational Art of Air Sea Battle’, Center for International Maritime Security (CIMSEC), 18/07/14, [online], διαθέσιμο στο https://cimsec.org/operational-art-air-sea-battle/, πρόσβαση 05/08/21

[31] U.S. Department of Defense, 2013, Air-Sea Battle: Service Collaboration to Address Anti-Access & Area Denial Challenges, Air Sea Battle Office, σελ.5-7, [online], διαθέσιμο στο https://archive.defense.gov/pubs/ASB-ConceptImplementation-Summary-May-2013.pdf, πρόσβαση 05/08/21

[32] Tol v. J., Gunzinger M., Krepinevich A., Thomas J., 2010, Air Sea Battle: A Point-of-Departure Operational Concept, Center for Strategic and Budgetary Assessments (CBSA), Washington DC, σελ.53-74, [online], διαθέσιμο στο https://csbaonline.org/research/publications/airsea-battle-concept/publication/1, πρόσβαση 05/08/21

[33] Στο ίδιο σελ. 74-79

[34] Tangredi S.J., Anti-Access Warfare: Countering A2/AD Strategies, ό.π., σελ.238-248

[35] Dougherty C., 2020, ‘Moving Beyond A2/AD’, Center for a New American Security, 03/12/20, [online], διαθέσιμο στο https://www.cnas.org/publications/commentary/moving-beyond-a2-ad, πρόσβαση 06/08/21

[36] Στο ίδιο

[37] Στο ίδιο