Απόσπασμα από το άρθρο: «Η αντιπαράθεση Ελλάδας και Δύσης στη σκέψη του Χρήστου Γιανναρά». Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης.
Ο Χρήστος Γιανναράς υποστηρίζει πως η ελληνική Ανατολή απομακρύνθηκε από το αυθεντικό ήθος της Εκκλησίας, μιμούμενη πρώτα τον ορθολογισμό του Ρωμαιοκαθολικισμού και ύστερα το ηθικισμό του Προτεσταντισμού. Ως αποτέλεσμα αυτού και δεδομένης της διαρκούς προσπάθειας της Δύσης να σφετεριστεί την ελληνικότητα1, η Ορθόδοξη εκκλησία έφτασε στο σημείο να ταυτίζεται ιστορικά με την κοινωνική «αστυνόμευση» των ηθών, χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της οποία αποτελούν στην Ελλάδα οι θρησκευτικές οργανώσεις2. Τα αποτελέσματα αυτής της επιρροής ήταν να μετατραπεί ο Χριστιανισμός σε μια ιδεολογία, η οποία εκφράζεται μέσω του ηθικισμού και του θεολογικού ακαδημαϊσμού3. «Κάθε ιδεολογία», τονίζει «είναι ευεπίφορη στις αξιώσεις αυθεντίας και αλάθητου, επομένως επιρρεπής στον αυταρχισμό»4. Από τα θεμέλια του πολιτικού στοχασμού του Γιανναρά είναι η απόρριψη του «μεταπρατισμού», δηλαδή της εισαγωγής ξενικών θεσμών που δεν αντιπροσωπεύουν τις ελληνικές ανάγκες5. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι Ορθόδοξοι λαοί μιμήθηκαν ιστορικά τους Προτεστάντες, διαιρούμενοι σε αυτοκέφαλες εθνικές εκκλησίες που διαφοροποιούνται μεταξύ τους6. Έτσι, μέσα από τον ξενόδουλο μιμητισμό και την πολιτική μαεστρία των ευρωπαϊκών δυνάμεων7, συντελέστηκε ο σταδιακός αφελληνισμός των Νεοελλήνων από τη Δύση8. Η Ελλάδα μεταβλήθηκε σε απλή βαλκανική επαρχία9.
Μετά την ίδρυση του ελλαδικού κράτους, ο ελληνικός τρόπος αποτελεί μονάχα αντικείμενο λόγου και δεν πραγματώνεται θεσμικά πλέον πουθενά10. Εξάλλου, το ίδιο το εθνικό κράτος ως σχηματισμός αποτελεί Δυτική κατασκευή και δεν συνάδει με τον ελληνικό «τρόπο», είναι δηλαδή άσχετο με τους Έλληνες11. Οι αγωνιστές της απελευθέρωσης, πρεσβεύοντας τον ελληνικό πολιτισμό, θεωρούσαν αυτονόητη όχι τη δημιουργία εθνικού κράτους αλλά την αναβίωση της ελληνικής οικουμένης12. Στον αντίποδα αυτών, τουλάχιστον δύο αιώνες τώρα, οι Έλληνες προβάλλουν την υπεραναπλήρωση της μειονεξίας που γεννά η σύγκριση με την Ευρώπη13. «Όλο και περισσότερο γινόμαστε ένας λαός δίχως πρόσωπο, ή με ένα πρόσωπο ξεχασμένο, που μορφάζει οδυνηρά πίσω από τη μάσκα του Ευρωπαίου», γράφει χαρακτηριστικά ο Γιανναράς14. Ελάχιστες εξαιρέσεις έχουν σημειωθεί από τότε και βρίσκονται κυρίως στον πολιτισμικό χώρο: χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η λεγόμενη «Γενιά του ‘30»15, οι εκπρόσωποι της οποίας κατάφεραν να μας παρουσιάσουν την πολιτισμική δημιουργία των υπόδουλων (στους Οθωμανούς) Νεοελλήνων, δείχνοντάς μας έτσι πως ο ελληνισμός διατήρησε εντός του τον ελληνικό τρόπο, παραμένοντας ένα αντίβαρο στη χρησιμοθηρία του κυρίαρχου δυτικού πολιτισμού16. Μέχρι σήμερα, ελάχιστες και σποραδικές εξαιρέσεις αναδεικνύουν ότι επιβιώνει ακόμη ο ελληνικός τρόπος17. Ακόμη και έτσι όμως, υποστηρίζει ο Γιανναράς, η Ορθοδοξία συγκεφαλαιώνει ένα γνήσια ελληνικό και συνάμα χριστιανικό τρόπο ύπαρξης, ο οποίος μπορεί να επιβιώνει έστω και σε αυτές τις ελάχιστες εξαιρέσεις. Ακόμη και ένας άνθρωπος μπορεί να συγκεφαλαιώνει μέσα του ολόκληρη την αλήθεια του Χριστού και της Εκκλησία18 […]
(Κυκλοφορεί πριν τα τέλη Νοέμβρη 2021)
