Soviet monotown

Προλογισμός και μετάφραση: Γιώργος Κουτσαντώνης

Το παρακάτω κείμενο, του Roger Scruton, δημοσιεύθηκε στο Forbes στις 22 Μαρτίου 2014. Στη χώρα μας ο Βρετανός φιλόσοφος είναι σχεδόν άγνωστος, αν και η σκέψη του υπήρξε ιδιαίτερα επιδραστική και όχι μόνο στην Βρετανία. Όσο ελάχιστοι άλλοι Ευρωπαίοι στοχαστές, γνώρισε από κοντά τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό, κυρίως στις κομμουνιστικές δικτατορίες της Τσεχίας και της Πολωνίας, ενώ στην συνέχεια παρακολούθησε συστηματικά την πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας και τη μεταμόρφωσή της σε κάτι άλλο που όμως, υπό πολλές έννοιες, παράμεινε το ίδιο αυταρχικό και επικίνδυνο. Η πραγματική φύση της σύγχρονης Ρωσίας – που διοικείται από μια χούφτα ολιγαρχών υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν – και τώρα δείχνει τα δόντια της, σε όλη την επεκτατική της μανία, είχε γίνει αντιληπτή από οξυδερκείς παρατηρητές που ποτέ δεν πίστεψαν στην υποτιθέμενη καπιταλιστική φιλελευθεροποίηση της χώρας. Σήμερα, αξίζει να μελετήσουμε το έργο ακριβώς εκείνων των ανθρώπων που δεν έκαναν τα  στραβά μάτια, ούτε κατάπιαν το αφήγημα μιας Ρωσίας που συνεργάζεται και συζητάει με δημοκρατικούς όρους με την Ευρώπη για την ευημερία και την ασφάλεια των λαών της ηπείρου. Ο Scruton δεν μασάει τα λόγια του και αναζητά τις ευθύνες που αναλογούν και στον ευρωπαϊκό κόσμο, θέτοντας στο επίκεντρο, όπως θα δούμε παρακάτω, την γερμανική υποκρισία-διαπλοκή και κατά συνέπεια την ανάγκη εσωτερικής κάθαρσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δημιουργίας ευρωστρατού.

– / –

Με τη χαρακτηριστική της αποτύφλωση, μπροστά στην πραγματική κατάσταση του κόσμου, η Ευρωπαϊκή Ένωση απάντησε στη ρωσική επίθεση στην Κριμαία επιβάλλοντας «κυρώσεις» στη ρωσική ιεραρχία. Τα μαφιόζικα αφεντικά που περιβάλλουν και εξαρτώνται από τον Πρόεδρο Πούτιν δεν θα επιτρέπεται πλέον να ταξιδεύουν στις βίλες τους στην Τοσκάνη ή να αντλούν ρευστό από τους παραφουσκωμένους ευρωπαϊκούς τραπεζικούς λογαριασμούς τους. Οι ερωμένες, με ραγισμένες τις καρδιές, στα πολυτελή ξενοδοχεία θα μείνουν άπραγες για μήνες, εκτός κι αν καλέσουν επάνω κάποιον από τους ισχυρούς Ευρωκράτες από το εστιατόριο που βρίσκεται στον κάτω όροφο. Οι επαύλεις στο Mayfair θα παραμείνουν κλειστές μέχρι να αρχίσει να καταρρέει ο στόκος από τους τοίχους ή μέχρι οι ποδοσφαιρικές ομάδες και οι ιππόδρομοι αρχίσουν τη μάταιη αναζήτηση ενός αγοραστή. Ότι όλα αυτά θα ανακόψουν την επεκτατική εξωτερική πολιτική της Ρωσίας είναι μια ψευδαίσθηση εκπληκτικής αφέλειας. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι η βαθιά άγνοια της ιστορίας που αποκαλύπτεται από αυτή τη στάση.

Θα χρειαστεί να κοιτάξουμε πίσω στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης την εποχή του πανούργου κ. Γκορμπατσόφ. Ας αναρωτηθούμε, γιατί ξαφνικά και χωρίς κάποια πραγματική προειδοποίηση, η σοβιετική ελίτ παραιτήθηκε από το βασίλειο της εξουσίας και αθόρυβα αποχώρησε από την κυβέρνηση; Η απάντηση είναι απλή: γιατί τους συνέφερε να το κάνουν. Χάρη στη στρατηγική του Προέδρου Ρέιγκαν και στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, είχε γίνει φανερό ότι δεν θα ήταν δυνατό να αρπάξει κανείς με τη βία τα περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονταν στη δύση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας. Αλλά είχε επίσης γίνει φανερό ότι η ισχύς και η βία δεν ήταν πλέον απαραίτητες. Σε μια περίοδο εβδομήντα ετών, η Σοβιετική Ένωση είχε δημιουργήσει ένα σύστημα κατασκοπείας και υπόγειας τραπεζικής που ουσιαστικά παρείχε στην ελίτ της KGB, λίγο πολύ, πλήρη ελευθερία κινήσεων σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο και ένα κρυφό και ασφαλές σύστημα ιδιωτικής χρηματοδότησης. Ήδη το 1989 οι υψηλόβαθμοι σοβιετικοί αξιωματούχοι, οι ίδιοι που έλαβαν τις καθοριστικές αποφάσεις, είχαν περιουσίες στη Δύση έχοντας μεταφέρει το μερίδιό τους από τα περιουσιακά στοιχεία που είχαν κλαπεί, εδώ και δεκαετίες, από τον ρωσικό λαό και πλέον ήταν τοποθετημένα στους ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς τους.

Τότε αντιλήφθηκαν ότι η διαδικασία θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς επιπλέον κόστος. Ιδιωτικοποιώντας τη σοβιετική οικονομία, με ιδιοκτήτη τον εαυτό τους, και φορώντας μια μάσκα δημοκρατικής διακυβέρνησης, η ρωσική ελίτ εξέρχεται από τον κομμουνισμό και εισέρχεται στον κόσμο των γκλιτεράτι. Ήταν πλέον ελεύθεροι πολίτες του κόσμου, ικανοί να ταξιδεύουν, να έχουν περιουσία, να αντλούν κεφάλαια από τα κλεμμένα δισεκατομμύριά τους και να παίζουν με τις δικές τους ιδιωτικές ποδοσφαιρικές ομάδες. Πόσο ανόητοι ήταν όλα αυτά τα χρόνια, να συμβαδίζουν με την κληρονομιά της κομμουνιστικής παράνοιας και να πιστεύουν ότι ο ρόλος τους ως άλφα-αρσενικά εξαρτιόταν από την απειλή, την εισβολή, την ανατροπή και το μαρτύριο, όταν όλο αυτό το μαφιόζικο πράγμα μπορούσε να επιτευχθεί υποδυόμενοι τον καλό!

Ορίστε λοιπόν τι έγινε! Με μερικές υποδείξεις του Γκορμπατσόφ, η KGB έλαβε το μήνυμα. Ιδιωτικοποιήστε το δικό σας κομμάτι της σοβιετικής οικονομίας και, αν χρειαστεί, φυλακίστε τους ανταγωνιστές σας για φοροδιαφυγή. Αποκτήστε ένα ισόβιο εισόδημα από το μερίδιό σας στα κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία. Εξασφαλίστε την έπαυλή σας στο Λονδίνο, τον λογαριασμό σας στην Ελβετία και τη θαλαμηγό σας στη Μεσόγειο και ποζάρετε ως επιχειρηματίας, με ενδιαφέροντα για το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Ακολουθήστε μια καριέρα κοινωνικής αναρρίχησης και ερωτικής περιπέτειας στη Δύση και αφήστε τις παλαιές σοβιετικές βιομηχανικές πόλεις (Soviet monotowns) της Ρωσίας να θρυμματιστούν και να γίνουν σκόνη.

Φυσικά ήταν ένα ανάρμοστο θέαμα, αν και όχι τόσο απαράδεκτο ώστε να απωθήσει την γερμανική ελίτ. Αντιθέτως, προσκαλώντας τον Γκέρχαρντ Σρέντερ στο διοικητικό συμβούλιο της Gazprom, ο Πούτιν έκανε τους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες μέρος του παιχνιδιού. Σε όλη την Ευρώπη, η ελίτ της KGB μπορούσε να επικαλεστεί τις χάρες που έλαβε και να εξαγοράσει το δρόμο της σε μια κοινωνία που ήταν ήδη σάπια από τις κρυφές συναλλαγές. Και το αποτέλεσμα της διαφθοράς, αν και αναμφισβήτητα αποκρουστικό, δεν συγκρίνεται ασφαλώς με την προηγούμενη κατάσταση, στην οποία η ίδια ρωσική ελίτ διατηρούσε την εξουσία καταπιέζοντας με βία τον ρωσικό λαό, φυλακίζοντας την Ανατολική Ευρώπη και προκαλώντας βίαιες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο.

Ποιο θα είναι λοιπόν το αποτέλεσμα των προτεινόμενων κυρώσεων; Σημειώστε ότι στοχεύουν άτομα και όχι το ρωσικό κράτος. Είναι ρητά σχεδιασμένες να φυλακίσουν τους Ρώσους ολιγάρχες, για άλλη μια φορά, στη χώρα που κατέστρεψαν και από την οποία δραπέτευσαν με αναστεναγμούς ανακούφισης πριν από ένα τέταρτο του αιώνα. Αυτή θα ήταν μια βιώσιμη στρατηγική, εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε τα στρατιωτικά μέσα για να περιορίσει τους ολιγάρχες πίσω από τα ρωσικά σύνορα. Αυτή ήταν η στρατηγική του Προέδρου Ρέιγκαν, την οποία εγκατέλειψε ο Ομπάμα όταν αποφάσισε να μην προχωρήσει με το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας που είχε προταθεί για την Ανατολική Ευρώπη, και το οποίο σε κάθε περίπτωση δεν είχε ποτέ την ολόψυχη υποστήριξη της Γαλλίας ή της Γερμανίας.

Επιστρέψαμε, λοιπόν, εκεί που ξεκινήσαμε: ένα ισχυρό θηριοτροφείο άλφα-αρσενικών που γρυλίζουν, εγκλωβισμένοι πίσω από τα κάγκελα τα οποία θα υποχωρήσουν με το πρώτο αποφασιστικό ταρακούνημα. Και είναι θέμα χρόνου να αρχίσει το ταρακούνημα. Η ειρήνη μεταξύ Ρωσίας και Δύσης εξασφαλίστηκε μόνο όταν το απαιτούσε το συμφέρον των Ρώσων ολιγαρχών. Αλλά δεν είναι πλέον σαφές ότι η ειρήνη είναι προς το συμφέρον τους: και το να υποθέσουμε ότι θα σεβαστούν τα συμφέροντα οποιουδήποτε άλλου, ισοδυναμεί με εκπληκτική άγνοια της πρόσφατης ιστορίας τους.