Η πραγματική κατανόηση, δεν έρχεται από τα αποτελέσματα — προέρχεται από την πρακτική εξάσκηση.
Μια φορά κι έναν καιρό — όχι πολύ πίσω στο χρόνο — το διαδίκτυο άνοιξε σαν μια βιβλιοθήκη χωρίς ωράριο λειτουργίας. Μας προσέφερε την Google, και μετά τη Wikipedia, και μαζί τους ένα περίεργο είδος μαγείας: όλα όσα θέλαμε να μάθουμε, ήταν ακριβώς εκεί, να ανοιγοκλείνουν μπροστά στα μάτια μας. Αρχικά ήταν αρκετά ακίνδυνο, ακόμη και απελευθερωτικό. Δεν χρειαζόταν πλέον να διαφωνούμε για το ποιος σκηνοθέτησε την Καζαμπλάνκα ή για τη διαφορά μεταξύ ενός κουάρκ και ενός λεπτονίου. Οι απαντήσεις έρεαν σαν το νερό από έναν τεράστιο κρουνό. Όμως κάτι συνέβη με εκείνη την πλημμύρα. Αρχίσαμε να μπερδεύουμε τον χάρτη με το έδαφος.
Λίγο αργότερα ήρθαν οι σύντομες παραθέσεις (quotes) για τον Σαίξπηρ, μετά για τον Καντ, και τέλος για την ίδια μας τη ζωή. Οτιδήποτε αφηρημένο, πολυσύνθετο ή δύσκολο σκαλιζόταν σε σύντομες περιλήψεις 30 δευτερόλεπτων και με έντονους τίτλους. Η μάθηση έγινε ένας μπουφές από «κολπάκια ζωής», το καθένα από τα οποία υπόσχονταν να σε κάνει πιο έξυπνο, πιο γρήγορο, πιο πλούσιο ή «αναβαθμισμένο». Αρχίσαμε να κόβουμε την πραγματικότητα σε κομμάτια, υποθέτοντας ότι κάθε κομμάτι έφερε την ίδια λαμπερή αντανάκλαση με το σύνολο [Σ.τ.Μ: η πεμπτουσία του μεταμοντερνισμού]. Ήταν σαν ένα μόνο κομμάτι του παζλ, κρατημένο ψηλά υπό εξονυχιστική εξέταση, να μπορούσε να αποκαλύψει την πλήρη εικόνα.
Αλλά ρωτήστε οποιονδήποτε γνωρίζει κάτι πραγματικά και σε βάθος. Ένας επιστήμονας που έχει περάσει δεκαετίες σε ένα εργαστήριο, ένας καλλιτέχνης του οποίου τα χέρια είναι μονίμως λερωμένα με χρωστική ουσία, ένας ηγέτης που έχει αποτύχει περισσότερες φορές από όσες μπορεί να μετρήσει. Θα σας πουν το ίδιο πράγμα: ένα γεγονός εκτός πλαισίου είναι απλώς ένα θραύσμα από γυαλί. Κόβει και λάμπει, αλλά δεν φτιάχνει ένα παράθυρο. Γι’ αυτό ζητάμε από τους διαγωνιζόμενους σε έναν διαγωνισμό ορθογραφίας να «χρησιμοποιήσουν τη λέξη σε μια πρόταση». Δεν πρόκειται για μηχανική επανάληψη μιας συνήθειας. Πρόκειται για την αγκύρωση του νοήματος στο πλαίσιο — για το να γνωρίζουμε πότε, γιατί και πώς ένα πράγμα έχει σημασία.
Έπειτα ήρθε η Τεχνητή Νοημοσύνη.
Στην αρχή, ήταν πραγματικά εκθαμβωτικό. Ολοκλήρωνε την πρότασή σου, στυλιζάριζε την πρόζα σου, έκανε την έρευνά σου για εσένα. Οι απαντήσεις γίνονταν εκτενέστερες, πιο ομαλά διατυπωμένες, αξιολογικά ουδέτερες, με άλλα λόγια πιο πειστικές. Σταμάτησε, συνεπώς, το διαδίκτυο να λειτουργεί ως μηχανή αναζήτησης και έγινε μαντείο. Μια βελούδινη φωνή στο αυτί σου. Ένας ειδικός κατ’ απαίτηση.
Υπάρχει όμως μια τεράστια παγίδα σε όλη αυτή τη γνώση. Τίποτα δεν κερδίζεται. Τίποτα δεν εξασκείται. Απλώς υπάρχει εκεί, τοποθετημένο. Και οτιδήποτε γίνεται άμεσα γνωστό — όπως η απάντηση σε μια κάρτα Trivial Pursuit — δεν έχει πραγματική αξία. Δεν εφαρμόζεται. Δεν ενσωματώνεται. Είναι απλώς δεδομένα, που κάθονται σε μια αποστειρωμένη μικρή φούσκα, ψιθυρίζοντας την άχρηστη τελειότητά τους.
Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό, είναι η μετατόπιση που βλέπω, η κατάρρευση της πνευματικής ευκινησίας που πλήττει όλες τις γενιές. Όλους τους πολιτισμούς και όλα τα κοινωνικά στρώματα. Μελέτες σχετικά με τη γνωστική ευελιξία, σε συνδυασμό με ανεπίσημες παρατηρήσεις σχετικά με το τέλος της δημοσιογραφίας μακράς έρευνας και την αργή μείωση της προσοχής των αναγνωστών, υποδηλώνουν κάτι τρομερό: Αδυνατούμε να σταθούμε απέναντι στην ασάφεια. Δεν περπατάμε πλέον μέσα στην ομίχλη ενός σύνθετου ερωτήματος – το διασχίζουμε σαν βολίδες. Οι σκέψεις μας τρέχουν γρήγορα, αλλά ο κόσμος είναι ένας μαραθώνιος. Και έτσι, μένουμε με πολλές απαντήσεις σε λάθος ερωτήσεις. Η απάντηση είναι απλή μόνο αν δεν καταλαβαίνεις την ερώτηση.
Τι συμβαίνει όταν δεν μπορούμε πλέον να σκεφτούμε μέσα από τις αντιφάσεις και τα παράδοξα; Όταν η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη στέγης, ο πολιτικός διχασμός και οι περιφερειακές συγκρούσεις θεωρούνται ως ασύνδετα προβλήματα με εύκολες απαντήσεις — ενώ, στην πραγματικότητα, είναι υπερ-πολύπλοκα συστήματα, με απειράριθμες μεταβλητές – που αντιστέκονται στην απλότητα;
Αυτός είναι ο κίνδυνος: να ζούμε σε έναν κόσμο όπου η σκέψη ανατίθεται σε τρίτους. Όπου η γνώση γίνεται διαχείριση έργου. Όπου η αβεβαιότητα εξαλείφεται, δεν εξερευνάται πια. Όπου η αλήθεια είναι συσκευασμένη και κρυμμένη σε servers, όπου κανείς δεν παλεύει πια για εκείνη. Αν ο κόσμος είναι ένα κουτί με καρφιά – μεμονωμένα γεγονότα, αιχμηρά και έτοιμα προς χρήση – τότε το μυαλό θα γίνει σφυρί. Εργαλείο βίας και βεβαιότητας που θα βγάζει απόλυτα συμπεράσματα, ισοπεδώνοντας τις αποχρώσεις. Ποιος όμως χτίζει έναν καθεδρικό ναό μόνο με ένα σφυρί; Ποιος συνθέτει μια συμφωνία με σφυρί;
Αυτός δεν είναι τρόπος ζωής. Γιατί αν βλέπεις τον κόσμο σαν καρφιά, θα μπερδέψεις τον θόρυβο με τη γνώση. Θα υποθέσεις ότι ο όγκος πληροφορίες σημαίνει αξιωματικά και εγκυρότητα. Και όταν δεν ξέρεις πλέον πώς να αναγνωρίζεις την αληθινή εμπειρία — επειδή εσύ ο ίδιος που δεν θα έχεις αποκτήσει ποτέ καμία — θα ερωτευτείς τον γεμάτο αυτοπεποίθηση ανόητο: τον γιατρό του YouTube, το μοναχό του Instagram, τον φιλόσοφο του LinkedIn.
Θα σας πουν ότι υπάρχει μια θαυματουργή δίαιτα, μια γρήγορη οδός πλουτισμού, ένας τρόπος να βρείτε τον σκοπό της ζωής, πριν καν πάρετε το πρωινό σας. Θα σας πουλήσουν απαντήσεις, ήδη συσκευασμένες και με επώνυμα προϊόντα. Αλλά μην μπερδεύετε τη συσκευασία με το προϊόν. Οι μηχανές δεν έχουν τις απαντήσεις σας. Όχι τις πραγματικές. Όχι τις πλήρεις. Επειδή η πραγματική κατανόηση δεν προέρχεται από τα αποτελέσματα – προέρχεται από την εξάσκηση . Από την εκτέλεση της εργασίας. Από την προσπάθεια, την αποτυχία, την προσαρμογή και την επανάληψη της προσπάθειας. Από τη δημιουργία του δικού σας χάρτη σε ένα κόσμο που πρέπει να περπατήσετε.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει θέση ανάμεσά μας. Την χρησιμοποιώ. Την σέβομαι. Μπορεί να ενισχύσει την νοημοσύνη. Αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη σοφία. Και η σοφία σφυρηλατείται μέσα από την τριβή – στη πραγματική ζωή, στην ταλαιπωρία, στην αναμονή, στην προσωπική αποτυχία, στο να βλέπουμε πώς ένα πράγμα ταιριάζει με ένα άλλο πράγμα, μέχρι που ο κόσμος να αρχίζει να αποκαλύπτει όχι μόνο τι είναι, αλλά και τι σημαίνει.
Αν θέλετε να ανακτήσετε το μυαλό σας — όχι σαν σφυρί, αλλά σαν πυξίδα, σαν αργαλειό ή κήπο έτοιμο να ανθίσει — ξεκινήστε από εδώ:
- Κάντε καλύτερες ερωτήσεις.
- Να είστε καχύποπτοι με την απόλυτη βεβαιότητα.
- Εξασκηθείτε στην μακρά εστίαση της προσοχής.
- Επιμείνετε με εκείνο που σας μπερδεύει, μέχρι να σας διδάξει κάτι.
Δεν είμαστε φτιαγμένοι σφυροκέφαλοι σε έναν κόσμο από καρφιά. Είμαστε φτιαγμένοι για να αναρωτιόμαστε, να περιπλανιόμαστε, να χτίζουμε. Το αληθινό μυαλό δεν χτυπάει δυνατά σαν σφυρί — ερευνά, συνδέεται, αναδιαμορφώνει. Μελετάει την αντίφαση, χωρίς να καταρρέει. Και πάνω απ’ όλα, θυμάται ότι ο κόσμος από πάντα ήταν περίπλοκος. Απλώς, για ένα διάστημα, ισοπεδώθηκε από τις μηχανές αναζήτησης. Ας αλλάξουμε πορεία. Φτιάξτε τις δικές σας προτάσεις. Βάλτε το γεγονός στη θέση του και ζήστε μέσα στο ερώτημα.
Πηγή: [https://www.freethink.com/artificial-intelligence/ai-wisdom]
Μτφρ: Γιώργος Κουτσαντώνης
