Η αυταπάτη ενός «φιλελευθερισμού χωρίς αυταπάτες»
Σε πρόσφατο άρθρο του (https://www.respublica.gr/2022/06/post/liberalism-without-illusions/), ο Κώστας Μπαλατσός διεκτραγωδεί την κατάσταση στα ελληνικά πανεπιστήμια, έτσι όπως διαμορφώνεται από τη μακρόχρονη δράση των λεγόμενων «αντισυστημικών ομάδων». Εισάγει δε την πολύ ενδιαφέρουσα θεωρητική συμβολή της Judith Shklar για το φιλελευθερισμό του φόβου, συνδέοντάς την με την ισχύ…
Kaoru Sugihara: Πρότυπα παγκόσμιας εκβιομηχάνισης
Μετάφραση/προλογισμός: Θεόδωρος Ντρίνιας Ο Kaoru Sugihara (1948-), καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Κυότο στην Ιαπωνία, και από τις σπουδαίες μορφές του συγκεκριμένου επιστημονικού πεδίου παγκοσμίως, έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ερευνητικής του δουλειάς στο να αποτυπώσει το διαφορετικό μονοπάτι εκβιομηχάνισης και οικονομικής ανάπτυξης που…
Για μια εξελικτική κοινωνική θεωρητική επιλογή
Το παρακάτω απόσπασμα είναι μέρος της διαπραγμάτευσης για την εξελικτική κοινωνική θεωρία (σελ. 26-29), στο πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο του Θεόδωρου Ντρίνια, «Σκολιά Οδός. Διαδρομές και Όρια της Σύγχρονης Παγκοσμιοποιητικής Διαδικασίας» (εκδ. Opportuna, 2021). […] Η κοινωνική εξέλιξη προκύπτει ως το αποτέλεσμα της κυκλικής, επαναλαμβανόμενης δράσης…
Από το μαζικό κόμμα στο διαπερατό κόμμα
Η φθίνουσα αίγλη της δυτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, στο ίδιο το εσωτερικό των δυτικών χωρών, έχει σε σημαντικό βαθμό να κάνει και με την μεταλλαγή που υφίσταται. τις τελευταίες δεκαετίες. η βασική νεωτερική πολιτική οργάνωση, που είναι το κόμμα. Από το καθαρόαιμο μαζικό κόμμα (αριστερό στις…
Ο πόλεμος της καινοτομίας ΗΠΑ- Κίνας και ο συνειδητός δευτεραγωνιστής
Άλλες αναπτυγμένες χώρες μπορούν να εκμεταλλευτούν τη διάχυση των τεχνολογικών προχωρημάτων, εντός ενός τεχνολογικά αλληλεξαρτημένου κόσμου, και να διαφυλάξουν πόρους, οι οποίοι δημιουργούνται από την ανάπτυξη που προκαλεί ο τεχνολογικός μετασχηματισμός που προώθησαν οι πρωτοπόροι, ώστε να τους παροχετεύσουν σε πολιτικές κοινωνικής εξασφάλισης και όρων ισότητας στο επιχειρείν. Επομένως, οι χώρες που ακολουθούν εκείνες που παράγουν τη ριζική καινοτομία, αν και λιγότερο εξελιγμένες τεχνολογικά και με μικρότερο κατά κεφαλήν εισόδημα, μπορούν να επιτύχουν υψηλότερους δείκτες ευημερίας. Αλληλεξάρτηση, λοιπόν, σημαίνει ότι η Σουηδία μπορεί να τροφοδοτήσει το εξισωτικό μοντέλο της στο βαθμό που οι ΗΠΑ διατηρούν το, κοινωνικά ανηλεώς, προσανατολισμένο στην καινοτομία δικό τους και, φυσικά, στο μέτρο που οι θετικές εξωτερικότητες της καινοτομίας μπορούν να «φτάσουν» σε αυτήν. [Βλέπε, ενδεικτικά, τη μελέτη Acemoglu, D., Robinson, J. A., & Verdier, T. (2017). Asymmetric growth and institutions in an interdependent world. Journal of Political Economy, 125(5), 1245-1305.].
Η διαπάλη για την παγκόσμια ηγεμονία
Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από μια ευρύτερη, υπό δημοσίευση, μελέτη του συγγραφέα με τίτλο «Παγκοσμιοποιητική διαδικασία: τέλος, υποχώρηση ή μεσοβασιλεία;». — / — […] Η αρχόμενη διαπάλη για την παγκόσμια ηγεμονία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δεν σημαίνει ότι οι εξελίξεις θα είναι τόσο…
Σκέψεις για την πανδημία και τις αλλαγές στις κοινωνικές λειτουργίες
Η τελευταία, εν γένει, δέχεται την πρώτη εδώ και εκατοντάδες χρόνια ιστορική ώθηση για «επιστροφή στον Οίκο», ως το μέρος που ο άνθρωπος μπορεί πια να εργάζεται για να εξασφαλίζει τα προς το ζήν. Ένας «οίκος» αποψιλωμένος από τις γενεές που εγκαταβιούσαν και εργάζονταν εντός του, στα πλαίσια της αρχαϊκής οικιακής οικονομίας, αλλά διαθέτοντας πια όλα τα κρίσιμα (ηλεκτρονικά και τηλεπικοινωνιακά) εργαλεία για να γίνεται η εργασία που συνήθως επιτελείται σε ένα γραφείο ή ένα εργοστάσιο. Το ότι αυτό αφορά μόνο ένα τμήμα των θέσεων εργασίας δεν ακυρώνει το μέγεθος της μετάβασης/επιστροφής που συντελείται, ιδιαίτερα αν συνδυαστεί με το γεγονός ότι εκτός από το να εργάζεται και να ζει, ο οίκος γίνεται το (ηλεκτρονικό) σημείο όπου μπορεί, επίπρόσθετα, ο ένοικός του να αγοράζει τα χρειώδη και να επικοινωνεί με τους ομοειδείς του, χωρίς την ανάγκη μετακίνησης και φυσικής παρουσίας.
Ο Reinhart Koselleck για το Διαφωτισμό
Ο Reinhart Koselleck (1923-2006) υπήρξε εκ των βασικών εισηγητών και θεμελιωτών του επιστημονικού κλάδου της Ιστορίας των Εννοιών (Begriffsgeschichte) και θεωρείται από πολλούς ο σημαντικότερος ιστορικός της μεταπολεμικής Γερμανίας. Ο Koselleck θεωρεί τον 18ο αιώνα ως τον προθάλαμο της σημερινής εποχής. Αναζητά εκεί, στις απαρχές της σύγχρονης φιλοσοφίας της ιστορίας, την εμφάνιση της πολιτικής κρίσης, η οποία, μετά τη Γαλλική Επανάσταση, άλλοτε με παροξύνσεις και άλλοτε με υφέσεις, καθορίζει τα μείζονα πολιτικά γεγονότα από το 1789 μέχρι τις μέρες του.
Οι πρώτοι αστικοί θεσμοί – Reinhart Koselleck (απόσπασμα)
Ο Koselleck παρακολουθεί τη διαδρομή της έννοιας της κριτικής από την αρχαιοελληνική της ετυμολογία και δια μέσω των αιώνων μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα, όπου οριστικοποιείται η χρήση της ως «τέχνης του κρίνειν»˙ ως της ικανότητας να ξεχωρίζεις για κάθε περίσταση και κάθε πρόσωπο «το αληθινό από το ψευδές, το αυθεντικό από το κίβδηλο, το όμορφο από το άσχημο, το σωστό από το λάθος» και να καταλήγεις στην κατάλληλη κρίση. Επισημαίνει, δε, την καθοριστική συμβολή του Pierre Bayle, ο οποίος πάντρεψε την κριτική με τον ορθό λόγο, μετατρέποντας την σε τέχνη του να φτάνεις σε κατάλληλα συμπεράσματα δια της ορθολογικής σκέψης και ανεξάρτητα από φιλολογικές, αισθητικές ή ιστορικές συνδηλώσεις.
Παγκοσμιοποιητική διαδικασία: τέλος, υποχώρηση ή μεσοβασιλεία; (προδημοσίευση 3ου τεύχους ResPublica)
Αν η «παγκοσμιοποίηση» είναι ένα πολύ ευρύτερο από την οικονομία φαινόμενο, εγγενές στη νεωτερική κοινωνία, τότε για να γίνει, έστω στανικά, αποδεκτή η περί «τέλους» διαπίστωση, πρέπει να προκύπτει ως συνισταμένη εξελίξεων σε ένα πλήθος τομέων της συλλογικής ζωής, στους οποίους παρατηρείται ριζική ασυνέχεια ή τομή σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, τουλάχιστον σε πρώτη παρατήρηση. Κάτι τέτοιο δεν γίνεται εμπειρικά αντιληπτό σήμερα.
Η παραπάνω διαπίστωση δεν σημαίνει ότι η παγκοσμιοποιητική διαδικασία αφίσταται των αλλαγών. Αντίθετα, πλήθος πρόσφατων στοιχείων επιβεβαιώνουν ότι η παγκοσμιοποίηση, όπως τη γνωρίσαμε από το 1990 και μετά, έχει εξαντλήσει τη δυναμική της και βρίσκεται σε φάση ριζικών αλλαγών και αναπροσανατολισμού.