Στοχασμοί για την κοινωνική εχθροπάθεια των ημερών
Συνδιαμόρφωση κειμένου: Γ. Κουτσαντώνης, Μ. Θεοδοσιάδης και Κ. Μπαλατσός Ο υστερικός «συλλογισμός» που σχηματίζεται στο παρακάτω γραφικό, αν και είναι επιπέδου δημοτικού, έχει αρχίσει ήδη να αναπαράγεται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μετά τη σχετική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ να εκχωρήσει στις Πολιτείες της αμερικανικής…
Μια συνοπτική επαναξιολόγηση του Θουκυδίδη
Τα μεγάλα γεωπολιτικά γεγονότα ανέκαθεν πυροδοτούσαν συζητήσεις για την επικαιρότητα του Θουκυδίδη και τα διδάγματα της Ιστορίας του. Έτσι και τώρα, μεσούσης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, κυκλοφόρησαν διάφορα κείμενα στο διαδίκτυο, επικεντρωμένα κυρίως στον Διάλογο Αθηναίων – Μηλίων, σε μια προσπάθεια να ερμηνευτεί το…
Για έναν φιλελευθερισμό χωρίς αυταπάτες
Κάθε ώριμος πολίτης κυριεύεται από θλίψη, ενίοτε και από θυμό, παρακολουθώντας την κατάσταση στα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας. Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος πώς θα καταφέρουμε να απομονώσουμε εκείνες τις αντικοινωνικές δυνάμεις που διασαλεύουν το ακαδημαϊκό περιβάλλον και επιθυμούν τη συντήρηση κάθε ανάξιου προς συντήρηση στοιχείου:…
Leo Strauss: Πρόοδος ή Επάνοδος;
Το κείμενο που τιτλοφορείται ως Progress or Return? The Contemporary Crisis in Western Civilization προέρχεται από μια σειρά διαλέξεων που είχε παραδώσει ο Leo Strauss το 1952 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Όπως διαφαίνεται από τον τίτλο, ο Strauss καταπιάνεται τόσο με την ιδέα της προόδου…
Παρρησία και Ισηγορία στην Αθηναϊκή Δημοκρατία
Στις μέρες μας, με τον προελαύνοντα κορωνοϊό και την ταυτόχρονη ακατάσχετη πλημμυρίδα fake news που μαστίζουν τον δημόσιο λόγο, τίθεται το ζήτημα της ελευθερίας του λόγου και αν αυτή μπορεί να είναι απεριόριστη ή αν υπάρχουν σαφή και οριοθετημένα πλαίσια μέσα στα οποία μπορεί να…
Φρειδερίκος Νίτσε: αποσπάσματα από το Εμείς οι φιλόλογοι (Α μέρος)
Μετάφραση και προλογισμός: Κωνσταντίνος Μπαλατσός Επέλεξα να μεταφράσω ορισμένες σημειώσεις του Νίτσε, οι οποίες αφορούσαν ένα έργο που είχε σκοπό να γράψει υπό τον τίτλο Wir Philologen, καθώς θεωρώ ότι παρουσιάζουν σε πρωτόλεια μορφή τις ιδέες που ανέπτυξε στα επόμενα έργα του. Παρά τον αποσπασματικό,…
Metus Hostilis: Ο Σαλλούστιος και η ιστορία
Μέχρι τώρα σκιαγραφήσαμε την ηθικοπολιτική ανάλυση του Σαλλούστιου σχετικά με την ψυχολογική λειτουργία του metus hostilis, ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται και στα τρία έργα. Σε αυτό το σημείο γεννάται το ερώτημα αν και κατά πόσον θεωρεί ο ιστορικός μας ότι την εποχή πριν από τους Καρχηδονιακούς Πολέμους βασίλευαν μονάχα η ομόνοια, τα χρηστά πολιτικά ήθη και η virtus. Η αλήθεια είναι ότι, ειδικά στο Bellum Catilinae, το παρελθόν παρουσιάζεται κάπως εξωραϊσμένο. Ωστόσο, στα επόμενα δύο έργα το metus hostilis, που αρχικά ήταν metus Punicus, λαμβάνει μια μορφή καθολική. Στην πραγματικότητα η Ρώμη δεν ήταν ποτέ παντελώς ήρεμη· η διχόνοια και η αδικία υπήρχαν ανέκαθεν στους κόλπους της. Παραταύτα, ο Σαλλούστιος παρατηρεί ότι πάντα αυτή η τάση εξισορροπούταν από κάποιου είδους φόβο: «μια δίκαιη και μετριασμένη επιβολή του νόμου διήρκησε μέχρι ο φόβος του Ταρκύνιου και ενός σοβαρού πολέμου με τους Ετρούσκους να εξαφανιστεί» . Ο εκμαυλισμός και η ηθική αποσάθρωση δεν ήταν κάτι απρόοπτο που συνέβη ξαφνικά μετά την καταστροφή της Καρχηδόνας αλλά τάσεις που εμφώλευαν ήδη στην ρωμαϊκή πολιτεία και που βαθμιαία έτειναν να κατακυριεύσουν την πολιτική ζωή. Τα γρανάζια της παρακμής λοιπόν λειτουργούσαν περιοδικά σε όλη την διάρκεια της ρωμαϊκής ιστορίας, με την καταστροφή της Καρχηδόνας να αποτελεί όχι την μοναδική αλλά την πιο αποφασιστική καμπή στην εξέλιξη των γεγονότων.
Μια διαφορετική θεωρία της παρακμής: η περίπτωση της παραδιαστολής
Ένα από τα κύρια συμπτώματα μιας παρηκμασμένης εποχής αποτελεί η αλλαγή της καθιερωμένης σημασίας εννοιών, οι οποίες κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο αξιακό σύστημα κάθε εποχής. Ιστοριογράφοι, φιλόσοφοι και ρήτορες μας παρουσίασαν αυτή την συμπτωματολογία μέσα από τα έργα τους, με τους τελευταίους μάλιστα να την μετατρέπουν σε ρητορική τεχνική. Η dinstinctio, όπως την ονόμασαν Ρωμαίοι που ασχολήθηκαν με την ρητορική, ή η παραδιαστολή ελληνιστί, επιστρατεύτηκε ως τεχνική από τους ρήτορες τόσο για να επαινέσει ο εκάστοτε ομιλητής το ήθος του ή να δικαιολογήσει τα σφάλματά του, επιχειρώντας μια μετατροπή των επικαλούμενων ελαττωμάτων σε «αρετές», όσο και για να εκθέσει αυτό ακριβώς το τέχνασμα, ξεγυμνώνοντας τον αντίπαλό του από την «φορεσιά» των ενάρετων πράξεων, αποδεικνύοντας εν τέλει ότι αυτό που ονομάζει αρετή δεν είναι παρά μια κομψή -και πάντως αλλοιωμένη- παρουσίαση των ελαττωμάτων του.
Ρομαντισμός: Όψεις της κριτικής του σύγχρονου κόσμου
Η αισθητική παιδεία έχει ως πρωταρχικό στόχο την συμφιλίωση του ανθρώπου με την φύση και την επαναφορά του κοινοτικού αισθήματος. Ενώ ο ορθολογισμός είχε οδηγήσει στην απομάγευση της φύσης και σε μια μηχανοποίηση του κόσμου, η τέχνη φανέρωνε την μυστική -και συνάμα αφοπλιστική- ομορφιά της φύσης, εξάπτοντας τις δυνάμεις της φαντασίας μας και δημιουργώντας έναν ολότελα καινούριο κόσμο. Αυτό, λοιπόν, που χάθηκε από την πρωτοκαθεδρία του ανθρώπινου Λόγου, μπορούσε να διασωθεί από την τέχνη και τις αισθήσεις. Ο δρόμος πλέον ήταν ανοιχτός για να ενωθεί ο άνθρωπος με ολόκληρο το σύμπαν. Ο Friedrich Schlegel συνέδεσε την ουσία της ρομαντικής τέχνης με την αγάπη, ως κάτι «αόρατα ορατό», με έντονες πολιτικές συνδηλώσεις. Μέσω της αγάπης επανέρχεται στο προσκήνιο το κοινοτικό αίσθημα, το λησμονημένο αίσθημα του ανήκειν, καθώς το πολιτικό αποτύπωμα της αγάπης είναι η συνένωση όλων των μελών της κοινότητας υπό τον άλυτο δεσμό της αγάπης και της φροντίδας για τον συνάνθρωπο. Για τον Novalis βασικός σκοπός της τέχνης είναι η επανένωση με την φύση, αυτή τη φορά σε ένα επίπεδο αυτοσυνειδησίας, όπως είχε πραγματωθεί στην αρχαία Ελλάδα.
Hannah Arendt: Δημόσιος χώρος, ιδιωτική σφαίρα και η εισβολή του κοινωνικού
Εισαγωγή Ελάχιστοι σύγχρονοι στοχαστές καταπιάστηκαν τόσο έντονα με την ζωή στην αρχαία πόλη-κράτος όπως η Hannah Arendt, ζωντανεύοντας με αυτόν τον τρόπο μια ιδέα στην οποία οφείλουμε την πολιτισμική μας ύπαρξη, μολονότι πλέον βρισκόμαστε τόσο μακριά από αυτήν, δημιουργώντας την εντύπωση ότι αναφερόμαστε σε κάποιο…