Αντίθετα με όσα (θέλουμε να) πιστεύουμε, η οικονομία του ψηφιακού κόσμου δεν είναι ούτε άυλη, ούτε πράσινη. Έχει σοβαρό οικολογικό αποτύπωμα και παράγει τεράστιες οικονομικο-κοινωνικές ανισότητες. Η εξόρυξη πετρελαίου και η εξόρυξη δεδομένων αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Πρόκειται για την αντίθεση ανάμεσα στον καπιταλισμό της θερμο-βιομηχανίας, η γέννηση του οποίου ανάγεται στον 19ο αιώνα, και σε έναν ψηφιακό καπιταλισμό, μεταβιομηχανικό και υποτιθέμενα άυλο και πράσινο, τον οποίο πρέπει να αναστοχαστούμε.
Η επιστημονικο-τεχνολογική έκρηξη των big data και της τεχνητής νοημοσύνης φέρνουν κοντά τους ισχυρούς δρώντες των δύο κόσμων – εκείνου της ενέργειας και αυτού της πληροφορίας. Η πετρελαϊκή βιομηχανία βασίζεται σε αυτές τις τεχνολογίες για τον ακριβέστερο εντοπισμό των αποθεμάτων, καθώς και για τη μείωση του κόστους λειτουργίας της χάρη στον αυτοματισμό, και οι γίγαντες του ψηφιακού κόσμου βλέπουν εκεί, με τη σειρά τους, μία πλούσια αγορά για τις υπηρεσίες τους – αποθήκευση και διαχείριση δεδομένων και machine learning.

Είναι ενδεικτική η ειλικρίνεια με την οποία εκφράζεται ένας από τους σπουδαιότερους πρωταγωνιστές και αυτόπτης μάρτυρας των μεγάλων γεγονότων του 20ού αιώνα, ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ελλύλ: «Αγωνιστήκαμε λοιπόν για την ειρήνη, την κοινωνική δικαιοσύνη… αναζητήσαμε την ευτυχία και την ισότητα για όλους, αλλά όλες μας οι προσπάθειες κατέληξαν αναπότρεπτα στο ακριβώς αντίθετο, μεταμορφωμένες και διαστρεβλωμένες. Το χειρότερο απ’ όλα είναι αυτό το «φαινόμενο διαστροφής» όλων αυτών για τα οποία πολεμήσαμε στο αντίθετό τους, φαινόμενο που εμφανιζόταν κάθε φορά που οι επιθυμίες μας θριάμβευσαν στην ιστορία. Κάθε φορά τα πράγματα κατέληγαν στο αντίθετο από αυτό που είχαμε υπολογίσει. Ο σοσιαλισμός οδήγησε στον Στάλιν. Την πτώση του Χίτλερ την ακολούθησε η γενικευμένη υιοθέτηση των μεθόδων του, η νίκη του ολοκληρωτικού κράτους, τα βασανιστήρια, τα μονοκομματικά καθεστώτα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Αν η «παγκοσμιοποίηση» είναι ένα πολύ ευρύτερο από την οικονομία φαινόμενο, εγγενές στη νεωτερική κοινωνία, τότε για να γίνει, έστω στανικά, αποδεκτή η περί «τέλους» διαπίστωση, πρέπει να προκύπτει ως συνισταμένη εξελίξεων σε ένα πλήθος τομέων της συλλογικής ζωής, στους οποίους παρατηρείται ριζική ασυνέχεια ή τομή σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, τουλάχιστον σε πρώτη παρατήρηση. Κάτι τέτοιο δεν γίνεται εμπειρικά αντιληπτό σήμερα.

Η παραπάνω διαπίστωση δεν σημαίνει ότι η παγκοσμιοποιητική διαδικασία αφίσταται των αλλαγών. Αντίθετα, πλήθος πρόσφατων στοιχείων επιβεβαιώνουν ότι η παγκοσμιοποίηση, όπως τη γνωρίσαμε από το 1990 και μετά, έχει εξαντλήσει τη δυναμική της και βρίσκεται σε φάση ριζικών αλλαγών και αναπροσανατολισμού.