Κοινωνικός διχασμός στις ΗΠΑ
Η κρίση του COVID-19 δικαίωσε και τα δύο βιβλία. Δυστυχώς όμως, όπως θα είχε προβλέψει ο Klain, οι αντιδράσεις στην πανδημία καθορίστηκαν από τις κομματικές αντιπαραθέσεις και οι Αμερικάνοι οχυρώθηκαν πίσω από τις πολιτικές τους ταυτότητες. Η πολιτική τοποθέτηση και η γνώμη για τον Τραμπ καθορίζει σχεδόν πλήρως το ποιον θα θεωρήσει ο καθένας υπεύθυνο για την εξάπλωση του ιού και το πότε θα πρέπει να χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα. Η πανδημία έφερε επίσης στο φως, με τον πιο άσχημο τρόπο, τους ταξικούς διαχωρισμούς που αναλύει η μελέτη του Lind. Οι πιο εύποροι Αμερικάνοι αποσύρθηκαν στα εξοχικά τους, παίζοντας γκολφ και διαβάζοντας, ενώ συνέχιζαν να εργάζονται εξ αποστάσεως. Οι εργαζόμενοι στον τομέα παροχής υπηρεσιών, οι οποίοι δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς την εβδομαδιαία επιταγή τους, πλήρωσαν πολύ μεγαλύτερο τίμημα.
Ανιστορικός ακτιβισμός
Αυτό είναι το πρόβλημα με την πλαισίωση των κοινωνικών κινημάτων σε ένα φάσμα αντίδρασης-προόδου και όχι αλήθειας-ψευδούς, όπως έκαναν οι προηγούμενες παραδόσεις. Στο φάσμα αλήθειας-ψεύδους, οι ενέργειες μιας ιστορικής φιγούρας ήταν, είτε σωστές, είτε λανθασμένες, με βάση τα κριτήρια ενός σταθερού, αντικειμενικού και καθολικού προτύπου. Πολλές από τις ενέργειες των προγόνων μας ήταν ένα μείγμα καλού και κακού – όπως και με τους ηθοποιούς στην εποχή μας. Όμως, στο φάσμα της αντίδρασης-προόδου, που είναι προϊόν του Διαφωτισμού και ιδιαίτερα του ριζοσπαστικού δέκατου ένατου αιώνα, η προσδοκία είναι ότι το ίδιο το κίνημα αναθεώρησης της ιστορίας θα μειώσει το μερίδιο του κακού στον κόσμο και το παρελθόν θα κριθεί καταδικαστέο απλά και μόνο επειδή είναι παρελθόν.
Ο Ρομπέρτο Καλάσσο ψηλαφεί «το ακατανόμαστο παρόν» της εποχής μας
Οι σελίδες που αφιερώνει ο Καλάσσο, στην ηλεκτρονική εποχή και τον τρανσουμανισμό, αποκτούν το πλήρες νόημά τους αν διαβαστούν παράλληλα με τον στοχασμό του συγγραφέα που ξεκίνησε στο Η Καταστροφή του Κας, όσον αφορά τη συνεχή διαλεκτική μεταξύ συνεχούς και ασυνεχούς, αναλογικού και ψηφιακού, μια διαλεκτική που καταλήγει σήμερα στην καταστροφικά μονόπλευρη επικράτηση του ενός πόλου επί του άλλου: η πληροφορική δεν είναι τίποτε άλλο, ή τουλάχιστον έτσι υποστηρίζει η ίδια, παρά ο απόλυτος θρίαμβος του ασυνεχούς/ψηφιακού.
Evandro Agazzi – Η Τεχνητή Νοημοσύνη
Οι προηγούμενοι συλλογισμοί ενδέχεται να δώσουν την εντύπωση ότι οι τυχόν ανεπάρκειες του προγράμματος ΤΝ συνδέονται μόνο με την αδυναμία του να προσφέρει μια εύλογη «απομίμηση» της ηθικής εσωτερικότητας του ανθρώπου, αλλά ότι έχει επιτύχει τους στόχους του στον τομέα των γνωσιακών δραστηριοτήτων. Στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει και θα προσπαθήσουμε να το δείξουμε συνοψίζοντας σε μερικές σκέψεις έναν συλλογισμό που θα αξίζει πολύ πιο λεπτομερείς διευκρινίσεις. Μεταξύ των ανθρώπινων πράξεων υπάρχει μια κατηγοριοποίηση, στην οποία κατά την παράδοση περιλαμβάνονται αυτές που ονομάζονται «μεταβατικές» δράσεις, που δηλαδή επιφέρουν μια ορισμένη αλλαγή στην «κατάσταση του εξωτερικού κόσμου» (όπως η κατασκευή ενός αντικειμένου, η μετακίνηση πραγμάτων, η γραφή σημείων σε ένα φύλλο), και άλλες που αποκαλούνται «εμμενείς» και συνίστανται στην τροποποίηση της ίδιας της «κατάστασης του υποκειμένου» που τις εκτελεί (όπως το να βλέπεις, να θυμάσαι, να χαίρεσαι, να επιθυμείς). Για να χρησιμοποιήσουμε πιο σύγχρονη ορολογία, θα ονομάσουμε τις πρώτες λειτουργίες (operations) και τις δεύτερες δραστηριότητες (actions).
Evandro Agazzi – Eπιστημονισμός και «εκ-φυσικοποίηση» του ανθρώπου
Κατά βάση, είναι θέμα αναγνώρισης ότι η ουσιαστική πρόοδος συνίσταται στη διαφύλαξη όλων εκείνων των ωφέλιμων στοιχείων που έχουν επιτευχθεί ιστορικά, και στην προσπάθεια να γίνουν συμβατά και να εναρμονιστούν μεταξύ τους σε μια σύνθεση που, από καιρό σε καιρό, ανασυγκροτείται εκκινώντας από τη νέα γνώση που έχει αποκτηθεί. Αυτό, πρώτον, απαιτεί επίγνωση των περιορισμών αυτών των κατηγοριοποιήσεων και των εννοιολογικών οπτικών που, ωστόσο – στους συγκεκριμένους τομείς εφαρμογής τους – επέτρεψαν σημαντικές προόδους.
Evandro Agazzi – Το πρόβλημα της ζωής
Η γνώση και η κατανόηση «από πού προέρχονται» και «πώς» δημιουργήθηκαν όλα τούτα είναι πολύ σημαντική ώστε να μπορούμε να τα προσεγγίσουμε κριτικά και να δικαιολογήσουμε την εγκυρότητά τους ακόμη και στην παρούσα κατάσταση. Ωστόσο, προειδοποιούμε ότι όλες αυτές οι συνεισφορές δεν είναι αρκετές να ικανοποιήσουν αυτή την κλήση στην οποία από την αρχαιότητα είχε εντοπιστεί η ουσία της σοφίας: «γνῶθι σαὐτόν». Πράγματι, μόνο αφού καταλάβουμε επαρκώς «τι είμαστε», αποκτά νόημα το ερώτημα «τι πρέπει να κάνουμε» για να φροντίσουμε τον εαυτό μας, να μην σπαταλήσουμε τη ζωή μας, να καταλάβουμε τις σχέσεις που πρέπει να δημιουργήσουμε μεταξύ μας, στον κόσμο και την κοινωνία.
Ρομπέρτο Καλάσσο – Περί μύθων, θεών και του «ακατονόμαστου παρόντος»
Σε αντίθεση με όσους πιστεύουν ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα αμεσοδημοκρατικό μοντέλο, εγώ νομίζω ότι η έννοια και η λειτουργία της διαμεσολάβησης είναι αποφασιστικής σημασίας. Η σκέψη που δεν τη λαμβάνει υπ’ όψη της είναι μια σκέψη αδαούς, γιατί όλη η υπόστασή μας βασίζεται στη διαμεσολάβηση, άσχετα αν όλοι την συκοφαντούν σαν το στοιχείο εκείνο που διαστρεβλώνει τα πάντα. Η ίδια η πρόσληψη της αισθητής πραγματικότητας είναι δυνατή μόνο χάρη στη διαμεσολάβηση. Για να δω κάτι χρησιμοποιώ φίλτρα. Όποιος δεν το γνωρίζει αυτό καταλήγει να πιστεύει ότι η διαμεσολάβηση είναι απλά ένα όργανο εξαπάτησης, σαν τον ανέντιμο δημοσιογράφο, τον ψεύτη πολιτικό ή, όπως συνέβη στο παρελθόν, τον πονηρό Εβραίο. Είναι θλιβερό.
Η κρίσης της εποχής μας είναι κρίση ρητορικής
Σε γενικές γραμμές, η πανδημία έδειξε μια γενικευμένη καταστροφή των επικοινωνιακών επιλογών: ο Λόγος στράφηκε εναντίον μας. Έχουμε περιφρονήσει τη ρητορική τέχνη υποβαθμίζοντας την σε απλή μεταμφίεση, αντικαθιστώντας την πειθαρχία της λέξης με τις πομπώδεις ομιλίες των δικολάβων, ή ακόμη χειρότερα, με τις διακηρύξεις από το μπαλκόνι του Palazzo Venezia: πόσο ανόητο! Όλα είναι ρητορική – ακόμη και ο τόνος με τον οποίο ζητώ από τον αρτοποιό να μου δώσει ψωμί. Επειδή η ρητορική, η τέχνη της τακτοποίησης των λέξεων, είναι ο ρυθμός με τον οποίο υπάρχουμε στον κόσμο, συμπίπτει με το ανάστημά μας.
Balthus – Ζωγραφική εξομολόγηση
Βέβαια σήμερα, μια και οι ηλίθιοι που κάνουν αυτό που αποκαλείται σύγχρονη τέχνη δεν καταλαβαίνουν τίποτα από ζωγραφική, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι τα λόγια μου γίνονται κατανοητά. Αλλά τί πειράζει; Η ζωγραφική αρκεί στον εαυτό της. Για να μπορέσεις να την αγγίξεις έστω και ελάχιστα, πρέπει πρώτα να τη συλλάβεις, θα έλεγα, τελετουργικά. Να συλλάβεις αυτό που έχει να δώσει σαν χάρη. Δεν μπορώ να μην χρησιμοποιώ αυτό το θρησκευτικό λεξιλόγιο, δεν βρίσκω τίποτα καλύτερο, πιο κατάλληλο, για να περιγράψω αυτό που θέλω να πω. Μπορούμε να ενωθούμε με το ουσιώδες μέσω της ιερότητας του κόσμου, μέσω της ταπεινής διαθεσιμότητας και προσφοράς του εαυτού μας.
Η πανδημία του κορωνοϊού και η αποτυχία ενός αυτοματοποιημένου κόσμου
Η υγειονομική αυτή κρίση αποκαλύπτει όμως με τρόπο αδιαμφισβήτητο τα αδιέξοδα και τις αντιφάσεις του παρόντος. Το πραγματικό ερώτημα δεν αφορά τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που παίρνονται για να αντιμετωπιστεί μια κατάσταση εξαίρεσης, αλλά τις καθημερινές παραμέτρους της πολιτικής διαχείρισης. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο το στοκ σε μάσκες, αλλά η συνεχώς ελαττωμένη ικανότητα αντίστασης του συστήματος υγείας, και της κοινωνίας γενικότερα, σε επίπεδο καθημερινών λειτουργιών απέναντι στο αναπάντεχο. Βλέπουμε πλέον ότι είναι ακριβώς η έλλειψη του καθαρά πολιτισμικού, αισθητικού, ποιοτικού και ποιητικού στοιχείου που κάνει την κοινωνία να είναι κοινωνία, που εξηγεί με τον καλύτερο τρόπο αυτή την έλλειψη προετοιμασίας και αυτή την ανικανότητα αντίδρασης.