Η διαπάλη για την παγκόσμια ηγεμονία
Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από μια ευρύτερη, υπό δημοσίευση, μελέτη του συγγραφέα με τίτλο «Παγκοσμιοποιητική διαδικασία: τέλος, υποχώρηση ή μεσοβασιλεία;». — / — […] Η αρχόμενη διαπάλη για την παγκόσμια ηγεμονία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δεν σημαίνει ότι οι εξελίξεις θα είναι τόσο…
Hermann Hesse – επιστολή προς αναγνώστη
Μτφρ.: Γιώργος Κουτσαντώνης 7 Φεβρουαρίου 1940* Φίλτατε κύριε, σε ένα δάσος μπορεί να συμβεί ένα σπασμένο ή ξεριζωμένο δενδρύλλιο να γείρει πάνω σ’ένα παλιό, και κατά συνέπεια δεν υπάρχει τίποτε άλλο που μπορεί να γίνει για το δεύτερο, επειδή, αν και φαίνεται σταθερό, είναι κούφιο…
Dany-Robert Dufour – «Ο δομισμός κι ο μεταδομισμός ως αιχμές του δόρατος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού».* Μέρος γ’: Ζακ Ντεριντά
μετάφραση: Αλέξανδρος Μπριασούλης Υπήρξα εξαρχής καχύποπτος απέναντι στην προσπάθεια της λεγόμενης french theory να τελειώσει μια για πάντα την δυτική μεταφυσική. Αυτή η επιχείρηση καταστροφής δεν μπορούσε βέβαια να παρουσιαστεί ως τέτοια και γι’ αυτό μεταμφιέστηκε με τον όρο αποδόμηση. Αυτό που εννοούσε ο Ντεριντά με…
Ο Émile Durkheim και οι (απ)αρχές της κοινωνιολογίας
Αν και η μέθοδος του Durkheim έχει θεωρηθεί «συντηρητική», με το σκεπτικό ότι δίνει έμφαση στη διατήρηση των υπαρχόντων θεσμών και αποθαρρύνει την κοινωνική αλλαγή, ο ίδιος το αναγνωρίζει και συγχρόνως εξηγεί ότι η ομαλότητα ενός θεσμού δε συνεπάγεται αναγκαστικά ότι δεν πρέπει να αλλάξει τίποτε. Πραγματικά, τίποτε δεν αποκλείει ένας νέος θεσμός που θα εμφανιστεί, να αποδειχτεί τελικά περισσότερο ωφέλιμος για το κοινωνικό σύνολο. Η ωφελιμότητα είναι ευρύτερη, ως έννοια, από την ομαλότητα και γι’ αυτό η ομαλότητα μιας κατάστασης δε σημαίνει αναγκαστικά ότι δεν υπάρχει κάτι καλύτερο που μπορεί να την αντικαταστήσει.
Η ενίσχυση του γεωπολιτικού άξονα μεταξύ Κίνας και Ιράν, μεταξύ διασύνδεσης και ασφάλειας
Οι υπουργοί Εξωτερικών της Κίνας και του Ιράν υπέγραψαν το περασμένο Σάββατο 27/03/2021 25ετή συμφωνία συνεργασίας η οποία εντάσσεται σε μια ευρύτερη πρωτοβουλία γνωστή ως Belt and Road Initiative (BRI) που περιλαμβάνει και την Τουρκία. Με αφορμή την επικύρωση αυτής της συμφωνίας μεταφράζουμε παλαιότερο άρθρο, που αρχικά δημοσιεύτηκε από τη σελίδα Europa Atlantica, διότι προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για να κατανοήσουμε την τεράστια σημασία αυτής της υπογραφής, όχι μόνο για την ευρύτερη περιοχή της Κίνας του Ιράν και της Μέσης Ανατολής, αλλά και την Ελλάδα (ιδίως τα ελληνικά λιμάνια), την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Ταυτόχρονα σε εξέλιξη βρίσκεται και η επιχείρηση ομπρέλα γνωστή ως Free and Open Indo-Pacific (FOIP) με συνεργασίες χωρών όπως η Ιαπωνία και η Ινδία. Πράγματι τα τελευταία χρόνια, η περιοχή μεταξύ του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού έχει γίνει ένα από τα κύρια θέατρα της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκηνής. Ο όρος «Ινδό-Ειρηνική περιοχή» αντικατέστησε τον όρο «Ασιατική-Ειρηνική» και πλέον θεωρείται από τους σημαντικότερους κόμβους της παγκόσμιας οικονομίας και εμπορίου καθώς κι ένας από τους πιο δυναμικούς τομείς από γεωπολιτική άποψη – ένας δυναμικός πόλος που θα μας απασχολήσει στο μέλλον. Σε αυτό τον κόσμο που αλλάζει ραγδαία και φαντάζει μακρινός, η Ελλάδα δεν βρίσκεται καθόλου μακριά, ενώ ο γεωπολιτικός ρόλος της, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσε να είναι πρωταγωνιστικός και ωφέλιμος για τη χώρα.
Τα «Λιγναδικά»: Ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ και η ελευθεριακή αποσύνθεση της ιδεολογίας
Γιατί ορισμένες, όχι λίγες, καλλιτεχνικές και φιλοσοφικές πρωτοπορίες σαγηνεύτηκαν από τον μαρκήσιο ντε Σαντ και τον ανύψωσαν σε ήρωα και προφήτη του νεωτερικού ανθρώπου; Πώς ερμηνεύει ο Ρενέ Ζιράρ το σαδισμό; Πώς η σύγχρονη οικονομία της άλογης και άμετρης κατανάλωσης συνδέεται με φαινόμενα πολιτισμικής παρακμής; Ποια η θέση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα;
Dany-Robert Dufour – «Ο δομισμός κι ο μεταδομισμός ως αιχμές του δόρατος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού»* μέρος α’: Μισέλ Φουκώ
Τι περίεργος ορισμός της αλήθειας! Ο Φουκώ διεκδικεί το δικαίωμα να ισχυρίζεται αναλήθειες με μόνο κριτήριο τον βαθμό επιρροής τους στην πραγματικότητα. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια περίπτωση επιστημονικής απάτης, σε μια επιχείρηση εξαπάτησης με σκοπό την αποκόμιση κοινωνικής επιρροής. Η αλήθεια είναι ότι ο Φουκώ βρισκόταν μπροστά από την εποχή του: είχε εφεύρει αυτό που σήμερα αποκαλούμε «fake news». Αναρωτιέμαι αν τελικά αυτό που προήγαγε στην πραγματικότητα ο Φουκώ δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που όλοι βιώνουμε σήμερα, την κυριαρχία της μετα-αλήθειας. Ανακάλυψα παρόμοιες περιπτώσεις -υπερβολές, παραλείψεις, έλλειψη αντικειμενικότητας- και σε άλλα έργα του Φουκώ, ιδίως σε αυτά που σχετίζονται με τους θεσμούς. Σε αυτό το πεδίο, ο Φουκώ έμεινε καθηλωμένος σε μια κριτική του καπιταλισμού παλαιού τύπου, δίχως να βλέπει ή δίχως να θέλει να δει, ότι την ίδια εκείνη περίοδο γεννιόταν ένας νέου τύπου, φιλήδονος, λιμπιντικός και αντιθεσμικός καπιταλισμός.
Ο Ιπποκράτης και η χαρωπή τρέλα του Δημόκριτου
«Δείτε γιατρέ, είναι ένας άνθρωπος που χαχανίζει συνεχώς, τον αποκαλούμε Γελασίνο». Όμως με τι γελάει ο Δημόκριτος; Είναι προφανές ότι γελά με τη μοίρα των ανθρώπων, επομένως και με τη δική του, έτσι απελευθερώνεται από αυτή χωρίς να διαλυθεί. Νομίζουμε ότι ανάμεσα στη θεραπευτική συνταγή του Δημόκριτου (που είναι το γέλιο) και στη φιλοσοφία του (τον ατομισμό), υπάρχει ένας συνδετικός κρίκος. Ο Διογένης Λαέρτιος συνοψίζει τη θεωρία του Δημόκριτου ως εξής: «αρχές όλων των πραγμάτων είναι το άτομο (το ὄν) και το κενό που όμως δεν ταυτίζεται με το τίποτα (το μή ὄν), δηλαδή αλλιώς, τα πλήρη και τα κενά, όλα τα υπόλοιπα είναι υποκειμενική γνώμη[2]. Υπάρχουν άπειροι κόσμοι, οι οποίοι δημιουργούνται και καταστρέφονται. Τίποτα δεν προέρχεται από τη μη ύπαρξη (δηλαδή το μή ὄν), τίποτα δεν μπορεί να χαθεί, ούτε να διαλυθεί στη μη ύπαρξη … Όλα παράγονται σύμφωνα με την ανάγκη … Ο ανώτατος στόχος της ζωής είναι η ψυχική γαλήνη, η οποία δεν είναι όμοια με την ευχαρίστηση».
Το 1821 και η Άνοιξη των Εθνών: από την ιστορία στην έμπνευση
Πράγματι, η Άνοιξη των Εθνών είχε στενή σχέση εξάρτησης με την προηγηθείσα Ελληνική Επανάσταση του 1821. Την Ελληνική Επανάσταση, η οποία αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για όλη την Ευρώπη, ακολούθησαν οι εξεγέρσεις του 1830-31, οι οποίες, όμως, δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες των ευρωπαϊκών λαών για πιο δίκαιες και δημοκρατικές κυβερνήσεις. Σύντομα, οι όποιες κατακτήσεις εξανεμίστηκαν από τα συνήθη αυταρχικά/δεσποτικά συστήματα διακυβέρνησης. Αν και οι προσδοκίες περί δικαιοσύνης, ελευθερίας και ανεξαρτησίας δεν ικανοποιήθηκαν, οι άνθρωποι, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συνέχισαν να ελπίζουν και να οργανώνονται, βουλόμενοι την ανατροπή. Αυτή η τεράστια ζύμωση ιδεών, πρακτικών, στοχεύσεων και οραμάτων οδήγησε, το 1848, σε ορισμένα από τα πιο αιματηρά και μαζικά εξεγερσιακά γεγονότα της νεότερης ευρωπαϊκής πολιτικής ιστορίας. Οι νέες εξεγέρσεις του 1848, σε σύγκριση με τις προηγούμενες, είχαν μεγαλύτερη ισχύ, εκτός των άλλων γιατί αυξημένες ήταν και οι ανάγκες των πληθυσμών: δεν απαιτήθηκε μόνο περισσότερη πολιτική ελευθερία, αλλά και κοινωνική και οικονομική ισότητα, δεδομένου ότι η προηγούμενη οικονομική κρίση του 1846 είχε επηρεάσει σημαντικά τα φτωχότερα στρώματα των πολιτών-υπηκόων σε όλη την Ευρώπη.
Τεχνολογία, δυστοπία, κυριαρχία: ο ορίζοντας της μελαγχολίας – Μέρος 1ο
Είναι στα παραπάνω πλαίσια όπου ανακαλύπτει κανείς ότι το ερώτημα για την ανάγκη ελαστικοποίησης των ορίων του ανθρώπινου κόσμου δεν είναι καθόλου αθώο, ειδικά σε μια εποχή κατά την οποία η δύναμη της τεχνικής βαίνει πλέον εκθετικά αυξανόμενη, τόσο ως προς τα αποτελέσματα, όσο και ως προς την περιπλοκότητα. Επιπλέον, δεν μπορεί να μη ληφθεί υπόψιν ότι αυτό δε συμβαίνει σε μια οποιαδήποτε ιστορική και γεωπολιτική συγκυρία, αλλά σχεδόν αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με την είσοδο σε έναν πολυπολικό κόσμο γεμάτο αστάθειες και αβεβαιότητα. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος ακόμη και για τις κυβερνώσες ελίτ, θα πρέπει να αντιπαραθέσουμε στα συνέδρια των τεχνικών, ένα άλλο που έλαβε χώρα το 1995 υπό την αιγίδα του ίδιου του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και πεντακόσιους συμμετέχοντες από τις πολιτικές ηγεσίες, ακαδημίες και εταιρίες όλων των ηπείρων, αφιερωμένο στο πρόβλημα της διακυβερνησιμότητας[7]. Η προβληματική αυτή προέρχεται από μια ορισμένη ανάγνωση ενός οικονομικού μοντέλου του Παρέτο, το οποίο προβλέπει, ούτε λίγο, ούτε πολύ, ένα μοντέλο ανάπτυξης 20:80, δηλαδή, με απλά λόγια, ένα κολοσσιαίο περίσσευμα – περί τα 80% του παγκόσμιου πληθυσμού σε παραγωγική ηλικία, του οποίου η εργασία δεν θα απαιτείται για την ανάπτυξη της οικονομίας.