Σκέψεις για την τουρκική επιθετικότητα, το πολιτικό Ισλάμ και μια μελλοντική Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία
Η κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο ενδέχεται όχι μόνο να αλλάξει τις πολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη και την Μέση Ανατολή, αλλά πολύ περισσότερο να μας οδηγήσει σε αναστοχασμό αναφορικά με όσα διακυβεύονται εντός του δυτικού κόσμου. Τα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία δεν είναι απλά και μόνο τα γεωγραφικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ασίας, αλλά και τα σύνορα μεταξύ Χριστιανισμού/εγκοσμιότητας και θεοκρατίας, ή για να το θέσουμε διαφορετικά, τα σύνορα μεταξύ κοινωνιών οι οποίες οφείλουν να αναδείξουν την ανθρωποκεντρικότητά τους έναντι σύγχρονων θεοκρατικών μορφών δεσποτείας. Κάτι τέτοιο, φυσικά, δεν θα πρέπει να μας οδηγεί στην περιφρόνηση για όσους ανθρώπους βρίσκονται στην άλλη πλευρά των δυτικών συνόρων.
Λαός και λαογραφία – Άλκης Κυριακίδου Νέστορος
Μέσα απ’ αυτό το πρίσμα, σκοπός των επιστημών που ασχολούνται με το λαό και τον πολιτισμό του, δηλαδή της ιστορίας, της λαογραφίας και της φιλοσοφίας, δεν είναι βέβαια να μας δώσουν πληροφορίες για τα καθέκαστα, αλλά να κατορθώσουν να συλλάβουν την ιδέα του λαού —στην περίπτωσή μας την ιδέα του ελληνικού λαού και του ελληνικού πολιτισμού. Και αυτό πράγματι έκαναν: στην ιστορία ο Παπαρρηγόπουλος, στη λαογραφία ο Πολίτης, και στη φιλοσοφία ο Θεοδωρικόπουλος. Φυσικά, μέσα σ’ αυτό το ιδεολογικό κλίμα, η αντίφαση που σημειώσαμε παραπάνω στις αντιλήψεις του Κυριακίδη δε γίνεται ορατή: αν ο λαός είναι ιδέα, και ο πολιτισμός είναι κι αυτός ιδέα, τότε το κρίσιμο ερώτημα: σε ποια κοινωνικά στρώματα ανήκουν οι δυο διακεκριμένοι πολιτισμοί, ο λεγόμενος ανώτερος ή σύγχρονος και ο λεγόμενος κατώτερος ή λαϊκός, χάνει τη σημασία του.
René Guénon – Η ψευδαίσθηση της στατιστικής
Η επιστήμη εφαρμόζει αδιακρίτως στα πάντα την μία και μοναδική μέθοδο που γνωρίζει, γιατί είναι ανίκανη να διακρίνει τί αποτελεί την ουσιαστική διαφορά. Είναι εντός αυτών των πλαισίων της ανθρώπινης τάξης, είτε πρόκειται για την “κοινωνιολογία” είτε για την “ψυχολογία”, που εμφανίζεται πιο καθαρά ο απατηλός χαρακτήρας των στατιστικών, στις οποίες οι σύγχρονοί μας αποδίδουν τόσο μεγάλη σημασία. Η στατιστική μέθοδος, σε αυτή την περίπτωση όπως και σε όλες τις άλλες, δεν συνίσταται σε τίποτε άλλο παρά στην καταμέτρηση ενός μεγαλύτερου ή μικρότερου αριθμού δεδομένων, τα οποία υποθέτουμε απολύτως όμοια και των οποίων η συμπαράθεση δεν θα σήμαινε τίποτε απολύτως χωρίς αυτή την προϋπόθεση.
Η άρνηση του ιού και η ανάγκη ορθοκρισίας
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα παζλ ελιτισμού, αντιλαϊκισμού, ναρκισσισμού και θυμικού στοιχείου που αναπαράγει άλογες στάσεις και συμπεριφορές. Στην ουσία οι συνωμοσιολόγοι έχουν την ανάγκη να αισθάνονται εκτός συρμού, εκτός αρχών, εκτός συστήματος. Θέτουν, συνεπώς, τον εαυτό τους «μακράν της χειραγωγημένης μάζας», αποστρέφονται μετά βδελυγμίας την ίδια την κοινωνία που υποτίθεται ότι, την ίδια στιγμή, υπερασπίζονται. Ενδεχομένως, αυτές οι μικρές ψευδαισθήσεις διαύγειας που θέτουν εαυτόν απέναντι στον «εύπιστο» και «ανόητο» όχλο, κάνουν κάποιους να αισθάνονται ξεχωριστοί και ανώτεροι. Στην πραγματικότητα, οι ίδιοι οι συνωμοσιολόγοι, περισσότερο εκφράζουν την άρνησή τους να αποδεχτούν ότι πλέον έχει έρθει η στιγμή όπου κάποια έθιμα, εκδηλώσεις και συνήθειες (όπως λ.χ. τα πανηγύρια, τα πάρτι και οι γιορτές) θα πρέπει είτε να ξεχαστούν προσωρινά, είτε να περιοριστούν, ενδεχομένως για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τεχνική και φιλοσοφικός στοχασμός
Κάθε φορά που η τεχνολογία απελευθερώνεται από γενιά σε γενιά, εμπίπτει σε μια ειδωλολατρική δυναμική που μειώνει τον άνθρωπο στα εργαλεία που διαθέτει. Με άλλα λόγια, η φαουστική επίκληση στην ανθρώπινη παντοδυναμία, την οποία η τεχνολογία (βάσει του νεωτερικού ανθρώπου) έρχεται να πραγματώσει, αντί να καταστήσει τον άνθρωπο ελεύθερο, όντας ένας Θεός ικανός να πραγματώσει μέσα από την κατασκευή και την παραγωγή οτιδήποτε ποθεί, τον μετατρέπει σε δούλο των ίδιων του των δημιουργιών.
Η Ανατολική Μεσόγειος και ο πολιτικός ρεαλισμός
Σε κάθε περίπτωση, είναι πλέον βέβαιο ότι η εποχή όπου οι κινήσεις των πολιτικών πρωταγωνιστών, και των κρατών εν γένει, μπορούσαν ως ένα σημείο να «προβλεφθούν» έχει παρέλθει οριστικά – σήμερα ο κόσμος είναι πλέον πολυπολικός και νέοι πρωταγωνιστές έρχονται στο προσκήνιο. Μπορούμε, ωστόσο, να σημειώσουμε ότι η Ανατολική Μεσόγειος βαδίζει προς μια ιδιαίτερα κρίσιμη τριετία με όλα τα σενάρια να είναι ανοιχτά. Στο διάστημα αυτό μια λελογισμένη πολιτική προσέγγιση δεν θα πρέπει να επιμένει στη φιλελεύθερη αυταπάτη, ότι δηλαδή οι Διεθνείς Σχέσεις μπορούν να βασιστούν στη φιλία και τη αρμονική συνεργασία των κρατών και όχι στην ισχύ και την υπεροχή.
Evandro Agazzi – Η ελληνική έννοια της επιστήμης ως πλήρης γνώση
Μπροστά σε αυτή την κατηγοριοποίηση, δεν είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε ότι η σύγχρονη έννοια της επιστήμης έχει περιοριστεί σχεδόν αποκλειστικά σε δύο από τις κλασικές επιστήμες, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Αυτό, σε τελική ανάλυση, θα ήταν ένα ιστορικό φαινόμενο χωρίς πολλές αρνητικές συνέπειες, εάν δεν συνοδεύονταν από το γεγονός ότι όλες οι υπόλοιπες κλασικές επιστήμες, οι οποίες όπως έχουμε επανειλημμένα τονίσει κάλυπταν γενικά τη γνώση, εξαιρούνται από πολλούς μοντέρνους, από το πεδίο της γνώσης. Εν ολίγοις, σήμερα υπάρχει μια ισχυρή τάση να μην θεωρείται πραγματική γνώση καθετί έξω από τις επιστημονικές γνώσεις, και αυτό είναι μια γνήσια απώλεια, διότι καταλήγει με τρόπο αδικαιολόγητο να περιορίζει αυτό το θαυμάσιο σύστημα ορθολογισμού που είχε ο κλασικός πολιτισμός και καθιερώθηκε ως το πνευματικό ύφος της Δύσης.
Η Αγία Σοφία και το αναίμακτο πλήγμα στη Δύση
Ο δυτικός κόσμος και δη ο χριστιανισμός δεν εγείρει αξιώσεις αυτού του είδους. Αντιθέτως ο Τούρκος πρόεδρος, με την τελευταία αυτή του κίνηση, μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος, κοινοποιεί το ισλαμιστικό επεκτατικό όραμά του, τόσο στο εσωτερικό του ακροατήριο (ψηφοφόρους του), όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Και μάλιστα το κάνει ως άτεγκτος είρωνας χρησιμοποιώντας θεσμούς και θεωρητικά εργαλεία δυτικής κοπής. Έτσι την μια επικαλείται τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, για να πλήξει τα σύνορα της Ελλάδας, και την άλλη την εθνική κυριαρχία και το νομικό δικαίωμά του να βεβηλώνει πολιτισμικά και θρησκευτικά σύμβολα αιώνων.
Κοινωνικός διχασμός στις ΗΠΑ
Η κρίση του COVID-19 δικαίωσε και τα δύο βιβλία. Δυστυχώς όμως, όπως θα είχε προβλέψει ο Klain, οι αντιδράσεις στην πανδημία καθορίστηκαν από τις κομματικές αντιπαραθέσεις και οι Αμερικάνοι οχυρώθηκαν πίσω από τις πολιτικές τους ταυτότητες. Η πολιτική τοποθέτηση και η γνώμη για τον Τραμπ καθορίζει σχεδόν πλήρως το ποιον θα θεωρήσει ο καθένας υπεύθυνο για την εξάπλωση του ιού και το πότε θα πρέπει να χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα. Η πανδημία έφερε επίσης στο φως, με τον πιο άσχημο τρόπο, τους ταξικούς διαχωρισμούς που αναλύει η μελέτη του Lind. Οι πιο εύποροι Αμερικάνοι αποσύρθηκαν στα εξοχικά τους, παίζοντας γκολφ και διαβάζοντας, ενώ συνέχιζαν να εργάζονται εξ αποστάσεως. Οι εργαζόμενοι στον τομέα παροχής υπηρεσιών, οι οποίοι δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς την εβδομαδιαία επιταγή τους, πλήρωσαν πολύ μεγαλύτερο τίμημα.
Ανιστορικός ακτιβισμός
Αυτό είναι το πρόβλημα με την πλαισίωση των κοινωνικών κινημάτων σε ένα φάσμα αντίδρασης-προόδου και όχι αλήθειας-ψευδούς, όπως έκαναν οι προηγούμενες παραδόσεις. Στο φάσμα αλήθειας-ψεύδους, οι ενέργειες μιας ιστορικής φιγούρας ήταν, είτε σωστές, είτε λανθασμένες, με βάση τα κριτήρια ενός σταθερού, αντικειμενικού και καθολικού προτύπου. Πολλές από τις ενέργειες των προγόνων μας ήταν ένα μείγμα καλού και κακού – όπως και με τους ηθοποιούς στην εποχή μας. Όμως, στο φάσμα της αντίδρασης-προόδου, που είναι προϊόν του Διαφωτισμού και ιδιαίτερα του ριζοσπαστικού δέκατου ένατου αιώνα, η προσδοκία είναι ότι το ίδιο το κίνημα αναθεώρησης της ιστορίας θα μειώσει το μερίδιο του κακού στον κόσμο και το παρελθόν θα κριθεί καταδικαστέο απλά και μόνο επειδή είναι παρελθόν.