Κατοικίδιοι άνθρωποι, έξυπνες μηχανές και η μεγάλη απογοήτευση
Τα πρόσφατα επιτεύγματα της επιστημονικής έρευνας, όσον αφορά την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), προκαλούν πλέον εκρήξεις θαυμασμού στο πλατύ κοινό αλλά και μεταξύ των ειδικευμένων επιστημόνων. Μαζί με τον περίφημο αλγόριθμο που πριν λίγο καιρό έφτιαξε το πρώτο έργο ζωγραφικής, το μεγαλύτερο θαυμασμό συγκεντρώνουν τα προγράμματα εκείνα που έχουν την δυνατότητα να συνδιαλέγονται με τον άνθρωπο και να απαντούν στις ερωτήσεις του. Δεδομένης της στενής σχέσης μεταξύ γλωσσικής έκφρασης και νοητικών διεργασιών, είναι φανερό ότι αυτή η ικανότητα μοιάζει να χαρίζει, για πρώτη φορά στην ιστορία, κάτι που μέχρι τώρα αποτελούσε προνόμιο του ανθρώπου: σκέψη. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Χωρίς βέβαια να είναι δυνατόν να αναφερθούμε σε όλες τις τεχνολογικές και φιλοσοφικές παραμέτρους του προβλήματος, οφείλουμε να σταθούμε, έστω και επιγραμματικά, σε μία βασική πτυχή του ζητήματος: τη διαφορά μεταξύ ανταλλαγής πληροφοριών (κάτι που πχ μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός απλού ηχητικού κώδικα) και πλήρους γλωσσικής έκφρασης, θεμελιώδους πράξης του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η ιδεολογία ως νάρθηκας της σκέψης και η έννοια της βελτίωσης στο πολιτικό σκηνικό
Η στάση του αρχαίου σκεπτικισμού είναι χρήσιμη για την αποδόμηση δογματικών τοποθετήσεων που λειτουργούν ως νάρθηκας της σκέψης και αναστέλλουν τη διερεύνηση. Ένα πλαίσιο βεβαιοτήτων είναι χρήσιμο κατά πως φαίνεται (βλ. Παραβάντης 2014) και δεν είναι σωστό να απορρίπτουμε ό,τι μπορεί να μην κατανοούμε. Ωστόσο το θέμα της ιδεολογίας (μη-γνώσης) ως νάρθηκα της σκέψης είναι πολύ σοβαρό, γιατί η σκέψη είναι το βασικό όπλο του ανθρώπινου είδους για την επιβίωση. Ιδιαιτέρως όταν η ιδεολογία, ως μη-γνώση και σύνολο αυθαίρετων (ή μερικώς στηριζόμενων στα δεδομένα) βεβαιοτήτων, λειτουργεί διχαστικά και πολυδιασπαστικά, όπως συμβαίνει στον χώρο της πολιτικής παγκοσμίως. Η κατάσταση αυτή αποτελεί βελτίωση από την αυθαιρεσία απολυταρχικών καθεστώτων. Η διαμαρτυρία ως έκφανση της ελευθερίας του λόγου και ο έλεγχος μεταξύ των ιδεολογικών χώρων στάθηκαν ευεργετικά για τον πολύ κόσμο.
Χάννα Άρεντ – H δημόσια σφαίρα: τα κοινά
Ο όρος «δημόσιος» δηλώνει δύο στενά αλληλένδετα, αλλά όχι εντελώς ταυτόσημα φαινόμενα: Σημαίνει, πρώτον, πως ό,τι εμφανίζεται δημοσίως μπορεί να ιδωθεί και να ακουστεί από τον καθένα και πως έχει την ευρύτερη δυνατή δημοσιότητα. Για μας, το φαινόμενο –κάτι ορατό και ακουστό τόσο από τους άλλους όσο κι από μας τους ίδιους– αποτελεί πραγματικότητα. Σε σύγκριση με την πραγματικότητα που προέρχεται από τα ορατά και τα ακουστά, ακόμη και οι ισχυρότερες δυνάμεις της εσωτερικής ζωής –τα πάθη της καρδιάς, οι σκέψεις της διάνοιας, οι απολαύσεις των αισθήσεων– έχουν μιαν αόριστη, σκιώδη ύπαρξη, ως την στιγμή που θα μετασχηματιστούν, θα αποϊδιωτικοποιηθούν και θα αποταμιευθούν, για να πούμε έτσι, παίρνοντας τη μορφή που θα τα κάνει κατάλληλα να εμφανιστούν δημοσίως1.
Το πάθος για την ελευθερία, μια συνέντευξη του Κορνήλιου Καστοριάδη
Ο Kορνήλιος Kαστοριάδης έφυγε αλλά το έργο και ο λόγος του μένουν και συνεχίζουν τη δική τους ζωή, εμπνέοντας τις συνειδήσεις που μπορούν να διδαχθούν από τη δύναμη και τον πλούτο τους. Ο Kαστοριάδης υπήρξε ένας από τους πρώτους και από τους λίγους που κατήγγειλαν τα ψεύδη και τον ολοκληρωτισμό του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Αλλά ριζική και ανελέητη είναι και η κριτική που άσκησε στη δυτική καπιταλιστική κοινωνία. H θεωρία του για την αυτονομία και για την αυτοθέσμιση της κοινωνίας είναι μια διαρκής προτροπή για πάλη ενάντια σε όλες τις εξουσίες, μια επίμονη έκκληση για εξέγερση ενάντια στις γραφειοκρατικές και καταπιεστικές δομές που αλλοτριώνουν τον άνθρωπο.