Παναγιώτης Κονδύλης: ο «μηδενισμός» ενός σύγχρονου Έλληνα διανοητή
Ο Παναγιώτης Κονδύλης (1943-1998), υπήρξε Έλληνας αιρετικός διανοητής και αναγνωρίσθηκε ως ένας από τους επιφανέστερους ιστορικούς των ιδεών, ενώ παραμένει μέχρι σήμερα μια μάλλον αμφιλεγόμενη μορφή, που άλλοτε θαυμάζεται, άλλοτε ερμηνεύεται μα και ενίοτε παρερμηνεύεται. Η αυστηρή σαφήνεια, το πυκνό ύφος, οι εκδηλώσεις αντιπαλότητας απέναντι…
Karl Jaspers: μια εισαγωγή στη σκέψη του Γερμανού υπαρξιστή
Ένας από τους πιο αξιόλογους φιλοσόφους του εικοστού αιώνα, ήταν ο υπαρξιστής Karl Jaspers (1883-1969). Υπήρξε ένας από τους λίγους διανοούμενους που μίλησε δημόσια και υπεύθυνα για το πρόβλημα της «γερμανικής ευθύνης» μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αντίθεση με τη σκέψη άλλων…
O αριστοκρατικός ριζοσπαστισμός του Friedrich Nietzsche
Ο γερμανικής καταγωγής διανοητής Friedrich Nietzsche (1844-1900) είναι μια από εκείνες τις μορφές στην ιστορία της σύγχρονης φιλοσοφίας, που οι περισσότεροι αναγνωρίζουν σήμερα. Τα προκλητικά αποφθέγματά του, η αινιγματική και απόκοσμη μορφή του, καθώς και το πλήθος των (συχνά αλληλοσυγκρουόμενων) «οπαδών» του, τον καθιστούν μια…
«Πέρα από την επιστήμη και την θρησκεία»: εξετάζοντας και ξεπερνώντας ένα παλιό δίπολο
Επιστήμη, ηθική και μαγεία βρίσκονται σε στενή σχέση με την θρησκεία, επειδή διαπραγματεύονται ζητήματα θρησκευτικής σημασίας – όπως η άγνοια, η αδικία και η οδύνη. J.M.Yinger[i] Μέσα στην αβεβαιότητα του κόσμου διαχρονικά ο άνθρωπος, καθώς μεταβαίνει σε νέα επίπεδα συνειδητότητας, τα οποία βέβαια δεν μπορούν…
Dany-Robert Dufour – «Ο δομισμός κι ο μεταδομισμός ως αιχμές του δόρατος του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού». Μέρος δ’: Πιερ Μπουρντιέ *
μετάφραση: Αλέξανδρος Μπριασούλης Συνειδητοποίησα το βασικό σφάλμα του Μπουρντιέ όταν κατάλαβα πόσο τεχνητός ήταν ο ριζοσπαστισμός του. Όπως ο Ντελέζ εισήγαγε την οικονομική ορολογία στην ανάλυση συμβολικών διαδικασιών κι όπως ο Φουκώ ενέδωσε στον νεοφιλελευθερισμό, έτσι κι ο Μπουρντιέ συρρίκνωσε όλον τον πολιτισμό στην…
Η έννοια της Iδεολογίας: ο Mannheim, ο σχετικισμός και η Κοινωνιολογία της Γνώσης (γ’ μέρος)
Έχοντας εξετάσει την μαρξική κατανόηση της ιδεολογίας και κατόπιν την ερμηνεία του Pareto, μπορούμε πλέον να μεταβούμε στην ανάπτυξη της Κοινωνιολογίας της Γνώσης του Karl Mannheim (1893-1947). Έχει παρατηρηθεί γενικά ότι, παρά την αναμφισβήτητη βαθύτητα και πρωτοτυπία των κοινωνιολογικών του αναλύσεων, ο Mannheim συχνά παρερμηνεύτηκε…
Jacques Ellul: ένας απαισιόδοξος προφήτης ενάντια στη σύγχρονη τεχνολογία
Στις αρχές του 19ου αιώνα, καθώς η βιομηχανική επανάσταση εδραιώνονταν σταδιακά και σταθερά, αρκετοί εργαζόμενοι που απασχολούνταν στην παραδοσιακή υφαντουργία, κατέληξαν να μένουν άνεργοι. Μια ομάδα από αυτούς αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια της, κάνοντας επιδρομές και καταστρέφοντας τα νέα μηχανήματα των εργοστασίων….
Το αντεστραμμένο προσωπείο του ανθρωπισμού
Ο άνθρωπος κουβαλάει μέσα του κάτι το ιδιαίτερα αποκρουστικό. Δεν εννοούμε τη ζέχνα που βγάζει η κατάσταση της βιολογικής του φθοράς. Ούτε την απώθηση που γεννάει η επίδραση του χρόνου στα ματαιόδοξα λικνίσματα της ήβης. Αυτό είναι μοίρα, και η μοίρα είναι ελπιδοφόρα γιατί εξισώνει τους βροτούς. Όχι δεν είναι αυτό το πιο αποκρουστικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Ούτε εννοούμε τη δυσαρέσκεια που γεννάει η ματαιοπονία της μασκαρεμένης πόζας των αυτοπαθών εγωιστών. Ούτε κάνουμε λόγο για την τρομερή του ικανότητα να εκλογικεύει τον θάνατο των συνανθρώπων του. Να μετατρέπει τις εκατόμβες των ψυχών σε λογιστικό συντελεστή. Όσο θηριώδης και αν είναι η ικανότητά του να ποσοτικοποιεί το όφελος από τον θάνατο ενός νηπίου, τίποτα δεν είναι τόσο αποκρουστικό όσο η τερατώδης ιδιότητα του ανθρώπου να είναι διπλοπρόσωπος. Άλλωστε μάθαμε να συμβιώνουμε με τον λελογισμένο φόνο. Γίναμε φίλοι του. Συνηθίσαμε το μαζικό έγκλημα και πλέον δεν προκαλεί δέος.
Η γενοκτονία των Αρμενίων και η προδοσία της φιλοσοφίας
Για την Marshall η φιλοσοφία έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη γενοκτονία των Αρμενίων, αλλά και στην μετέπειτα άρνησή της από τους Τούρκους. Η φιλοσοφία έχει ματωμένα «χέρια» και πίσω από αυτό το αίμα βρίσκεται ο Καρτεσιανός Διαφωτισμός. Όταν μιλάμε για καρτεσιανό διαφωτισμό, εννοούμε έναν σαφή διαχωρισμό του κόσμου της λογικής από τον υλικό κόσμο, του κόσμου της εμπειρίας από εκείνον της σκέψης. Η προσέγγιση του Καρτέσιου ήταν πράγματι καταστροφική και σε συνδυασμό με ορισμένα στοιχεία του Διαφωτισμού, αλλά και της Γαλλική Επανάστασης, η φιλοσοφία παύει να είναι η αγάπη για τη σοφία, και γίνεται ένα δημιουργικό μέσο, ένα εργαλείο για να αλλάξει ο κόσμος.
Χάννα Άρεντ – Συλλογική ευθύνη
Υπάρχει ένα είδος ευθύνης για πράγματα που κάποιος δεν έχει κάνει· μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος γι’ αυτά. Όμως δεν μπορεί να είναι ή να νιώθει ένοχος για πράγματα που συνέβησαν χωρίς να συμμετέχει ενεργά σε αυτά. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό σημείο, που αξίζει να τονιστεί με απόλυτη σαφήνεια, σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία τόσοι πολλοί, καλοπροαίρετοι, λευκοί φιλελεύθεροι ομολογούν τα αισθήματα ενοχής τους όσον αφορά το ζήτημα των Νέγρων. Δε γνωρίζω πόσες περιπτώσεις τέτοιων εσφαλμένων συναισθημάτων έχουν υπάρξει στην ιστορία, γνωρίζω όμως ότι στην μεταπολεμική Γερμανία, όπου προέκυψαν παρόμοια προβλήματα σχετικά με όσα διαπράχθηκαν από το χιτλερικό καθεστώς εις βάρος των Εβραίων, η κραυγή «είμαστε όλοι ένοχοι», που αρχικά ακουγόταν τόσο μα τόσο ευγενής και δελεαστική, στην πράξη έχει εξυπηρετήσει μονάχα στο να απαλλάξει σε σημαντικότατο βαθμό όσους είναι πραγματικά ένοχοι.