Christopher Lasch – Η ηθική των ορίων της κατώτερης μεσαίας τάξης και η συζήτηση περί αμβλώσεων
Η κουλτούρα της κατώτερης μεσαίας τάξης, τώρα όπως και στο παρελθόν, οργανώνεται γύρω από την οικογένεια, την εκκλησία και τη γειτονιά. Προσδίδει μεγαλύτερη αξία στη συνοχή της κοινότητας και στην αλληλεγγύη από την ατομική πρόοδο και την κοινωνική κινητικότητα. Στη ζωή της κατώτερης μεσαίας τάξης η διατήρηση των υφιστάμενων συνηθειών παίζει σημαντικότερο ρόλο από ότι τα κυρίαρχα ιδανικά της επιτυχίας. Οι γονείς επιθυμούν τα παιδιά τους να προοδεύουν, αλλά ταυτόχρονα θέλουν να σέβονται τους μεγαλύτερούς τους, να μην πέφτουν στον πειρασμό του ψεύδους και της εξαπάτησης, να επωμίζονται στους ώμους τους με προθυμία τις ευθύνες που τα αναλογούν και να αντιμετωπίζουν τις αντιξοότητες με σθένος…
Κρίστοφερ Λας, Κορνήλιος Καστοριάδης και Μάικλ Ιγνάτιεφ: συζήτηση πάνω στην «κουλτούρα του εγωισμού»
Η ιστορία γνώρισε δύο περιόδους κατά τις οποίες συνέβη μια μαζική και αιφνίδια αλλαγή τόσο στους θεσμούς της κοινωνίας όσο και στην ψυχική δομή των ατόμων: η πρώτη στην αρχαία Ελλάδα, μέσα σε κάποια όρια, βεβαίως, και η δεύτερη στη σύγχρονη Ευρώπη, επίσης μέσα σε όρια, η οποία, όμως, ακολούθησε μια συνεχή επέκταση μέχρι κάποια στιγμή, ας πούμε μέχρι τις δεκαετίες του ’30 και του ’40, του 20ου αιώνα. Σε τί συνίστατο; Για να πούμε εν συντομία, στην κατάσταση που προηγείτο, είχαμε αυτό που ονομάζω μια ετερόνομη κοινωνία, δηλαδή κανένας δεν μπορούσε καν να διανοηθεί να αμφισβητήσει τον νόμο ή την αντίληψη για τον κόσμο που κυριαρχούσε στη φυλή. Ξαφνικά – ας το βάλουμε, αν θέλετε σε εισαγωγικά – «ξαφνικά», κατά τον 7ο ή 6ο αιώνα, κάποιοι άνθρωποι έθεσαν το ερώτημα: «Είναι σωστός ο νόμος;» και σε αυτό επάνω οικοδόμησαν τη δημοκρατία. Αναρωτήθηκαν: «Αυτοί οι θεοί, οι δώδεκα θεοί [του Ολύμπου], υπάρχουν;» και άρχισαν να δημιουργούν τη φιλοσοφία…
Mark Neocleous: Άγχος και ανθεκτικότητα
Θα έπρεπε μάλλον να ακούσουμε προσεκτικά το σχόλιο του Franz Neumann σχετικά με τον ρόλο του άγχους ως ενός από τους θεμέλιους λίθους της πολιτικής κινητοποίησης στον φασισμό.i Ωστόσο η διορατικότητα του Neumann συνίσταται ιδίως στο ότι κατάλαβε πως το άγχος μπορούσε να παίξει παρόμοιο ρόλο και στη διαμόρφωση της φιλελεύθερης πολιτικής υποκειμενικότητας, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τις αυταρχικές κινητοποιήσεις και τους αντίστοιχους χειρισμούς του ίδιου του φιλελευθερισμού. Δεν υπήρξε άλλωστε το «άγχος της ελευθερίας» θεμέλιο για εκείνο το είδος του φιλελεύθερου υποκειμένου που εξαγγέλθηκε με τη γέννηση της φιλελεύθερης πολιτικής;