Κρίνει ο Σπύρος Γκάνας,

Φιλόλογος Α.Π.Θ. – Συγγραφέας

Ήδη από την Αρχαιότητα, οι βίοι των φιλοσόφων αποτέλεσαν έναυσμα έρευνας που, ενώ αρχικά ίσως περιείχε περισσότερο ανεκδοτολογικό χαρακτήρα, αρχής γενομένης με το γνωστό επεισόδιο του αφηρημένου Θαλή που πέφτει στο πηγάδι (Θεαίτητος 173e), εν τούτοις αστραπιαία προσέλαβε ανεξάρτητη μορφή γραμματειακού είδους, λογοτεχνικό γέννημα της Περιπατητικής Σχολής. Ειρωνικό είναι από αυτήν την έννοια το γεγονός ότι οι πρώτες κρύφιες βιωματικές πτυχές ενός μεγάλου φιλοσόφου που αναφέρονται, κακόβουλα σε κάθε περίπτωση, αφοράν τον ίδιον τον Αριστοτέλη οι οποίες τον εμφανίζουν ως αυλοκόλακα, λαίμαργο και μάγειρα που έτρωγε συνέχεια κάτι (Πολύβιος 12.8 ). Στους Νεώτερους, πάλι, Χρόνους, σημειώνεται μία τάση για απεξάρτηση της βιωματικής διαδρομής των φιλοσόφων με τη διανοητική τους δραστηριότητα. Με το βιβλίο του Η κρυφή ζωή των φιλοσόφων, ο Κυριάκος Δημητρίου γεφυρώνει αυτό το χάσμα που μας διαχωρίζει από τους φιλοσόφους της Αναγέννησης και έπειτα, στους οποίους από ενδεχόμενο αίσθημα κατωτερότητας ή απλή σεμνοτυφία αποδίδουμε εξωανθρώπινα χαρακτηριστικά. Με το βιβλίο αυτό δίδεται η ευκαιρία να εισδύσουμε με ένα ανορθόδοξο τρόπο «στον βίο και την πολιτεία» των μεγάλων φιλοσόφων, των περασμένων πέντε αιώνων, και κατόπιν να τους φέρουμε στα δικά μας γήινα μέτρα και σταθμά αφού συνειδητοποιήσουμε ότι μάλλον έχουμε περισσότερες κοινές βιωματικές εμπειρίες που μας ενώνουν παρά μας αποξενώνουν από αυτούς. Ο συγγραφέας, παράλληλα, ακολουθεί μία άρτια μεθοδολογική και ερμηνευτική αρχή σύμφωνα με την οποία οι ομολογουμένως περίεργες πλευρές και όψεις που συναρπαστικά διαβάζει ο αναγνώστης δεν κρίνονται ως άμεσα αίτια για την ποιότητα ή και το περιεχόμενο των φιλοσοφικών δογμάτων των ερευνώμενων φιλοσόφων. Με νηφαλιότητα, τονίζεται πως «ο συσχετισμός δεν είναι αιτιότητα» (σελ. 9). Το όφελος αυτής της ευανάγνωστης μελέτης είναι να ιδούμε τα μεγάλα αυτά διανοητικά μυαλά μέσα από μία διαφορετική σκοπιά παρά τα ειωθότα και τις τετριμμένες αντιλήψεις που έχουμε όταν καταπιανόμαστε με τέτοιου είδους ονόματα και όχι με, ψυχαναλυτικού ή άλλου είδους, ανάλυση να βρούμε αφορμή για οιονδήποτε ευφάνταστο αναγωγισμό. Δευτερευόντως και αυτόματα ωστόσο παρατηρείται κάποτε και πόσο πραγματικά απέχουν και συχνά αντικρούονται ο φιλοσοφικός στοχασμός και η σκέψη αυτών των ανδρών με τις πράξεις και τις βιωματικές τους ενέργειες που από αθώα σκαμπρόζικες μπορούν να φτάσουν να φαίνονται έως και επικίνδυνα διεστραμμένες και περίεργες. Έτσι ο αναγνώστης μέσα από τα φύλλα του βιβλίου αυτού μαθαίνει για τις χαρτοπαικτικές δραστηριότητες (που κατέληγαν πάντα σε διαξιφισμούς) του Νικολό Μακιαβέλι στο Σαντ’ Αντρέα. Εκεί, πέρα από το να καυγαδίζει με τους ντόπιους, ο Φλωρεντιανός διπλωμάτης ορνιθοθηρούσε σκοτώνοντας με ιξόβεργες την ανυποψίαστη ιπτάμενη πανίδα της περιοχής. Σειρά έχει ο Ντεκάρτ (Καρτέσιος), που ενώ σεμνυνόταν για την ευεξία του τελικά το σώμα του δεν στάθηκε ανθεκτικό στο κρυερό κλίμα της Σουηδίας, όπου στάλθηκε για να μυήσει στη φιλοσοφία τη βασίλισσα Χριστίνα. Από ανεξήγητη προπέτεια και ισχυρογνωμοσύνη δεν δέχθηκε να του κάνουν αφαίμαξη ενώ η κατάσταση της υγιείς του ήταν εξαιρετικά κρίσιμη, πράγμα που οδήγησε και στον θάνατό του. Έπονται περιπτώσεις θεομανίας από φιλόσοφους που δεν θα το περιμέναμε κρίνοντάς τους από την συμβολή τους στις θετικές επιστήμες. Έτσι ο μαθηματικός Πασκάλ, μετά από ένα ατύχημα με άμαξα που του άφησε ανεξίτηλα ψυχολογικά τραύματα, μαστιζόταν από θείες επιφάνειες και οράματα. Ο δε φυσικός Νεύτων άφησε πίσω του πολυάριθμα χειρόγραφα που ασχολούνται με την αλχημεία και την θεολογία, δυσανάλογα περισσότερα σε σχέση με ό,τι σχετίζεται με τις φυσικές επιστήμες. Τα έργα του αυτά οι μεταγενέστεροι αρνήθηκαν να τα δημοσιεύσουν, για να μην «αμαυρωθεί» το όνομα του μεγάλου φυσικού με σκοταδιστικές συνδηλώσεις. Αυτά και ακόμη περισσότερα γεγονότα γίνονται αντικείμενο αναδίφησης στο παρόν βιβλίο. Η συλλογή και η ανάδειξη αυτών των στοιχείων δεν έχουν ένα στείρα σκανδαλοθηρικό σκοπό. Αντίθετα, μέσα από τις πληροφορίες αυτές επιδιώκεται η οικειότερη επαφή με τα ιστορικά αυτά πρόσωπα ώστε να αρθεί η εντύπωση πως αποτελούν απροσπέλαστες μορφές μιας ανώτερης φύσης. Αν μη τι άλλο, το βιβλίο αυτό είναι ένα πόνημα σπουδαίας και εμβριθούς μελέτης, αφού για την αναζήτηση των πηγών του ο συγγραφέας χρειάστηκε να συμβουλευθεί ένα ευρύτατο και ποικιλόμορφο αποθετήριο βιβλιογραφίας για την εντόπιση των πρωτογενών βιογραφικών πληροφοριών.