Η έννοια της Iδεολογίας: ο Mannheim, ο σχετικισμός και η Κοινωνιολογία της Γνώσης (γ’ μέρος)
«Υπάρχουν πτυχές του ναζισμού και του κομμουνισμού, που δύσκολα τις καταλαβαίνουν, δύσκολα τις συλλαμβάνουν, όσοι έχουν πάρει τις υποθέσεις και τους γνώμονές τους από μιαν, οσοδήποτε ατελή, φιλελεύθερη κοινωνία […] Όσο νεοτερική κι αν είναι η ορολογία τους, όσο ρεαλιστική κι αν είναι η τακτική…
Η έννοια της Iδεολογίας: o Pareto, τα παράγωγα και η κυκλοφορία των ελίτ στην εξουσία (β’ μέρος)
«Η ιδεολογική ενότητα του όχλου, λοιπόν, δεν είναι παρά ένας μύθος. Η ενότητα εκδηλώνεται μόνο σε κάθε ομάδα που έχει ίδια συμφέροντα». Gustave Le Bon «Ο βλάκας αναρχικός που ρίχνει βόμβες και πυροβολισμούς ξέρει πολύ καλά ότι σκοτώνει, και το ίδιο καλά ξέρει πως η…
Η έννοια της Iδεολογίας: η συνεισφορά του μαρξισμού (α’ μέρος)
«[…] αυτό που βγαίνει από μια επαναστατική δικτατορία είναι μια πολεμική κοινωνία δικτατορικού τύπου (η οποία γίνεται όλο και πιο πολεμική όσο κρατάει αυτή η δικτατορία), δηλαδή ένας στρατιωτικός δεσποτισμός […] Τι βγήκε από τις πολιτικές αναταραχές στη Ρώμη; Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ο στρατιωτικός…
«Τέλος της Ιστορίας» και «σύγκρουση των πολιτισμών»: δύο κατασυκοφαντημένες ιδέες (β’ μέρος)
Βέβαια, δεν είναι όλοι οι πολιτισμοί εξίσου εχθρικοί μεταξύ τους. Ορισμένοι διαθέτουν πολιτισμικά χαρακτηριστικά που τους ενώνουν και επομένως θα ήταν πιθανότερη μια διαπολιτισμική συμμαχία ανάμεσά τους και ενάντια σε άλλες πολιτισμικές ομάδες με τις οποίες διαφοροποιούνται περισσότερο, σε μια κατάσταση ανάγκης. Ο εκάστοτε πολιτισμός μοιάζει με μια εκτεταμένη οικογένεια, καθώς τα κράτη-πυρήνες φροντίζουν για την πειθάρχηση των υπολοίπων. Ενώ στην ψυχροπολεμική εποχή οι χώρες μπορούσαν να είναι σύμμαχοι, δορυφόροι, πελάτες, ουδέτερες ή αδέσμευτες, σήμερα υπάρχουν κράτη-πυρήνες, μοναχικές χώρες, διαιρεμένες ή διχασμένες χώρες. Κράτος μέλος ονομάζεται κάθε κράτος που ανήκει σε κάποια πολιτισμική συμμαχία. Κράτος πυρήνας ονομάζεται το ισχυρότερο κράτος ενός πολιτισμού, υπό το οποίο συνενώνονται και τα υπόλοιπα μέσα στην πολιτισμική συμμαχία: πρόκειται για τις Η.Π.Α. και τον γαλλογερμανικό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσον αφορά τον Δυτικό πολιτισμό (αφού ο συγκεκριμένος έχει δύο πυρήνες), την Ιαπωνία για τον Ιαπωνικό, την Κίνα για τον Σινικό, και τέλος, τη Ρωσία για τον Ορθόδοξο. Ας σημειωθεί ότι η Ιαπωνία είναι η μοναδική περίπτωση πολιτισμού που ταυτίζεται απολύτως με ένα μόνο κράτος. Το Ισλάμ δεν έχει μέχρι στιγμής κράτος πυρήνα, αλλά δεν αποκλείεται να αποκτήσει μέλλον. Ο Huntington θεωρεί ότι από όλα τα ισλαμικά κράτη, αυτό που μάλλον συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσει έναν τέτοιον ρόλο, είναι η Τουρκία.
«Τέλος της Ιστορίας» και «σύγκρουση των πολιτισμών»: δύο κατασυκοφαντημένες ιδέες (α’ μέρος)
Πλέον όλο και περισσότερα κράτη αποκτούν φιλελεύθερη δημοκρατία και οικονομία της αγοράς. Η παγκόσμια αλληλεπίδραση της ανθρωπότητας σε οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, ωθεί αναπόδραστα τα διάφορα κράτη στον εκσυγχρονισμό αλλά και στην ομογενοποίηση. Τα όποια κενά ή παλινδρομήσεις είναι εντελώς προσωρινά και σε καμία περίπτωση δεν έχουν τη δύναμη να ανακόψουν τη σταθερή εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας προς τα εμπρός. Ακόμη και οι λιγοστές εναπομείνασες δικτατορίες τείνουν να αποζητούν τη νομιμοποίησή τους προσποιούμενες ότι διαθέτουν δημοκρατικά χαρακτηριστικά, ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα της αδυναμίας τους να δώσουν νομιμοποίηση στον εαυτό τους ως εναλλακτικές λύσεις. Ένα σημείο τομής υπήρξε η πτώση του τείχους του Βερολίνου. Ο κύκλος μοιάζει να έκλεισε. Η φιλελεύθερη δημοκρατία εξέρχεται νικήτρια από τον εικοστό αιώνα. Ο φιλελευθερισμός μοιάζει πλέον μονόδρομος. Γιατί λοιπόν να μην αρχίσουμε πάλι τις αισιόδοξες προβλέψεις μας;
Jacques Ellul: ένας απαισιόδοξος προφήτης ενάντια στη σύγχρονη τεχνολογία
«Προηγουμένως, ένας οργανικός δεσμός υφίστατο μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης και η κοινωνική του ζωή κατευθυνόταν από έναν φυσικό ρυθμό. Η μηχανή αλλάζει ριζικά τη σχέση τους υποτάσσει έτσι όχι μόνον τα φυσικά στοιχεία, προς όφελος του ανθρώπου, αλλά επίσης, κατά τη διάρκεια της…
Ο άθεος υπαρξισμός του πρώιμου Heidegger
«Το Είναι και Χρόνος είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο βιβλίο- εκτός και αν όσα λέει είναι πέρα για πέρα ανοησίες, οπότε στην περίπτωση αυτή είναι γελοία εύκολο». Sir Roger Scruton Αν είναι αλήθεια ότι η σύγχρονη φιλοσοφία σήμερα χωρίζεται σε δύο κατευθύνσεις, την Ηπειρωτική και την…
Ο φιλοσοφικός πραγματισμός του William James (μέρος α’): η θεωρητική του θεμελίωση
Η θεμελιώδης ιδέα του πραγματισμού, είναι η εξής: το νόημα και η αξία κάθε άποψης καθορίζεται αποκλειστικά με βάση τα αποτελέσματα που επιφέρει στην πράξη. Αν η αποδοχή ή απόρριψη μιας εκάστοτε ιδέας δε συνεπάγεται καθόλου πρακτικές διαφορές, τότε η διαμάχη καθαυτή στερείται κάθε αξίας και νοήματος. Ο James υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει αλήθεια που να είναι απόλυτη και ανεξάρτητη από τον άνθρωπο. Εφόσον μια ιδέα λειτουργεί αποτελεσματικά στην πράξη, είναι ανώφελο να αμφισβητούμε την αξία της. Αντιστρόφως, αν μια ιδέα είναι μη λειτουργική τότε δεν έχει αξία, εφόσον δε μπορεί να προωθήσει τη ζωή μας προς το καλύτερο.
Ο αισιόδοξος βιταλισμός του Henri Bergson
Σύμφωνα με τον Bergson, ολόκληρη η αρχαιοελληνική σκέψη αναζητούσε τα «είδη», δηλαδή τα σταθερά και αμετάβλητα στοιχεία από τα οποία συντίθεται η πραγματικότητα. Με βάση αυτόν τον τρόπο σκέψης, εξιστορεί ο Bergson, προέκυψε η αριστοτελική επιστήμη που θεωρούσε την κίνηση ως εκτροπή από την πρώτη αρχή του κόσμου, το «Κινούν ακίνητον». Αντίστοιχα, η νεότερη επιστήμη που έχει την αφετηρία της στον Γαλιλαίο, αναζητάει τη σταθερότητα μέσα στην πολυπλοκότητα του κόσμου, όπως ακριβώς η αριστοτελική, με τη διαφορά ότι δεν προσπαθεί να βρει τους σκοπούς στους οποίους κατατείνουν τα πράγματα, αλλά τους σταθερούς νόμους που τα διέπουν. Κατά συνέπεια, αν και η νεότερη επιστήμη είναι πιο ακριβής από την αρχαία, επειδή μελετά περισσότερα επί μέρους σημεία μέσα στο χρόνο, ο κόσμος της ζωής παραμένει και σε αυτή απρόσιτος.