Τεχνολογία, δυστοπία, κυριαρχία: ο ορίζοντας της μελαγχολίας – Μέρος 1ο
Είναι στα παραπάνω πλαίσια όπου ανακαλύπτει κανείς ότι το ερώτημα για την ανάγκη ελαστικοποίησης των ορίων του ανθρώπινου κόσμου δεν είναι καθόλου αθώο, ειδικά σε μια εποχή κατά την οποία η δύναμη της τεχνικής βαίνει πλέον εκθετικά αυξανόμενη, τόσο ως προς τα αποτελέσματα, όσο και ως προς την περιπλοκότητα. Επιπλέον, δεν μπορεί να μη ληφθεί υπόψιν ότι αυτό δε συμβαίνει σε μια οποιαδήποτε ιστορική και γεωπολιτική συγκυρία, αλλά σχεδόν αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με την είσοδο σε έναν πολυπολικό κόσμο γεμάτο αστάθειες και αβεβαιότητα. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος ακόμη και για τις κυβερνώσες ελίτ, θα πρέπει να αντιπαραθέσουμε στα συνέδρια των τεχνικών, ένα άλλο που έλαβε χώρα το 1995 υπό την αιγίδα του ίδιου του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και πεντακόσιους συμμετέχοντες από τις πολιτικές ηγεσίες, ακαδημίες και εταιρίες όλων των ηπείρων, αφιερωμένο στο πρόβλημα της διακυβερνησιμότητας[7]. Η προβληματική αυτή προέρχεται από μια ορισμένη ανάγνωση ενός οικονομικού μοντέλου του Παρέτο, το οποίο προβλέπει, ούτε λίγο, ούτε πολύ, ένα μοντέλο ανάπτυξης 20:80, δηλαδή, με απλά λόγια, ένα κολοσσιαίο περίσσευμα – περί τα 80% του παγκόσμιου πληθυσμού σε παραγωγική ηλικία, του οποίου η εργασία δεν θα απαιτείται για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Ο πραγματισμός του William James
Η θεμελιώδης ιδέα του πραγματισμού, είναι η εξής: το νόημα και η αξία κάθε άποψης καθορίζεται αποκλειστικά με βάση τα αποτελέσματα που επιφέρει στην πράξη. Αν η αποδοχή ή απόρριψη μιας εκάστοτε ιδέας δε συνεπάγεται καθόλου πρακτικές διαφορές, τότε η διαμάχη καθαυτή στερείται κάθε αξίας και νοήματος. Ο James υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει αλήθεια που να είναι απόλυτη και ανεξάρτητη από τον άνθρωπο. Εφόσον μια ιδέα λειτουργεί αποτελεσματικά στην πράξη, είναι ανώφελο να αμφισβητούμε την αξία της. Αντιστρόφως, αν μια ιδέα είναι μη λειτουργική τότε δεν έχει αξία, εφόσον δε μπορεί να προωθήσει τη ζωή μας προς το καλύτερο.
Τα όστρακα, τα εμβόλια και το δικαίωμα στην υγεία
Δημοσιεύουμε το παρακάτω άρθρο που καταπιάνεται με το πολύ επίκαιρο ζήτημα της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού και την υπόθεση αποκλεισμού, από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όσων αρνούνται να συμμετέχουν στο εμβολιαστικό πρόγραμμα. Αν και έχουμε κάποιες ενστάσεις, πάνω σε ορισμένα σημεία του κειμένου, οι οποίες σχετίζονται με…
Ο αισιόδοξος βιταλισμός του Henri Bergson
Σύμφωνα με τον Bergson, ολόκληρη η αρχαιοελληνική σκέψη αναζητούσε τα «είδη», δηλαδή τα σταθερά και αμετάβλητα στοιχεία από τα οποία συντίθεται η πραγματικότητα. Με βάση αυτόν τον τρόπο σκέψης, εξιστορεί ο Bergson, προέκυψε η αριστοτελική επιστήμη που θεωρούσε την κίνηση ως εκτροπή από την πρώτη αρχή του κόσμου, το «Κινούν ακίνητον». Αντίστοιχα, η νεότερη επιστήμη που έχει την αφετηρία της στον Γαλιλαίο, αναζητάει τη σταθερότητα μέσα στην πολυπλοκότητα του κόσμου, όπως ακριβώς η αριστοτελική, με τη διαφορά ότι δεν προσπαθεί να βρει τους σκοπούς στους οποίους κατατείνουν τα πράγματα, αλλά τους σταθερούς νόμους που τα διέπουν. Κατά συνέπεια, αν και η νεότερη επιστήμη είναι πιο ακριβής από την αρχαία, επειδή μελετά περισσότερα επί μέρους σημεία μέσα στο χρόνο, ο κόσμος της ζωής παραμένει και σε αυτή απρόσιτος.
3o Τεύχος ResPublica – Σημειώσεις εκτός γραμμής για το τέλος ενός κόσμου
(Άμεσα διαθέσιμο) Η υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ταλαιπωρεί τον πλανήτη εδώ κι έναν περίπου χρόνο έφερε την Δύση αντιμέτωπη με μια πρωτόγνωρη κρίση: κρίση όχι μόνο ανθρωπιστική ή ηθική, αλλά και κρίση αυτογνωσίας. Είναι το άγνωστο που, σε αυτή την υψηλής πυκνότητας ιστορική περίοδο,…
Το παγκόσμιο χωριό και η ειρωνεία της ιστορίας (προδημοσίευση 3ου τεύχους ResPublica)
Απόσπασμα από: «Το παγκόσμιο χωριό και η ειρωνεία της ιστορίας» του Γιώργου Κουτσαντώνη [..] Ειδικά το τεχνοεπιστημονικό σύστημα, εξαιτίας της τεράστιας εξάπλωσής του, από κάποιους θεωρείται πλέον ένα καθολικό σύστημα, που μπορεί, δηλαδή, να εντάσσει στους μηχανισμούς του όλη την ανθρωπότητα. Η άποψη αυτή είναι,…
Για το έργο του Alwin W. Gouldner
Ο Gouldner πίστευε ειλικρινά στη θετικότητα μιας κριτικής θεωρίας, η οποία πάντα βρίσκει χαραμάδες στον πραγματικό κοινωνικό κόσμο για να καλλιεργήσει το σχέδιο της κοινωνικής απελευθέρωσης. Απέναντι στο «γκρίζο κόσμο της θεωρίας» αντέτασσε τον «πράσινο κόσμο της καθημερινής ζωής». Η θετικότητα αυτή της κριτικής του στάσης δεν πήγαζε από τη συνηθισμένη, αφελή, αισιοδοξία των κοινωνικών ακτιβιστών, την εκπορευόμενη από την πίστη σε κάποια ιστορική νομοτέλεια. Αντίθετα, φρόντιζε συχνά να τονίζει ότι δεν «υπάρχουν εύκολες νίκες» στον κοινωνικό αγώνα και ότι όσο σκληρά και αν αγωνίζεσαι, θα πρέπει να είσαι έτοιμος και «να παραδοθείς» σε έναν ατίθασο και μη συνεργάσιμο κοινωνικό κόσμο.
Τα κοινωνικά κινήματα και η «παγκόσμια κοινωνία».
Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από ένα ευρύτερο κείμενο με τίτλο «Ο ρόλος των κινημάτων στην κοινωνική αναπαραγωγή», το οποίο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 2 του Respublica (2020). Τα κοινωνικά κινήματα ως προωθητικός παράγοντας της «παγκόσμιας κοινωνίας[1]». Σε προηγούμενη ενότητα είχαμε επισημάνει τη δομική «υστέρηση»…
Η άρνηση του ιού και η ανάγκη ορθοκρισίας
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα παζλ ελιτισμού, αντιλαϊκισμού, ναρκισσισμού και θυμικού στοιχείου που αναπαράγει άλογες στάσεις και συμπεριφορές. Στην ουσία οι συνωμοσιολόγοι έχουν την ανάγκη να αισθάνονται εκτός συρμού, εκτός αρχών, εκτός συστήματος. Θέτουν, συνεπώς, τον εαυτό τους «μακράν της χειραγωγημένης μάζας», αποστρέφονται μετά βδελυγμίας την ίδια την κοινωνία που υποτίθεται ότι, την ίδια στιγμή, υπερασπίζονται. Ενδεχομένως, αυτές οι μικρές ψευδαισθήσεις διαύγειας που θέτουν εαυτόν απέναντι στον «εύπιστο» και «ανόητο» όχλο, κάνουν κάποιους να αισθάνονται ξεχωριστοί και ανώτεροι. Στην πραγματικότητα, οι ίδιοι οι συνωμοσιολόγοι, περισσότερο εκφράζουν την άρνησή τους να αποδεχτούν ότι πλέον έχει έρθει η στιγμή όπου κάποια έθιμα, εκδηλώσεις και συνήθειες (όπως λ.χ. τα πανηγύρια, τα πάρτι και οι γιορτές) θα πρέπει είτε να ξεχαστούν προσωρινά, είτε να περιοριστούν, ενδεχομένως για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Κοινωνικός διχασμός στις ΗΠΑ
Η κρίση του COVID-19 δικαίωσε και τα δύο βιβλία. Δυστυχώς όμως, όπως θα είχε προβλέψει ο Klain, οι αντιδράσεις στην πανδημία καθορίστηκαν από τις κομματικές αντιπαραθέσεις και οι Αμερικάνοι οχυρώθηκαν πίσω από τις πολιτικές τους ταυτότητες. Η πολιτική τοποθέτηση και η γνώμη για τον Τραμπ καθορίζει σχεδόν πλήρως το ποιον θα θεωρήσει ο καθένας υπεύθυνο για την εξάπλωση του ιού και το πότε θα πρέπει να χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα. Η πανδημία έφερε επίσης στο φως, με τον πιο άσχημο τρόπο, τους ταξικούς διαχωρισμούς που αναλύει η μελέτη του Lind. Οι πιο εύποροι Αμερικάνοι αποσύρθηκαν στα εξοχικά τους, παίζοντας γκολφ και διαβάζοντας, ενώ συνέχιζαν να εργάζονται εξ αποστάσεως. Οι εργαζόμενοι στον τομέα παροχής υπηρεσιών, οι οποίοι δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς την εβδομαδιαία επιταγή τους, πλήρωσαν πολύ μεγαλύτερο τίμημα.