Το αίνιγμα του Μόμπι Ντικ
Ωστόσο το τραγικό τέλος του μυθιστορήματος καταδεικνύει το δυσάρεστο παράδοξο, ότι ενώ η ανθρωπότητα δεν μπορεί να επιβιώσει σε έναν κόσμο δίχως νόημα, η ατελείωτη αναζήτηση για τις απόλυτες αλήθειες αποδεικνύεται τελικά μάταιη, ακόμη και θανατηφόρα. Ή μάλλον, η ίδια η αναζήτηση, ως αυτοσκοπός, μπορεί να φτάσει να αποτυφλώσει έναν άνθρωπο. Ακριβώς όπως ο Στάρμπακ αναφωνεί στον καπετάν Αχαάβ: «Ορίστε! Δεν σας αναζητά ο Μόμπι Ντικ. Είστε Εσείς που τον αναζητάτε με τρέλα!» Η εκδικητική τρέλα του Αχαάβ κατατρώγει το μυαλό, το σώμα και τη ψυχή του. Ο αναγνώστης αναρωτιέται αν ο Μέλβιλ θέλει τον Αχαάβ να επιστρέφει στο σπίτι του ώστε να αφιερωθεί στην άρρωστη σύζυγο και να βρει τη γαλήνη, ή να κατακτά την «κητώδη» νέμεσή του για να συναντήσει τη δόξα; Και τα δυο μονοπάτια θα τον καταστρέψουν, αλλά μόνο με το δεύτερο θα εκπληρώσει το πεπρωμένο του.
Η Σουηδία και ο σοσιαλδημοκρατικός μεταμοντερνισμός
Στις υπεραναπτυγμένες χώρες της Δύσης το φάντασμα του αυτοδημιούργητου ανθρώπου, δηλαδή η ιδέα ότι ο καθένας μπορεί και πρέπει να βασίζεται μόνο στον εαυτό του για να δημιουργήσει τη ζωή του από το μηδέν, τώρα πρέπει να προεξοφληθεί με προσύμφωνο και με «καθαρούς λογαριασμούς». Μάλιστα σε αυτό το φάντασμα δίνονται και ονόματα όπως «ελευθερία», «ανεξαρτησία», «αυτονομία». Οι (συν)δεσμοί με την ιστορία ή με τους θεσμούς για τα νέα άτομα του σήμερα νοούνται μόνο από ψυχαναλυτική άποψη και μόνο ως απαρχαιωμένες εντολές που θέτουν όρια στην απόλαυση και στην υποκειμενική τους βούληση. Είναι αλυσίδες που πρέπει να σπάσουν, ώστε να απελευθερωθεί το άτομο στην ασταμάτητη ορμή του You Only Live Once (YOLO) και του Follow Your Heart. Αυτή είναι η εποχή του ασταμάτητου τώρα!
Δημοκρατία και συντήρηση ενός κοινού κόσμου
Είναι δύσκολο να δεχτούμε ότι στην πραγματικότητα εξαντλούνται οι βασικές έννοιες που συνόδευαν τον μοντερνισμό: η κοινωνικοποίηση, η ισότητα και η ελευθερία. Καθεμιά από αυτές, για διαφορετικούς λόγους, μοιάζει να χάνει το νόημά της. Και είναι δύσκολο κυρίως γιατί η κοινή γνώμη -την οποία σήμερα οι πολιτικές προσπαθούν με κάθε μέσο να παραβλέψουν- θεωρεί ότι η απάντηση στην κρίση των αξιών και στη γενική δυσφορία, βρίσκεται στην προσπάθεια να ανακατασκευαστούν οι προηγούμενες συνθήκες, επιτρέποντας έτσι μια γενική αποκατάσταση αυτών των αξιών. Μια κατανοητή και λογική αντίδραση, που όμως αποδεικνύεται ανώφελη, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι η κρίση εξαρτάται και οφείλεται στην εγγενή εξάντληση εκείνων των αξιών και αρχών (πολιτικών και ηθικών) που υποτίθεται ότι πρέπει να αντιπροτείνουμε. Η απίθανη απόδειξη (probatio diabolica) ότι μπορεί να υπάρξει ένας άλλος, καλύτερος και δικαιότερος, κόσμος μπορεί περίφημα να υφάνει την πλοκή ενός παράδοξου και αλλόκοτου θεατρικού. Έργο στο οποίο καθένας ηθοποιός αγωνίζεται να αποδείξει ότι μόνο εκείνος έχει διαφορετική όψη, ενώ στην πραγματικότητα όλοι οι συντελεστές του δράματος έχουν την ίδια φάτσα.
Μεταμοντερνισμός και απώλεια νοήματος
Είναι μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι δεν αντιδρούν σ’ αυτά που, σε μιαν άλλη εποχή, θα προκαλούσαν αναταραχές και κρίσεις. Αντίθετα, τα άτομα έχουν γίνει μπλαζέ, αλλεργικά στις συναναστροφές, αρκετά έξυπνα όμως ώστε να γνωρίζουν ότι τα γεγονότα που εκτυλίσσονται είναι σημαντικά και ίσως ακόμη να αντιλαμβάνονται ότι σε μια προηγούμενη εποχή θα είχαν αντιδράσει με μια βαθιά συναισθηματική κατανόηση ή με αντίστοιχη συναισθηματική αντιπάθεια προς συγκεκριμένα άτομα και γεγονότα που εξελίσσονται γύρω τους
Πώς να ερμηνεύσεις τους Μένγκελε
Οι πολιτικές αδυναμίες του συγγραφέα του Μένγκελε αποτρέπουν την σε βάθος ερμηνεία της ιδεολογικής προέλευσης του απόλυτου κακού, και μας στερούν μια θεατρική εμπειρία που θα μπορούσε να καταστεί σύμβολο κριτικής της Δυτικής σκέψης. Η παράσταση παρόλα αυτά παραμένει ενδιαφέρουσα εν μέρει λόγω της διαρκούς επικαιρότητας του θέματος, και οπωσδήποτε χάρη στις αξιοσημείωτες ερμηνείες των ηθοποιών, με μοναδική την ικανότητα του Λάζαρου Γεωργακόπουλου να μεταμορφώνει και να ξεπερνά την δυναμική των χαρακτήρων με τους οποίους καταπιάνεται, αναδεικνύοντας έτσι τις αφηγηματικές αρετές του κειμένου και τις ψυχολογικής φύσης εντάσεις που αυτό δημιουργεί.
Ζίγκμουντ Μπάουμαν: Η εποχή μας είναι ξανά μια εποχή φόβων
Παράξενη αλλά τόσο κοινή και οικεία σε όλους μας είναι η ανακούφιση που νιώθουμε, και η αιφνίδια συρροή ενέργειας και θάρρους, όταν μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα ανησυχίας, αγωνίας, σκοτεινών προαισθημάτων, ημερών γεμάτων φόβο και άγρυπτων νυχτών, αντιμετωπίζουμε τελικά τον πραγματικό κίνδυνο: μια απειλή την οποία μπορούμε να δούμε και να αγγίξουμε. Ή ίσως αυτή η εμπειρία να μην είναι τόσο παράξενη όσο φαίνεται αν, επιτέλους, μαθαίνουμε τι κρυβόταν πίσω από αυτό το ασαφές αλλά πείσμον αίσθημα κάποιου πράγματος φρικτού και προορισμένου να συμβεί…