Η ένδεια της σύγχρονης ελληνικής ποίησης
Στο θολό τοπίο της σύγχρονης ποίησης στον ελληνικό χώρο φαίνεται να μπορεί να βρει κανείς όλο και λιγότερα αξιόλογα έργα, με τους (επίδοξους) ποιητές να προσπαθούν να αναδειχτούν είτε μέσα από τους λιγοστούς διαύλους των εκδοτικών οίκων και των ποιητικών ‘κύκλων’, είτε δημοσιεύοντας ποιήματα στο…
James C. Scott – Εγκώμιο στους μικροαστούς
Περιοδικό ResPublica, τχ 1, 2019 μτφρ.: Γκιμπιρίτης Νικόλας Γνωριμία με μια δυσφημισμένη τάξη Καμία αύξηση του υλικού πλούτου δεν μπορεί να ξεπληρώσει… συμφωνίες που προσβάλλουν την αυτοεκτίμηση και βλάπτουν την ελευθερία. R.H. Tawney[1] Είναι καιρός να πούμε μια καλή κουβέντα για τους μικροαστούς. Σε αντίθεση…
1968: Η γέννηση του νέου κομφορμισμού
Αναγνωρίζοντας την αξία των μεγάλων αγώνων για τα δικαιώματα οφείλουμε να πούμε ότi αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της δημοκρατικής ζωής. Καμία δημοκρατία δεν μπορεί να ζήσει χωρίς δικαιώματα, αλλά ταυτόχρονα, πρέπει να σημειώσουμε πως καμία δημοκρατία δεν μπορεί να ζήσει μόνο με δικαιώματα, τα οποία είναι υποδεέστερα της ευθύνης, της αρετής και της υποχρέωσης. … Άλλωστε, ακόμη και στο ηθικό επίπεδο, είναι μια ψευδαίσθηση ότι η υπεράσπιση του «εγώ» μπορεί να αντισταθμίσει την έλλειψη του «εμείς», μια μηδενιστική αντίληψη που στις μέρες μας σχηματίζει μια αντιδημοκρατική πλάνη.
ΠΟΙΟΣ ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ; Αναζητώντας πυξίδα στον «Θαυμαστό καινούργιο κόσμο» της ψηφιακής τεχνολογίας
Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα συνδέεται με το ανθρώπινο σώμα: πρόκειται για την επαπειλούμενη παράλυσή του, αλλά και τη διαφαινόμενη μετατροπή του σε cyborg. Ναι, το σώμα απειλείται! Ολοένα και περισσότερο μπαίνει στο περιθώριο· γεγονός που επιβεβαιώνει η δυνατότητα για ηλεκτρονικές αγορές, διαδικτυακές συναντήσεις, ακόμη και ερωτικές συνευρέσεις. Ολοένα και περισσότερο ο άνθρωπος αποξενώνεται από το ίδιο του το σώμα, καταδικάζοντάς το να μη γίνεται αυτό που είναι: μέσο κοινωνίας με τους άλλους. Παράλληλα με την αποϋλοποίησή του, συντελείται η αποϊεροποίησή του και μεταλλάσσεται από ναός της ανθρώπινης ύπαρξης σε πράγμα ή μικροκύκλωμα, έρμαιο στις ηλεκτρονικές ορέξεις αυτού του απρόσωπου Διαδικτύου των Πραγμάτων.
Κατοικίδιοι άνθρωποι, έξυπνες μηχανές και η μεγάλη απογοήτευση
Τα πρόσφατα επιτεύγματα της επιστημονικής έρευνας, όσον αφορά την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), προκαλούν πλέον εκρήξεις θαυμασμού στο πλατύ κοινό αλλά και μεταξύ των ειδικευμένων επιστημόνων. Μαζί με τον περίφημο αλγόριθμο που πριν λίγο καιρό έφτιαξε το πρώτο έργο ζωγραφικής, το μεγαλύτερο θαυμασμό συγκεντρώνουν τα προγράμματα εκείνα που έχουν την δυνατότητα να συνδιαλέγονται με τον άνθρωπο και να απαντούν στις ερωτήσεις του. Δεδομένης της στενής σχέσης μεταξύ γλωσσικής έκφρασης και νοητικών διεργασιών, είναι φανερό ότι αυτή η ικανότητα μοιάζει να χαρίζει, για πρώτη φορά στην ιστορία, κάτι που μέχρι τώρα αποτελούσε προνόμιο του ανθρώπου: σκέψη. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Χωρίς βέβαια να είναι δυνατόν να αναφερθούμε σε όλες τις τεχνολογικές και φιλοσοφικές παραμέτρους του προβλήματος, οφείλουμε να σταθούμε, έστω και επιγραμματικά, σε μία βασική πτυχή του ζητήματος: τη διαφορά μεταξύ ανταλλαγής πληροφοριών (κάτι που πχ μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός απλού ηχητικού κώδικα) και πλήρους γλωσσικής έκφρασης, θεμελιώδους πράξης του ανθρώπινου πολιτισμού.
Βία της κοινωνίας, κοινωνία της βίας
«Η προοδευτική χαλάρωση της κοινωνικής τάξης», σχολιάζει ο Ζιράρ με αφορμή τους ντοστογιεφσκικούς επαναστάτες, «δεν μειώνει τις αντιπαλότητες, αλλά τις αναζωπυρώνει. Γι’αυτό και οι επαναστατικές φύσεις δεν βρίσκουν καμιά ανακούφιση στο κλίμα ηθικής επιτρεπτικότητας που χαρακτηρίζει τις προεπαναστατικές περιόδους. Αντιθέτως, το πάθος τους για εξέγερση διπλασιάζεται και ριζοσπαστικοποιείται. Όσο περισσότερο οι κοινωνικές δομές αποσυντίθενται, τόσο περισσότερο φαντάζουν τυραννικές και καταπιεστικές. Έτσι οι επαναστάτες αφιερώνονται με ακόμα πιο παθιασμένη αποφασιστικότητα στην εφαρμογή του τελικού σχεδίου τους: την πλήρη καταστροφή αυτών των δομών»
Το μεταναστευτικό πρόβλημα και η κατάρρευση της ευρωπαϊκής ιδέας
Πράγματι ελάχιστοι μιλούν για τις άλλες πτυχές του τεράστιου και πολυσύνθετου αυτού προβλήματος. Ο φιλομεταναστευτισμός στην πράξη δεν δημιουργεί μόνο τεράστια προβλήματα στις χώρες υποδοχής, μετατρέποντάς τες σε αποθήκες συσσώρευσης φθηνού εργατικού δυναμικού για τις χώρες του αναπτυγμένου Βορρά. Μετατρέπει και τους μετανάστες σε άτυπους δούλους, οι οποίοι με την πρώτη ευκαιρία καλύπτουν θέσεις εργασίας όταν οι αγορές των βορειοευρωπαϊκών χωρών αποφασίσουν ότι χρειάζονται νέα εργατικά χέρια, τα οποία δεν θα είναι τόσο απαιτητικά όσο τα εγχώρια. Έτσι, η ανεξέλεγκτη μετανάστευση όχι μόνο ζημιώνει την κοινωνική ασφάλεια και σπρώχνει τους μισθούς προς τα κάτω, αλλά την ίδια στιγμή διογκώνει και το φαινόμενο της εγκατάλειψης των χωρών προέλευσης καθώς οδηγεί στην οικονομική και κοινωνική ερήμωσή τους.
Ο Ζαν-Μαρκ Μαντοζιό και η «απάτη του Μισέλ Φουκώ»
Αυτή η τόσο περίπλοκη και νεφελώδης πρόζα είναι ένα συνονθύλευμα φουκωικών όρων («χρήση των γνώσεων» – εναλλασσόμενη με τη «δυναμική των γνώσεων»-, «μηχανισμοί», «αποφαντικά πεδία» κ.ο.κ.). Η παραπάνω φρασεολογία, με το επιτηδευμένο της ύφος, που έχει σκοπό να καλύψει ένα αβυσσαλέο κενό είναι ακριβώς η γλώσσα της μη-σκέψης. Χάρη σε αυτήν, οι γραφειοκρατίες που προσποιούνται ότι οργανώνουν την έρευνα στον τομέα της ιστορίας των επιστημών δικαιολογούν καθημερινά την ύπαρξή τους
Το αίνιγμα του Μόμπι Ντικ
Ωστόσο το τραγικό τέλος του μυθιστορήματος καταδεικνύει το δυσάρεστο παράδοξο, ότι ενώ η ανθρωπότητα δεν μπορεί να επιβιώσει σε έναν κόσμο δίχως νόημα, η ατελείωτη αναζήτηση για τις απόλυτες αλήθειες αποδεικνύεται τελικά μάταιη, ακόμη και θανατηφόρα. Ή μάλλον, η ίδια η αναζήτηση, ως αυτοσκοπός, μπορεί να φτάσει να αποτυφλώσει έναν άνθρωπο. Ακριβώς όπως ο Στάρμπακ αναφωνεί στον καπετάν Αχαάβ: «Ορίστε! Δεν σας αναζητά ο Μόμπι Ντικ. Είστε Εσείς που τον αναζητάτε με τρέλα!» Η εκδικητική τρέλα του Αχαάβ κατατρώγει το μυαλό, το σώμα και τη ψυχή του. Ο αναγνώστης αναρωτιέται αν ο Μέλβιλ θέλει τον Αχαάβ να επιστρέφει στο σπίτι του ώστε να αφιερωθεί στην άρρωστη σύζυγο και να βρει τη γαλήνη, ή να κατακτά την «κητώδη» νέμεσή του για να συναντήσει τη δόξα; Και τα δυο μονοπάτια θα τον καταστρέψουν, αλλά μόνο με το δεύτερο θα εκπληρώσει το πεπρωμένο του.
Joachim de Brescia – Αριστοκρατικό πνεύμα και σύγχρονη εποχή
Αυτό που έχει σημασία για τον ευγενή, δεν είναι απλά να ζει, αλλά, σύμφωνα με τα λόγια του Ernst Jünger, «να διάγει ένα βίο υψηλού στυλ». Κι αυτό το επιτυγχάνει «ακονίζοντας τις εμπειρίες του». Ο ευγενής, συνεχίζει ο Jünger, γνωρίζει πολύ καλά το τίμημα των ανέσεων: «η ζωή του κατοικίδιου ζώου οδηγεί αναπόφευκτα στο σφαχτάρι του χασάπη». Στο ίδιο μήκος κύματος κι ο Julius Evola, οποίος διαπίστωνε ότι τα χαρακτηριστικά εκείνα που προσδίδουν στον άνθρωπο την καθαρά ανθρώπινη αξιοπρέπειά του παίρνουν συχνά μορφή μέσα σ’ένα κλίμα αδικίας και σκληρότητας, το οποίο προκαλεί το ανθρώπινο πνεύμα και το βάζει σε δοκιμασία. Αντιθέτως, «αυτά τα χαρακτηριστικά σβήνουν όταν εξασφαλίσουμε στο ανθρώπινο ζώο το μέγιστο της άνεσης και της ασφάλειας και μια ισόποση δόση καλοζωισμένης ευτυχίας». Ο Evola καταλήγει με τα λόγια του Χέγκελ: «οι ευτυχισμένες εποχές (δηλαδή αυτές της υλικής ευμάρειας και άνεσης) αντιστοιχούν στις λευκές σελίδες της ιστορίας».