Οι τρεις μεγάλες παραδόσεις της ηθικής φιλοσοφίας
Αν οι κλάδοι του επιστητού διαιρούνται στις φυσικές επιστήμες, τις κοινωνικές επιστήμες και τις ανθρωπιστικές σπουδές, τότε η φιλοσοφία ανήκει στην τρίτη και τελευταία ομάδα. Φιλοσοφία, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο, είναι η ορθολογική επιχειρηματολογία για την ευρύτερη κατανόηση του επιστητού, καθώς και η καταγραφή των…
Ο φιλοσοφικός πραγματισμός του William James (μέρος β’): ο φιντεϊσμός και η υπεράσπιση της θρησκείας
«Σύμφωνα με τον James, όσο επιτυχημένα και να εξέφραζαν τους γενικούς νόμους της φύσης, οι φυσικές επιστήμες, οι βαθύτερες πραγματικότητες που βιώνει ο άνθρωπος είναι πάντοτε εκείνες που σχετίζονται με την εσωτερική ζωή. Πίστευε ότι πρέπει να υπάρχει χώρος τόσο για την επιστήμη όσο και…
Ο Tolstoy για τη θρησκεία, τη βία και την αναρχία στον σύγχρονο πολιτισμό
«[…] ο Χριστιανισμός στάθηκε από τη μια μεριά το τέλος κάθε φυσικής χαράς. Αποκάλυψε την αδυναμία της, τη ματαιότητά της, την πίκρα της- επειδή αποκαλύπτοντας τον τέλειο Άνθρωπο αποκάλυψε την άβυσσο της αποξένωσης του ανθρώπου από το Θεό και την αστέρευτη πίκρα της αποξένωσης αυτής….
Η επιστήμη και η ενίσχυση της θρησκείας στον κόσμο
Η επιστήμη έχει απαντήσεις για τον κόσμο, μέσα σε αυτόν, αλλά δεν εξηγεί το Γιατί του κόσμου, δεν μπορεί να προσφέρει το μεγάλο νόημα. Ειδικά η σύγχρονη επιστήμη, που για τις ευρύτερες μάζες των ανθρώπων αποτελεί κάτι το ξένο, το άγνωστο και το μυστικό, κάτι που «μοιάζει με μαγεία», όπως δήλωσε σε συνέντευξή του ο Ιταλός νομπελίστας φυσικός Giorgio Parisi, δεν μπορεί αναλάβει αυτό τον ρόλο. Όμως, και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πάνω σε αυτό, το Νόημα, η Ταυτότητα και το Γιατί δεν θα πάψουν να απασχολούν τον άνθρωπο, επιστήμονα και μη, πιστό και άπιστο. Άλλωστε, νομίζουμε ότι η ιστορία το έχει δείξει: ακόμη και η τέχνη μαζί με τη φιλοσοφία, ενώ θα μπορούσαν να προσφέρουν – και ενίοτε το κάνουν – μεγάλα αποθέματα απαντήσεων και νοήματος, σε μια εποχή διάχυτου μηδενισμού, όπως η σημερινή, δεν αρκούν για τη μεγάλη υπέρβαση, να απαντήσουν στο «Γιατί βρισκόμαστε εδώ;».
Ὁ Ντώκινς καὶ οἱ μεταγλωττισμένες ἀξίες
Ὁ Δυτικὸς κόσμος πέρασε ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Ἀναγέννησης πρὸς τὸν ἐνστερνισμὸ ἀξιῶν καὶ παραδοχῶν ποὺ ὁνομάστηκαν «ἀνθρωπιστικές». Πρόκειται γιὰ τὶς πολὺ γνώριμες, καὶ πολὺ σημαντικὲς στὸ σήμερα, παραδοχὲς περὶ ἰσότητας, ἀξίας τοῦ ἀνθρώπου, σημασίας τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, καὶ ἄλλες. Ἡ θεμελίωση αὐτῶν τῶν…
Evandro Agazzi – Το πρόβλημα της ζωής
Η γνώση και η κατανόηση «από πού προέρχονται» και «πώς» δημιουργήθηκαν όλα τούτα είναι πολύ σημαντική ώστε να μπορούμε να τα προσεγγίσουμε κριτικά και να δικαιολογήσουμε την εγκυρότητά τους ακόμη και στην παρούσα κατάσταση. Ωστόσο, προειδοποιούμε ότι όλες αυτές οι συνεισφορές δεν είναι αρκετές να ικανοποιήσουν αυτή την κλήση στην οποία από την αρχαιότητα είχε εντοπιστεί η ουσία της σοφίας: «γνῶθι σαὐτόν». Πράγματι, μόνο αφού καταλάβουμε επαρκώς «τι είμαστε», αποκτά νόημα το ερώτημα «τι πρέπει να κάνουμε» για να φροντίσουμε τον εαυτό μας, να μην σπαταλήσουμε τη ζωή μας, να καταλάβουμε τις σχέσεις που πρέπει να δημιουργήσουμε μεταξύ μας, στον κόσμο και την κοινωνία.
Ο Christopher Lasch για τον Martin Luther King Jr – ελπίδα δίχως οπτιμισμό
Αν η σταδιοδρομία του συγκρίνεται με αυτή του Lincoln, τον οποίο βέβαια ο ίδιος θαύμαζε, δεν οφείλεται μονάχα στο γεγονός ότι καί οι δύο βρέθηκαν αντιμέτωποι με την τραγωδία της δουλείας των Νέγρων της κεντρικής Αμερικής και σήκωσαν το ηθικό βάρος της δουλείας στους ώμους τους. Οφείλεται και στον τρόπο που οι δύο αυτοί άνδρες επηρέασαν τη γλώσσα της Αμερικανικής πολιτικής, δίχως να αποκοπούν από τις λαϊκές και θρησκευτικές παραδόσεις, στις οποίες μια μοιρολατρία αλλά και ένα συναίσθημα ελπίδας συνυπάρχει, κάτι που ο (προοδευτικός) φιλελευθερισμός βγάζει εκτός των πλαισίων του.
Φιλοσοφία και επιστήμη: μια ιστορία της αλήθειας
Έτσι η επιστήμη, με το αγαθό θράσος της μεθόδου, έρχεται να δώσει λύση στο άλυτο πρόβλημα της αλήθειας που διαφορετικά θα οδηγούσε ή σε μια δογματική και αδιάλλακτη σχηματική τοποθέτηση, ή στην απόφανση πως η εύρεση της αλήθειας είναι αδύνατη. Χωρίς τη θεμελίωση της επιστήμης η ιστορία της φιλοσοφίας θα ήταν μια σειρά από μυθολογήματα και πλάνες της συνείδησης που μας βαυκαλίζουνε αιώνες τώρα ή θα οδηγούσε στο μηδέν της απόλυτης σχετικότητας. Η υπόθεση είναι ότι η εύρεση της αλήθειας ταυτίζεται με την ιστορική διαδικασία απελευθέρωσης του νου.
Οι τιποτένιοι Αλέξιοι* και ο ελεήμων αυτοκράτορας του Βυζαντίου
Ακριβώς τέτοια είναι η περίπτωση των τελευταίων δέκα ετών, από το 1195 έως το 1204 μ.Χ. πριν τα σταυροφορικά στρατεύματα καταλύσουν με ανεπανόρθωτα αποτελέσματα την σχεδόν χιλιόχρονη κυριαρχία της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Βυζάντιο). Η τύχη ήθελε να διαχειριστούν την επιβαρυμένη πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά αυτοκρατορία και να την ωθήσουν σε ακόμα χειρότερα επίπεδα τρείς αυτοκράτορες με το ίδιο όνομα: ο Αλέξιος Γ’, ο Αλέξιος Άγγελος Δ’ και ο Αλέξιος Ε’ Δούκας Μούρτζουφλος. Το χαρακτηριστικό κοινό γνώρισμα και των τριών αυτοκρατόρων δεν ήταν μόνο το μικρό τους όνομα. Όλοι τους άνηκαν στην ίδια οικογένεια της δυναστείας των Αγγέλων και με την σειρά που τους αναφέρουμε ήταν θείος, ανιψιός και γαμπρός του θείου, και όλοι τους αποτελούσαν, όπως τους περιγράφει ο Georg Ostrogorsky, «τιποτένιες προσωπικότητες».
Η (ανατολική) ιστορία της Δύσης
Ενάντια στην μοιρολατρική πεποίθηση πως «η κάθε εποχή θεωρεί τον εαυτό της χειρότερη από τις προηγούμενες» η αλήθεια είναι πως στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν είχε ποτέ καθολική επικράτηση η ρήση «κάθε πέρυσι και καλύτερα». Αν θέλουμε να αναζητήσουμε ένα σταθερό μοτίβο για το πως αντιλαμβάνονται ο άνθρωποι την εποχή τους θα διαπιστώσουμε πως πολύ συχνά εμφανίζονται εποχές οι οποίες κυριαρχούνται από έντονη αισιοδοξία και τόλμη για το μέλλον. Ας θυμηθούμε την belle epoque, τα χρόνια που ακολούθησαν το τέλος του δεύτερου μεγάλου πολέμου και την βικτωριανή αυτοπεποίθηση με την αστική προσήλωση στην πρόοδο και τις υλικές δυνάμεις. Ειδικά η βικτωριανή εποχή επέδειξε μια ανεπανάληπτη από τότε αύρα αισιοδοξίας και εμπιστοσύνης στις δυνάμεις της τεχνικής και τις επιστήμης. Άρα οφείλουμε να μην ξεχνάμε πως υπάρχουν και εποχές που οι άνθρωποι τις θεωρούς καλές, μάλιστα καλύτερες από τις περασμένες…