Μετάφραση και προλογισμός: Γιώργος Κουτσαντώνης
Μεταφράζουμε μια σύντομη ανάλυση για τη χρήση της ήπιας ισχύος, από την πλευρά της Νότιας Κορέας, όχι μόνο για τη γεωπολιτική της αξία, αλλά και γιατί προσφέρεται ως αντιπαράθεση στις θλιβερές τάσεις άκαρπης παλινιδικίας και αποδόμησης που έχουν εγκατασταθεί (καί) στη χώρα μας. Ενώ κάποιοι δείχνουν το σφρίγος τους, προσπαθώντας να προασπίσουν από τη «φαγοκυττάρωση» τον πολιτισμό τους (ο οποίος εδώ δεν κρίνεται αξιολογικά), άλλοι πασχίζουν να αυτοακυρωθούν, τη στιγμή που βρίσκονται ήδη μέσα στη δίνη ενός όλο και πιο απειλητικού κόσμου.
♣
Πρωταθλητής στο Netflix και πρωταγωνιστής μεγάλων αντιπαραθέσεων, ηθικής βάσης, για τον αντίκτυπό της κυρίως στα παιδιά, η σειρά Squid Game αντιπροσωπεύει την αντεπίθεση της Νότιας Κορέας όπου η παραγωγή ταινιών και κινουμένων σχεδίων, γίνεται εργαλείο εξαγωγής πολιτισμού – μια εξαιρετικά επιτυχημένη στρατηγική για τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, εδώ και δεκαετίες. Τι σχέση όμως έχει το «Παίγνιο του Καλαμαριού» με τη γεωπολιτική του διαδικτύου;
Το ότι η νέα σειρά παραγωγής Νότιας Κορέας είναι μια τεράστια παγκόσμια επιτυχία, σίγουρα δεν πέρασε απαρατήρητο στην Ευρώπη. Η διείσδυση του Squid Game στο κινεζικό κοινό έγινε με πιο σιωπηρό τρόπο, όμως έγινε. Εδώ και καιρό διεξάγονται έντονες συζητήσεις στα κινεζικά κοινωνικά δίκτυα όχι μόνο για τα προσωπικά γούστα των χρηστών σε σχέση με το κινηματογραφικό προϊόν, αλλά και για την ικανότητα της Νότιας Κορέας να εξάγει τόσο αποτελεσματικά τον δικό της πολιτισμό. Μεταξύ των κινεζικών κοινωνικών δικτύων, έχει διαδοθεί σε ορισμένες ομάδες η άποψη ότι η Κίνα αδυνατεί να κάνει εξαγωγή πολιτισμού μέσω του κινηματογράφου λόγω της κακής ποιότητας της κινεζικής παραγωγής και φυσικά λόγω της σκληρής λογοκρισίας που επικρατεί στον κλάδο. Ας σκεφτούμε ότι όλη αυτή η συζήτηση γίνεται δημόσια, στο διαδίκτυο, χωρίς η σειρά Squid Game να είναι νόμιμα διαθέσιμη στην Κίνα.
Πού φτάνει η λογοκρισία;
Ως εκ τούτου, ανοίγει μια σειρά ερωτημάτων (γεω)πολιτικής φύσης. Το ότι το κινεζικό καθεστώς μπορεί να μην εκτιμά την κοινωνική κριτική μιας τηλεοπτικής σειράς (ανεξάρτητα από την πολεμική ηθικής φύσης που προαναφέρθηκε) και την τεράστια επιτυχία της κινηματογραφικής παραγωγής ενός «γείτονα», που αναπτύσσεται στη Δύση, δεν αποτελεί έκπληξη. Ωστόσο, είναι προφανές ότι ένα κομμάτι του κινεζικού πληθυσμού έχει ξεπεράσει τη λογοκρισία του λεγόμενου «Μεγάλου Τείχους Προστασίας» και μάλιστα το δηλώνει ανοιχτά στο διαδίκτυο.
Αν και αυτό μπορεί να εκπλήσσει, δεδομένης της ευρέως διαδεδομένης εικόνας του κινεζικού καθεστώτος ως οργουελιανού λογοκριτή της Δύσης, όσοι γνωρίζουν την κινεζική κυβερνόσφαιρα ξέρουν ότι η λογοκρισία του Πεκίνου δεν είναι συμπαγής, αλλά διαπερατή (πορώδης). Ένα καλά ρυθμισμένο Εικονικό Ιδιωτικό Δίκτυο (VPN) μπορεί να γίνει καλό εργαλείο αποφυγής των φραγμών. Το ότι αυτό στη συνέχεια επισύρει διαφορετικές πολιτικές και ποινικές συνέπειες, ανάλογα με το ατομικό προφίλ, είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που αξίζει να αναγνωριστεί και να αναλυθεί εκτενώς σε άλλο άρθρο.
Η διαπερατότητα του τείχους της κινεζικής λογοκρισίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αφενός το Πεκίνο έχει συμφέρον να ελέγχει τη ροή δεδομένων και πληροφοριών στην επικράτειά του και μεταξύ των πολιτών του, αφετέρου δεν μπορεί να αρνηθεί την ίδια του την επιθυμία να χρησιμοποιεί τις ψηφιακές υπηρεσίες, να εκφράζει τις απόψεις του, αλλά ούτε και την ανάγκη ενσωμάτωσης των κινεζικών εταιρειών στην παγκόσμια αγορά – τομέας που η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι πολύ κρίσιμος παράγοντας. Επιπλέον, το λεγόμενο «Μεγάλο Τείχος Προστασίας» έχει μια λειτουργία που δεν είναι μόνο οικονομικού προστατευτισμού, αλλά και καθαρά πολιτική. Ως εκ τούτου, πρέπει να προστατεύει τις κινεζικές εταιρείες από τον ανταγωνισμό, αλλά ταυτόχρονα να μην τις απομονώνει από την παγκόσμια αγορά. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο.
Switch-off
Από την άλλη πλευρά, ένα διαφορετικό θέμα στον τομέα της διαδικτυακής λογοκρισίας είναι αυτό των «απενεργοποιήσεων». Ενώ η λογοκρισία είναι πορώδης, από την άλλη, η τάση για πολλά αυταρχικά καθεστώτα είναι να «κλείνουν» το διαδίκτυο σε εθνικό επίπεδο, καλώντας τους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών να διακόψουν την υπηρεσία τους. Η πιο πρόσφατη περίπτωση αυτού του είδους σημειώθηκε στο Σουδάν μετά το πραξικόπημα τον Οκτώβριο του 2021, αλλά αυτή είναι μόνο μια από τις αμέτρητες περιπτώσεις διακοπής. Με αυτή την πρακτική, αποτρέπεται η κυκλοφορία όλων των πληροφοριών στο διαδίκτυο, δηλαδή με τρόπο απόλυτο. Ωστόσο, αυτές οι διακοπές παροχής υπηρεσιών τείνουν να έχουν περιορισμένη διάρκεια. Εξάλλου, η καθημερινή ανάγκη για μια λειτουργική ψηφιακή οικονομία για τις περισσότερες στρατηγικής σημασίας εταιρείες οποιασδήποτε χώρας, σύντομα επιστρέφει.
Γεωπολιτική του διαδικτύου: μεταξύ παγκοσμιοποίησης και ελέγχου
Είτε πρόκειται για εξαγωγή πολιτιστικών προϊόντων, υπηρεσιών ή βιομηχανικών προϊόντων, για τις κυβερνήσεις, το δίκτυο δημιουργεί ένταση μεταξύ της ανάγκης να τοποθετήσουν τη βιομηχανία τους σε μια παγκόσμια αγορά και της επιθυμίας να συγκρατήσουν και να ελέγξουν τη ροή πληροφοριών στην εγχώρια κυβερνόσφαιρά τους.
Ακόμα κι αν μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί μόνο αυταρχικές κυβερνήσεις, παρόμοια ένταση υπάρχει, με διαφορετικές μορφές, και σε κυβερνήσεις δημοκρατικών χωρών. Η ανάγκη καταπολέμησης της γνωστής ως ρητορικής μίσους και η προάσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων συγκρούεται καθημερινά με την οικονομική ισχύ των διαδικτυακών πλατφορμών και την προθυμία των κυβερνήσεων να διατηρήσουν ανοιχτούς τους διαύλους πρόσβασης της βιομηχανίας τους στην ψηφιακή αγορά. Οι μάχες των συνδικάτων ενάντια στις άσχημες συνθήκες εργασίας, όπως στα logistics της Amazon, είναι ένα μόνο παράδειγμα.
Συμπερασματικά, δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ένα φαινόμενο όπως το «Squid Game» έχει ξεπεράσει τα τεχνικά, νομικά και πολιτικά εμπόδια που επιβάλλει το λεγόμενο «Μεγάλο Τείχος Προστασίας» της Κίνας. Το πορώδες της λογοκρισίας είναι ένα στοιχείο στενά συνδεδεμένο με τη γεωπολιτική του διαδικτύου και την πολιτική του οικονομία.
Του Riccardo Nanni από το geopolitica.info