Κράτος κατά εθίμου
‘Ένας λαός δεν επιλέγει σύμφωνα με την βούλησή του περισσότερο θεσμούς, απ’ ό,τι επιλέγει το χρώμα των ματιών του ή των μαλλιών του. Gustave Le bon Ο βουλησιαρχικός δεσποτισμός βασίζεται στην γενική ιδέα πως αναδιαμορφώνοντας ριζικά τους θεσμούς, τους νόμους και το πολίτευμα ενός…
Συντηρητισμός, δημοκρατία και ρευστότητα
Θεωρούμε ότι σήμερα είναι σκόπιμο να ανοίξουμε τη συζήτηση πάνω στην έννοια του συντηρητισμού και να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε χωρίς προκαταλήψεις, εμμονές και δογματισμούς την πραγματική του ιστορική διάσταση. Όχι μόνον προς ικανοποίηση μιας ορθής, εννοιολογικά και ορολογικά, απόδοσης, ή ως απάντηση σε ένθεν κακείθεν αβάσιμες κριτικές και καταγγελίες, αλλά κυρίως για να αναζητηθεί, με γνώμονα τη δημοκρατία και τη δόμηση μιας κοινωνίας πάνω σε αξίες κοινής ευπρέπειας, η χρησιμότητα που μπορεί να έχει μια άλλη, ευρύτερη κατά τη γνώμη μας, οπτική των προβλημάτων του σήμερα.
Γιατί το αρχαίο δράμα δεν είναι αντιπολεμικό
Αφορμή για το κείμενο αυτό είναι δηλώσεις ανθρώπων του θεάτρου στον ελληνικό χώρο που ασχολούμενοι κυρίως με την αρχαία τραγωδία, ως ηθοποιοί ή σκηνοθέτες, κάνουν λόγο για τον αντιπολεμικό χαρακτήρα των αρχαίων κειμένων. Η άποψη αυτή δεν περιορίζεται στους επαγγελματίες του θεάτρου, ή στον ελληνικό χώρο μόνο. Σε κριτικούς, δημοσιογράφους, αρθρογράφους, ακαδημαϊκούς, στην κοινή γνώμη, στην Ελλάδα και διεθνώς, το κυρίαρχο αφήγημα είναι πως σημαντική πτυχή του αρχαίου δράματος είναι ο αντιπολεμικός του χαρακτήρας, άποψη που χρησιμοποιείται στις περισσότερες αναλύσεις ως κεντρική για την κατανόηση των έργων. Σ’ αυτό το κείμενο θα επιχειρήσω να αποδείξω πως η σύνδεση της αθηναϊκής τραγωδίας με αντιπολεμικές συνδηλώσεις είναι αναχρονιστική, θεωρητικά αστήρικτη και ευκαιριακή.
Επιστήμη, πρόοδος και μιλλεναρισμός
Κατά πάσα πιθανότητα το μεγαλύτερο από τα επιτεύγματα της επιστήμης είναι ότι κατάφερε να εισχωρήσει σε έναν τομέα που στο παρελθόν ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα της φιλοσοφίας και των θρησκειών: στον τομέα των ανθρώπινων αξιών. Δυστυχώς η ελπίδα που γέννησε η επιστήμη, ότι δηλαδή θα παρέμβει καθοριστικά στην έννοια της μοίρας και σε συνομιλία με τις κοινωνίες θα εδραιώσει ένα πανανθρώπινο σύστημα αξιών, δείχνει πως απέτυχε. Οι υπαρξιακές επιλογές του σύγχρονου ανθρώπου είναι περιορισμένες.
Θεωρίες ενσωμάτωσης: Εντός του κράτους
Στην κοινωνική θεωρία θεμελιώδη θέση κατέχει η ιδέα της «φυσικής κατάστασης του ατόμου». Σύμφωνα με την ιδέα αυτή το αφηρημένο άτομο ενυπάρχει αρχικά μέσα σε μια προ-κοινωνική και προ-κρατική κατάσταση, σε πλήρη ελευθερία, ανεμπόδιστο από τους περιορισμούς και τους καταναγκασμούς που δημιουργεί η κοινωνία και του επιβάλει το «κοινωνικό συμβόλαιο». Σκοπός της κοινωνικής (κριτικής) θεωρίας είναι να καταδείξει την σχιζοειδή ασθένεια του σύγχρονου κράτους, το οποίο από τη μία θεμελιώνεται επάνω στην «αυταπόδεικτη αλήθεια ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου εκπορεύονται από το φυσικό δίκαιο» και από την άλλη ορθώνει δικαστήρια και μηχανισμούς, νόμους και φυλακές, προκειμένου να την προστατεύσει…
Θεωρίες υπέρβασης: Πέραν του κράτους
Σήμερα που η κοινωνία έχει μετατραπεί σε ένα μαλντορορικό ιδιώτη, το κράτος το λαφυραγωγεί εξ ολοκλήρου μια αυτοαναφορική πολιτική τάξη ημέτερων, μυημένων στους κανόνες του κομματικού παιχνιδιού και των δημοσίων σχέσων. Η κρατική τάξη παρόλο που κρατάει το savoir vivre της δημοκρατικής συμπεριφοράς, τα προσχήματα του πλουραλισμού, προωθεί τα ανοιχτά σύνορα, σέβεται τις διαφορετικότητες και είναι φιλική προς τις μειονότητες, στη ουσία λειτουργεί κατά αποκλειστικότητα για την διατήρηση και την διαιώνιση του πυρήνα του κράτους. Οι θεωρίες για την υπέρβαση του κράτους σε μία μέγιστη και διογκωμένη του μορφή, απλώς αναγάγουν αυτή την αυτοαναφορικότητα στα υψηλότερα μεγέθη που γνώρισε ποτέ η ιστορία της ανθρωπότητας.
Ισοπεδωτές, θρησκευτικότητα και λαϊκή κυριαρχία
Συνδιαμόρφωση κειμένου: Γιώργος Κουτσαντώνης και Αθανάσιος Γεωργιλάς «Δεμένος και φιμωμένος, συνέχισε να χτυπά το πόδι του και να χειρονομεί για να δείξει στον κόσμο ότι, αν μπορούσε, πάλι θα τους καυτηρίαζε». [1] Τον Απρίλιο του 1638, όταν ήταν 22 ή 23 χρονών ο Τζον Λίλμπουρν (John Lilburne) [2],…
Μεταμοντερνισμός και απώλεια νοήματος
Είναι μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι δεν αντιδρούν σ’ αυτά που, σε μιαν άλλη εποχή, θα προκαλούσαν αναταραχές και κρίσεις. Αντίθετα, τα άτομα έχουν γίνει μπλαζέ, αλλεργικά στις συναναστροφές, αρκετά έξυπνα όμως ώστε να γνωρίζουν ότι τα γεγονότα που εκτυλίσσονται είναι σημαντικά και ίσως ακόμη να αντιλαμβάνονται ότι σε μια προηγούμενη εποχή θα είχαν αντιδράσει με μια βαθιά συναισθηματική κατανόηση ή με αντίστοιχη συναισθηματική αντιπάθεια προς συγκεκριμένα άτομα και γεγονότα που εξελίσσονται γύρω τους
Εθνομεθοδολογία
Οπλισμένα με τη γνώση του κοινού νου και με μια πίστη στον πραγματικό, τακτικό χαρακτήρα τον κόσμου, τα μέλη είναι ελεύθερα να δημιουργήσουν νόημα σε κάθε κατάσταση στην οποία συμμετέχουν: H εθνομεθοδολογία τονίζει ότι κάθε κοινωνική κατάσταση είναι μοναδική. Οι λέξεις που λένε οι άνθρωποι, οι δράσεις που κάνουν είναι ενδεικτικές [indexical]-δηλαδή έχουν σημασία μόνο στη συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία χρησιμοποιούνται. Τονίζει, όμως, επίσης ότι τα μέλη, αφού αναγνωρίζουν την τάξη και την αντικειμενική πραγματικότητα χωρίς να το γνωρίζουν, βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά. Αναγνωρίζουν τις ομοιότητες ενός γεγονότος με άλλα γεγονότα. Επιλέγουν απ’ όλα τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω τους στοιχεία που υποστηρίζουν την άποψη ότι τα πράγματα που υπάρχουν ή συμβαίνουν είναι χαρακτηριστικά του κόσμου. Γι’ αυτούς μια κοινωνική κατάσταση είναι «μια διάλεξη», «ένας χορός» ή «μια συνάντηση», και επιβάλλεται σ’ αυτήν ένα μοτίβο μέσω της εφαρμογής της γνώσης του κοινού νου.
Αντιδημοκρατία
Αυτός ο δημώδης όχλος που δεν είναι ούτε κυρίαρχος πολιτικά αλλά και ούτε αδέσποτος κοινωνικά. Που κατέχει μόνο στο όνομα τον τίτλο του δήμου αλλά στερείται την εξουσία των κοινών είναι ότι πιο κοντά βρίσκεται σε αυτό που αποκαλούμε σήμερα «κινήματα για την δημοκρατία». Βγαλμένα μέσα από την ανωνυμία και εγκλωβισμένα στα όρια του κράτους ψάχνουνε μέσα στον θολό ορίζοντα του έθνους να αυτοπροσδιοριστούν ως δήμος. Αυτό για το οποίο αγωνίζονται τελικά δεν είναι άλλο από τον δημοκρατικό Λεβιάθαν της μαζικής κοινωνίας. Μια αντίφαση εν την γέννηση της: Η Αντιδημοκρατία.