Η πρώτη περίοδος λειτουργίας της δημοκρατίας
Παραθέτουμε παρακάτω ένα απόσπασμα από το έργο του Χρήστου Ρήγα, Τότε που λειτουργούσε η δημοκρατία (εκδ. Εντός, 1996). Το βιβλίο στο σύνολό του αποτελεί μια αξιόλογη μελέτη της δημοκρατικής εποχής της αρχαίας Αθήνας, ιδωμένης με ριζοσπαστικό τρόπο από τον συγγραφέα. Η ριζοσπαστικότητά του έγκειται στο ότι ερμηνεύει, με εμβριθή αλλά όχι ακαδημαϊκό τρόπο, την ουσία των πολιτικών εξελίξεων και εντάσεων της εποχής, παρουσιάζει το ρόλο των σημαντικότερων προσωπικοτήτων καταλύοντας τις στερεότυπες αντιλήψεις που έχουν επικρατήσει γι’ αυτούς στη νεώτερη εποχή, και καταρρίπτει πολλούς μύθους με τους οποίους έχουμε επενδύσει την προσέγγιση των γεγονότων και των σχέσεων εξουσίας της αθηναϊκής δημοκρατίας. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να αποδειχτεί περισσότερο χρήσιμο και ουσιαστικό από πολλά σύγχρονα έργα επαγγελματιών διανοούμενων, που αξίζει να διαβαστεί και να διαδοθεί, ώστε να συνεισφέρει, με την ευρύτητα των γνώσεων που περιέχει, στο ξεκαθάρισμα της αντίληψής μας για το πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιεχόμενο της αρχαίας δημοκρατικής εποχής.
Πώς ξεχάσαμε τη Δημοκρατία
Τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον από σκηνοθέτες και ηθοποιούς στην Ελλάδα να καταπιαστούν με προσωπικότητες και γεγονότα της Αθηναϊκής δημοκρατικής εποχής. Με αφορμή τρεις από τις πιο χαρακτηριστικές παραστάσεις θα παρουσιάσουμε την προβληματική σχέση των αποδόσεων αυτών με τα θέματα που πραγματεύονται. Αυτό θα γίνει για να τονίσουμε την κατά τη γνώμη μας διαστρεβλωμένη εικόνα που επικρατεί στους θεατρικους χώρους σε σχέση με την ερμηνεία γεγονότων της αρχαιότητας που σχετίζονται με την Δημοκρατία. Παρόμοιες απόψεις κυριαρχούν και στην κοινή γνώμη και διαδίδονται ευρύτερα μέσω της τέχνης, της αρθρογραφίας και ενίοτε και του ακαδημαϊκού χώρου.
Cul de sac
Όπως όλα δείχνουν, η κατάσταση στην οποία βαδίζει η Ευρώπη κάθε μέρα βαλτώνει όλο και πιο πολύ. Οι πολιτικές ηγεσίες πλέον έχουν αποδειχθεί ανίκανες να χειριστούν τα ανοιχτά μέτωπα, από το Ελληνικό ζήτημα μέχρι και την προσφυγική κρίση και την τρομοκρατία. Μπροστά στην επέλαση της ακροδεξιάς, τα αδιέξοδα του κοινού νομίσματος, τον ερχομό εκατομμυρίων ανθρώπων, τη φοροαποφυγή, οι κυβερνήσεις όλες πλέον βρίσκονται σε μόνιμο αδιέξοδο, ψελλίζοντας βερμπαλισμούς περί «Ευρώπης των κοινών αξιών», της «αλληλεγγύης», έννοιες που δεν φαίνεται ότι ελκύουν πια κανέναν. Από την άλλη, όλες οι αφηγήσεις περί αριστερού εναλλακτικού δρόμου, που «θα άλλαζε την Ευρώπη αλλάζοντας την Ελλάδα» έχουν καταρρεύσει, καθώς έπειτα από έναν χρόνο αριστερής διακυβέρνησης η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται αντιμέτωπη με ανυπέρβλητες δυσκολίες, έχοντας ταυτόχρονα καταστεί ο εύκολος στόχος μιας Ευρώπης που αναζητά αποδιοπομπαίους τράγους για όλα της τα δεινά…
Jean-Pierre Dupuy – Τεχνολογία και Μεταφυσική
Η θετικιστική φιλοσοφία που κινεί το μεγαλύτερο μέρος της μοντέρνας επιστήμης και τεχνολογίας (και το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης φιλοσοφίας) αντιλαμβάνεται τη «μεταφυσική» ως μια άνευ νοήματος αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήσεις που δεν επιδέχονται απάντηση· αλλά ο Karl Popper, ακολουθώντας το δρόμο που άνοιξε ο Emil Meyerson, έδειξε ότι δεν υπάρχει κανενός είδους επιστημονικό (ή, επιπλέον, τεχνολογικό) ερευνητικό πρόγραμμα που να μην εδράζεται σε ένα σύνολο γενικών υποθέσεων σχετικά με τη δομή του κόσμου. Σίγουρα, αυτές οι μεταφυσικές αντιλήψεις δεν είναι εμπειρικά ελέγξιμες και δεν υπόκειται σε «διάψευση». Ωστόσο, αυτό δεν συνεπάγεται ότι δεν είναι ενδιαφέρουσες, ουσιώδης και ότι δεν παίζουν έναν θεμελιώδη ρόλο στην πρόοδο της επιστήμης.
Περί πολιτικού συστήματος και διπολισμού στις εκλογικές αναμετρήσεις: Το διακύβευμα των εκλογών της 20ης Σεπτεμβρίου 2015.
Αν ευσταθεί η «θεωρία» ότι κάθε σύστημα, μονοπολικό (ζεύγος-γάμος/ενιαίο-εθνικό κόμμα/έθνος-κράτος) ή πολυπολικό (οικογένεια/πολυκομματισμός/διεθνής ετερότητα), εν τέλει ή έστω για κάποια χρονική περίοδο καταλήγει στο διπολισμό (χωρισμός/δικομματισμός/ψυχρός πόλεμος), τότε η επίκληση του τρίτου πόλου, μόνο κατά τις προεκλογικές περιόδους και όχι ως συνεχές πρόταγμα-επιδίωξη, καταδεικνύεται ως απλά ένα πολιτικό αφήγημα παραμυθένιας φύσης, το οποίο αποσκοπεί στην πολιτικό-οικονομικό-επαγγελματική επιβίωση συγκεκριμένων ομάδων συμφερόντων και πολιτικών ελίτ που εξοβελίστηκαν από την εξουσία και που διακαώς καταφεύγουν στο τέχνασμα αυτό για τη διασφάλιση της συνέχειάς τους.
Θεσμός: Η φιλοσοφική διαπαιδαγώγηση των κυβερνώντων
Στο παρόν άρθρο προτείνουμε συγκεκριμένη μορφή της παλιάς και νεότερης και για πολλούς αυτονόητης σκέψης για εκπαίδευση των κυβερνώντων πριν την ανάληψη του συγκεκριμένου αξιώματος. Στην πρόταση αυτή δεν μας οδηγεί η απαξίωση του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος––παρά την ένταση της επικαιρότητας––αλλά η επιθυμία βελτίωσης και επικουρίας σε όλες τις θέσεις της κοινωνικοπολιτικής δομής, ώστε να γίνει το σύστημα (του οποίου αποτελούμε μέλη και στο οποίο οφείλουμε την ύπαρξή μας) πιο λειτουργικό. Αυτό μπορεί να γίνει με βέλτιστη διαχείριση και διοχέτευση της κοινωνικής ενέργειας και της πρωτογενούς πολιτικής προαίρεσης όλων των χώρων με συναίνεση και επιμερισμό έργου.
Χάννα Άρεντ – H δημόσια σφαίρα: τα κοινά
Ο όρος «δημόσιος» δηλώνει δύο στενά αλληλένδετα, αλλά όχι εντελώς ταυτόσημα φαινόμενα: Σημαίνει, πρώτον, πως ό,τι εμφανίζεται δημοσίως μπορεί να ιδωθεί και να ακουστεί από τον καθένα και πως έχει την ευρύτερη δυνατή δημοσιότητα. Για μας, το φαινόμενο –κάτι ορατό και ακουστό τόσο από τους άλλους όσο κι από μας τους ίδιους– αποτελεί πραγματικότητα. Σε σύγκριση με την πραγματικότητα που προέρχεται από τα ορατά και τα ακουστά, ακόμη και οι ισχυρότερες δυνάμεις της εσωτερικής ζωής –τα πάθη της καρδιάς, οι σκέψεις της διάνοιας, οι απολαύσεις των αισθήσεων– έχουν μιαν αόριστη, σκιώδη ύπαρξη, ως την στιγμή που θα μετασχηματιστούν, θα αποϊδιωτικοποιηθούν και θα αποταμιευθούν, για να πούμε έτσι, παίρνοντας τη μορφή που θα τα κάνει κατάλληλα να εμφανιστούν δημοσίως1.
Μεταμόρφωση των ιδεολογιών σε ψευτοθρησκείες, του Κώστα Παπαϊωάννου
Η προπαγάνδα δεν μπόρεσε να «πιάσει» στο 19ο αιώνα μόλο που και τότε όπως και πάντοτε υπήρχαν επαναστάτες και επαναστάσεις, αντιδραστικοί και αντεπαναστάτες, προοδευτικοί και συντηρητικοί, γιατί ο άνθρωπος τότε σεβόταν αρκετά τον εαυτό του ώστε να μην μπορεί να αφομοιώσει την ωμή γλώσσα της βίας, του μίσους και της ψευτομυστικοπάθούς στρατιωτικής πειθαρχίας. Αντίθετα, «είναι κάτι εκπληκτικό – έλεγε ήδη από το 1920 ο Mussolini – το πόσο ο σημερινός άνθρωπος είναι έτοιμος να πιστέψει» και είναι γνωστή η γνώμη του Hitler για την «απίστευτη» παθητικότητα του μαζικού ανθρώπου και την «υστερική του ανάγκη να ενθουσιαστεί επιδερμικά για να απαλλαγεί από την ευθύνη της προσωπικής σκέψης και ελευθερίας».
Κορνήλιος Καστοριάδης: «Κανείς δεν θα πάει ποτέ πιο μακριά από τον Αισχύλο»
Οσο θα παραμένουμε στην απάθεια, την ιδιώτευση, τον ψευδο-ατομικισμό, δεν υπάρχει περίπτωση να αναδυθεί ένα κίνημα που θα είναι δημιουργός συλλογικότητας. Kαι, πολύ περισσότερο, δεν μπαίνει θέμα ατόμων που ο ρόλος τους θα ήταν να θέτουν τα ερωτήματα που δεν θέτουν οι άλλοι. Eίναι κοινοτοπία, αλλά δείχνει, όπως οι περισσότερες κοινοτοπίες, μια βαθιά αλήθεια: Οι κοινωνίες έχουν τους ηγέτες που τους αξίζουν.
Κορνήλιος Kαστοριάδης: «οι λαοί θα βρουν τη λύση»
H συνέντευξη που ακολουθεί δόθηκε από τον Kορνήλιο Kαστοριάδη στο δημοσιογράφο κ. Γιώργο Xατζηβασίλη της ελληνόφωνης εφημερίδας του Σίδνεϋ, O Kόσμος, κατά την επίσκεψη του φιλοσόφου στην Aυστραλία, και δημοσιεύτηκε στο φύλλο της 23ης Aυγούστου 1991. Aρχικό θέμα συζητήσεως υπήρξε το πραξικόπημα εναντίον του Mιχαήλ Γκορμπατσόφ, το οποίο οδήγησε στην πτώση του, γεγονός το οποίο ο Kαστοριάδης θεωρεί ως επαλήθευση των παλαιότερων αναλύσεών του για τη στρατοκρατική γραφειοκρατία της τότε Σοβιετικής Ένωσης.