Το αντεστραμμένο προσωπείο του ανθρωπισμού
Ο άνθρωπος κουβαλάει μέσα του κάτι το ιδιαίτερα αποκρουστικό. Δεν εννοούμε τη ζέχνα που βγάζει η κατάσταση της βιολογικής του φθοράς. Ούτε την απώθηση που γεννάει η επίδραση του χρόνου στα ματαιόδοξα λικνίσματα της ήβης. Αυτό είναι μοίρα, και η μοίρα είναι ελπιδοφόρα γιατί εξισώνει τους βροτούς. Όχι δεν είναι αυτό το πιο αποκρουστικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Ούτε εννοούμε τη δυσαρέσκεια που γεννάει η ματαιοπονία της μασκαρεμένης πόζας των αυτοπαθών εγωιστών. Ούτε κάνουμε λόγο για την τρομερή του ικανότητα να εκλογικεύει τον θάνατο των συνανθρώπων του. Να μετατρέπει τις εκατόμβες των ψυχών σε λογιστικό συντελεστή. Όσο θηριώδης και αν είναι η ικανότητά του να ποσοτικοποιεί το όφελος από τον θάνατο ενός νηπίου, τίποτα δεν είναι τόσο αποκρουστικό όσο η τερατώδης ιδιότητα του ανθρώπου να είναι διπλοπρόσωπος. Άλλωστε μάθαμε να συμβιώνουμε με τον λελογισμένο φόνο. Γίναμε φίλοι του. Συνηθίσαμε το μαζικό έγκλημα και πλέον δεν προκαλεί δέος.
Η γενοκτονία των Αρμενίων και η προδοσία της φιλοσοφίας
Για την Marshall η φιλοσοφία έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη γενοκτονία των Αρμενίων, αλλά και στην μετέπειτα άρνησή της από τους Τούρκους. Η φιλοσοφία έχει ματωμένα «χέρια» και πίσω από αυτό το αίμα βρίσκεται ο Καρτεσιανός Διαφωτισμός. Όταν μιλάμε για καρτεσιανό διαφωτισμό, εννοούμε έναν σαφή διαχωρισμό του κόσμου της λογικής από τον υλικό κόσμο, του κόσμου της εμπειρίας από εκείνον της σκέψης. Η προσέγγιση του Καρτέσιου ήταν πράγματι καταστροφική και σε συνδυασμό με ορισμένα στοιχεία του Διαφωτισμού, αλλά και της Γαλλική Επανάστασης, η φιλοσοφία παύει να είναι η αγάπη για τη σοφία, και γίνεται ένα δημιουργικό μέσο, ένα εργαλείο για να αλλάξει ο κόσμος.
Χάννα Άρεντ – Συλλογική ευθύνη
Υπάρχει ένα είδος ευθύνης για πράγματα που κάποιος δεν έχει κάνει· μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος γι’ αυτά. Όμως δεν μπορεί να είναι ή να νιώθει ένοχος για πράγματα που συνέβησαν χωρίς να συμμετέχει ενεργά σε αυτά. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό σημείο, που αξίζει να τονιστεί με απόλυτη σαφήνεια, σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία τόσοι πολλοί, καλοπροαίρετοι, λευκοί φιλελεύθεροι ομολογούν τα αισθήματα ενοχής τους όσον αφορά το ζήτημα των Νέγρων. Δε γνωρίζω πόσες περιπτώσεις τέτοιων εσφαλμένων συναισθημάτων έχουν υπάρξει στην ιστορία, γνωρίζω όμως ότι στην μεταπολεμική Γερμανία, όπου προέκυψαν παρόμοια προβλήματα σχετικά με όσα διαπράχθηκαν από το χιτλερικό καθεστώς εις βάρος των Εβραίων, η κραυγή «είμαστε όλοι ένοχοι», που αρχικά ακουγόταν τόσο μα τόσο ευγενής και δελεαστική, στην πράξη έχει εξυπηρετήσει μονάχα στο να απαλλάξει σε σημαντικότατο βαθμό όσους είναι πραγματικά ένοχοι.
Σύγχρονη επιστήμη και αγνωσιολογία
Ασφαλώς δεν είναι κακή οποιαδήποτε άγνοια. Είναι κατά πολύ προτιμότερο για παράδειγμα να μην γνωρίζουν οι άνθρωποι πώς να κατασκευάσουν βιολογικά όπλα ή να δημιουργήσουν έναν ιό όπως αυτός του Έμπολα ή του AIDS. Επίσης είναι κατά πολύ προτιμότερος ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής του ατόμου από τον σεβασμό της εταιρικής privacy. Άλλωστε δεν είναι καθόλου απαραίτητο να γνωρίζουμε τα πάντα και ανά πάσα στιγμή για ένα συγκεκριμένο άτομο, άλλα πρέπει να έχουμε το δικαίωμα και τη δυνατότητα να αποκτήσουμε ουσιαστικές γνώσεις και πληροφορίες για όλες τις δραστηριότητες μιας εταιρείας, ειδικά όταν αυτή μας πουλάει τεχνολογία και επιστήμη.
Ομοφυλόφιλία και παραδοσιακή ηθική: οι θέσεις των φιλοσόφων
Η στάση των φιλοσόφων προς την ομοφυλοφιλία δεν είναι ενιαία. Οι Πυθαγόρειοι και οι Κυνικοί (βλ. Διογένης Κυνικός)1 φαίνεται να είναι κατά της ομοφυλοφιλίας. Ειδικότερα οι Πυθαγόρειοι έχουμε πληροφορίες ότι απέρριπταν κάθε είδος άγονης σεξουαλικότητας και υποστήριζαν τη συνεύρεση ακόμη και μεταξύ αντρών και γυναικών μόνο με στόχο την τεκνοποίηση.2 Στους πλατωνικούς υπάρχει μία ανεκτικότητα και αποδοχή του φαινομένου, ενώ οι Στωικοί επέτρεπαν την ομοφυλοφιλία και τοποθετούσαν όλα όσα αφορούν τη σεξουαλικότητα, μαζί και την ομοφυλοφιλία, στα ουδέτερα. Όλα τα ρεύματα ωστόσο ήταν κατά των παθών και ειδικότερα στην περίπτωση αυτή, κατά της ακολασίας (είτε όσον αφορά την ετεροφυλοφιλία είτε την ομοφυλοφιλία). Τόσο οι Κυνικοί όσο και οι Στωικοί ήταν κατά των σωματικών ηδονών, ως μέρος του ασκητικού τρόπου ζωής.
Φιλοσοφία και επιστήμη: μια ιστορία της αλήθειας
Έτσι η επιστήμη, με το αγαθό θράσος της μεθόδου, έρχεται να δώσει λύση στο άλυτο πρόβλημα της αλήθειας που διαφορετικά θα οδηγούσε ή σε μια δογματική και αδιάλλακτη σχηματική τοποθέτηση, ή στην απόφανση πως η εύρεση της αλήθειας είναι αδύνατη. Χωρίς τη θεμελίωση της επιστήμης η ιστορία της φιλοσοφίας θα ήταν μια σειρά από μυθολογήματα και πλάνες της συνείδησης που μας βαυκαλίζουνε αιώνες τώρα ή θα οδηγούσε στο μηδέν της απόλυτης σχετικότητας. Η υπόθεση είναι ότι η εύρεση της αλήθειας ταυτίζεται με την ιστορική διαδικασία απελευθέρωσης του νου.
Τίμοθι Ουίλιαμσον: Tetralogue. I’m Right, You’re Wrong
Francesco Maria Ferrari, PhD University of Padova – Italy μτφρ.: Γιώργος Κουτσαντώνης Πόσες φορές πήραμε το τρένο χωρίς να ανταλλάξουμε μια κουβέντα με εκείνον που κάθεται δίπλα μας; Πόσες φορές αποφύγαμε τη «δίνη» των συνομιλιών στην αμαξοστοιχία; Σε αυτό το βιβλίο παρουσιάζεται μια συνομιλία μεταξύ τεσσάρων…
Η προσέγγιση της δημόσιας σφαίρας στην πολιτική θεωρία της Hannah Arendt
Γράφει ο Γρηγοριάδης Κωνσταντίνος Σημαντική πτυχή του έργου της Hannah Arendt, που έχει συζητηθεί αρκετά και για την οποία η ίδια έχει υποστεί κριτική, είναι η προσέγγισή της στη θεώρηση του πολιτικού και στη σύνδεσή του με ό,τι αποκαλεί η ίδια «δημόσια σφαίρα» ή «πολιτική…
Η ελευθερία ως το ισοδύναμο της αυτονομίας
Στο προηγούμενο άρθρο που δημοσιεύτηκε σε αυτόν τον ιστότοπο, διατύπωσα την ανάγκη αλλαγής του πολιτικού συστήματος προς την κατεύθυνσης μιας αντιπροσωπευτικής προσομοίωσης. Εκτέθηκαν τα γνωρίσματα της νεώτερης πολιτείας, καθώς και αυτά της αντιπροσωπευτικής πολιτείας, η οποία (όπως την όρισα), μεταβάλλει την κοινωνία από ιδιώτη σε θεσμό (εντολέα) του πολιτικού προσωπικού (εντολοδόχου). Ωστόσο, η συζήτηση για ένα θεωρητικό εγχείρημα που θα προκρίνει τον συνυπολογισμό της κοινωνικής βούλησης στη λήψη των αποφάσεων, θέτει ως ιδρυτική προϋπόθεση την πραγμάτευση εκ νέου ορισμένων κεντρικών εννοιών της πολιτικής θεωρίας. Στο κείμενο που ακολουθεί, το επίκεντρο της προσοχής εστιάζεται στην κομβική έννοια της ελευθερίας, η οποία, όπως θα καταδειχθεί, σε ό,τι αφορά τη σχέση κοινωνίας και πολιτικής, λειτουργεί ως εξακρίβωση του πολιτικού συστήματος.
Το νεώτερο πολιτικό σύστημα σε σχέση με την πρόοδο
Όπως είναι γνωστό, οι πολιτικές αρχές της νεωτερικότητας εμφανίζονται με πλήρες και ολοκληρωμένο πρόταγμα στις δύο μεγάλες επαναστάσεις του 18ου αιώνα, τη Γαλλική και την Αμερικανική. Στόχος και των δύο ήταν η εναντίωση στο φεουδαρχικό σύστημα και το πολιτειακό του υποστατικό, το οποίο είναι η απολυταρχία, και η είσοδος σε μια νέα εποχή, όπου το άτομο θα συγκροτείται με στοιχειώδεις όρους ελευθερίας. Βέβαια, η πορεία προς την κορύφωση αυτής της εναντίωσης, είχε ήδη ξεκινήσει από την Αναγέννηση, την οποία διαδέχθηκαν η Μεταρρύθμιση, οι πολιτικές αλλαγές και αναταράξεις στην Αγγλία με κατάληξη το γαλλικό και δυτικοευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Η νέα εποχή που αναδύθηκε, είχε σαφέστατα προοδευτικό πρόσημο, καθώς οδήγησε σε απελευθέρωση των δυτικοευρωπαϊκών κοινωνιών και στη διασφάλιση κεκτημένων τα οποία λειτούργησαν ως τα θεμελιώδη γνωρίσματα του νεώτερου πολιτικού πολιτισμού(εργασιακά δικαιώματα, καθολικό δικαίωμα ψήφου κ.λ.π).