Το 1821 και η Άνοιξη των Εθνών: από την ιστορία στην έμπνευση
Πράγματι, η Άνοιξη των Εθνών είχε στενή σχέση εξάρτησης με την προηγηθείσα Ελληνική Επανάσταση του 1821. Την Ελληνική Επανάσταση, η οποία αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για όλη την Ευρώπη, ακολούθησαν οι εξεγέρσεις του 1830-31, οι οποίες, όμως, δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες των ευρωπαϊκών λαών για πιο δίκαιες και δημοκρατικές κυβερνήσεις. Σύντομα, οι όποιες κατακτήσεις εξανεμίστηκαν από τα συνήθη αυταρχικά/δεσποτικά συστήματα διακυβέρνησης. Αν και οι προσδοκίες περί δικαιοσύνης, ελευθερίας και ανεξαρτησίας δεν ικανοποιήθηκαν, οι άνθρωποι, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συνέχισαν να ελπίζουν και να οργανώνονται, βουλόμενοι την ανατροπή. Αυτή η τεράστια ζύμωση ιδεών, πρακτικών, στοχεύσεων και οραμάτων οδήγησε, το 1848, σε ορισμένα από τα πιο αιματηρά και μαζικά εξεγερσιακά γεγονότα της νεότερης ευρωπαϊκής πολιτικής ιστορίας. Οι νέες εξεγέρσεις του 1848, σε σύγκριση με τις προηγούμενες, είχαν μεγαλύτερη ισχύ, εκτός των άλλων γιατί αυξημένες ήταν και οι ανάγκες των πληθυσμών: δεν απαιτήθηκε μόνο περισσότερη πολιτική ελευθερία, αλλά και κοινωνική και οικονομική ισότητα, δεδομένου ότι η προηγούμενη οικονομική κρίση του 1846 είχε επηρεάσει σημαντικά τα φτωχότερα στρώματα των πολιτών-υπηκόων σε όλη την Ευρώπη.
Τεχνολογία, δυστοπία, κυριαρχία: ο ορίζοντας της μελαγχολίας – Μέρος 1ο
Είναι στα παραπάνω πλαίσια όπου ανακαλύπτει κανείς ότι το ερώτημα για την ανάγκη ελαστικοποίησης των ορίων του ανθρώπινου κόσμου δεν είναι καθόλου αθώο, ειδικά σε μια εποχή κατά την οποία η δύναμη της τεχνικής βαίνει πλέον εκθετικά αυξανόμενη, τόσο ως προς τα αποτελέσματα, όσο και ως προς την περιπλοκότητα. Επιπλέον, δεν μπορεί να μη ληφθεί υπόψιν ότι αυτό δε συμβαίνει σε μια οποιαδήποτε ιστορική και γεωπολιτική συγκυρία, αλλά σχεδόν αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με την είσοδο σε έναν πολυπολικό κόσμο γεμάτο αστάθειες και αβεβαιότητα. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προβλήματος ακόμη και για τις κυβερνώσες ελίτ, θα πρέπει να αντιπαραθέσουμε στα συνέδρια των τεχνικών, ένα άλλο που έλαβε χώρα το 1995 υπό την αιγίδα του ίδιου του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ και πεντακόσιους συμμετέχοντες από τις πολιτικές ηγεσίες, ακαδημίες και εταιρίες όλων των ηπείρων, αφιερωμένο στο πρόβλημα της διακυβερνησιμότητας[7]. Η προβληματική αυτή προέρχεται από μια ορισμένη ανάγνωση ενός οικονομικού μοντέλου του Παρέτο, το οποίο προβλέπει, ούτε λίγο, ούτε πολύ, ένα μοντέλο ανάπτυξης 20:80, δηλαδή, με απλά λόγια, ένα κολοσσιαίο περίσσευμα – περί τα 80% του παγκόσμιου πληθυσμού σε παραγωγική ηλικία, του οποίου η εργασία δεν θα απαιτείται για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Αφιέρωμα στον νεο-οθωμανισμό και τον ευρασιανισμό – Νέος Ερμής ο Λόγιος, τ. 21, Εναλλακτικές Εκδόσεις
Ακολουθεί σύντομο απόσπασμα από το άρθρο των Μιχάλη Θεοδοσιάδη και Γιώργου Κουτσαντώνη, «Σκέψεις για την τουρκική επιθετικότητα, το πολιτικό Ισλάμ και μια μελλοντική Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία» που φιλοξενείται στο τεύχος 21 του Νέου Ερμή του Λόγιου, από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις. […] Στο βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ, με…
Τα όστρακα, τα εμβόλια και το δικαίωμα στην υγεία
Δημοσιεύουμε το παρακάτω άρθρο που καταπιάνεται με το πολύ επίκαιρο ζήτημα της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού και την υπόθεση αποκλεισμού, από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όσων αρνούνται να συμμετέχουν στο εμβολιαστικό πρόγραμμα. Αν και έχουμε κάποιες ενστάσεις, πάνω σε ορισμένα σημεία του κειμένου, οι οποίες σχετίζονται με…
Οι πρώτοι αστικοί θεσμοί – Reinhart Koselleck (απόσπασμα)
Ο Koselleck παρακολουθεί τη διαδρομή της έννοιας της κριτικής από την αρχαιοελληνική της ετυμολογία και δια μέσω των αιώνων μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα, όπου οριστικοποιείται η χρήση της ως «τέχνης του κρίνειν»˙ ως της ικανότητας να ξεχωρίζεις για κάθε περίσταση και κάθε πρόσωπο «το αληθινό από το ψευδές, το αυθεντικό από το κίβδηλο, το όμορφο από το άσχημο, το σωστό από το λάθος» και να καταλήγεις στην κατάλληλη κρίση. Επισημαίνει, δε, την καθοριστική συμβολή του Pierre Bayle, ο οποίος πάντρεψε την κριτική με τον ορθό λόγο, μετατρέποντας την σε τέχνη του να φτάνεις σε κατάλληλα συμπεράσματα δια της ορθολογικής σκέψης και ανεξάρτητα από φιλολογικές, αισθητικές ή ιστορικές συνδηλώσεις.
Ένα έτος έμπλεο σημαντικών γεγονότων αποσύρεται
Στον ίδιο βαθμό η παρακμή της ΕΕ επέτρεψε στην Τουρκία να γιγαντωθεί και να προωθήσει τα νεοοθωμανικά της σχέδια. H Ευρώπη αρνείται τον ρεαλισμό και οποιαδήποτε αντικειμενική αλήθεια, που την αφορά συνολικά. Με μια συμπεριφορά που θυμίζει, στα μάτια του κόσμου, μια ξεπεσμένη Μαρία Αντουανέτα που «διακινεί» ανωτερότητα, η ΕΕ γίνεται το θύμα του μονοσήμαντα οικονομικού εαυτού της. Από την άρνηση της επιστήμης μέχρι την παράβλεψη της πραγματικότητας και την εμμονή στις ενοχές, η χρονιά που φεύγει στέλνει ένα σαφές μήνυμα: ή θα βρούμε ένα συνεκτικό νόημα και μια ιεραρχία στις αξίες μας, εμπλουτίζοντάς και προασπίζοντας την κουλτούρα μας ή θα συνθλιβούμε υπό το ασφυκτικό βάρος της ανατολικής ευρωστίας. Το νόημα όμως δεν μπορεί να είναι κάτι το αφηρημένο, δεν μπορεί να είναι ένας κούφιος ανθρωπισμός και δικαιωματισμός, πρέπει η υποχρέωση, η ευθύνη, η δικαιοσύνη, η ισονομία κ.ο.κ να ουσιώνονται δημοκρατικά σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, δηλαδή μέσα σε εθνικό περιβάλλον.
Το 2020 ο Προμηθέας παραμένει δεσμώτης (προδημοσίευση 3ου τεύχους ResPublica)
Αντίθετα με όσα (θέλουμε να) πιστεύουμε, η οικονομία του ψηφιακού κόσμου δεν είναι ούτε άυλη, ούτε πράσινη. Έχει σοβαρό οικολογικό αποτύπωμα και παράγει τεράστιες οικονομικο-κοινωνικές ανισότητες. Η εξόρυξη πετρελαίου και η εξόρυξη δεδομένων αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Πρόκειται για την αντίθεση ανάμεσα στον καπιταλισμό της θερμο-βιομηχανίας, η γέννηση του οποίου ανάγεται στον 19ο αιώνα, και σε έναν ψηφιακό καπιταλισμό, μεταβιομηχανικό και υποτιθέμενα άυλο και πράσινο, τον οποίο πρέπει να αναστοχαστούμε.
Η επιστημονικο-τεχνολογική έκρηξη των big data και της τεχνητής νοημοσύνης φέρνουν κοντά τους ισχυρούς δρώντες των δύο κόσμων – εκείνου της ενέργειας και αυτού της πληροφορίας. Η πετρελαϊκή βιομηχανία βασίζεται σε αυτές τις τεχνολογίες για τον ακριβέστερο εντοπισμό των αποθεμάτων, καθώς και για τη μείωση του κόστους λειτουργίας της χάρη στον αυτοματισμό, και οι γίγαντες του ψηφιακού κόσμου βλέπουν εκεί, με τη σειρά τους, μία πλούσια αγορά για τις υπηρεσίες τους – αποθήκευση και διαχείριση δεδομένων και machine learning.
Το ατέρμονο τέλος της μετανεωτερικής κοινωνίας (προδημοσίευση 3ου τεύχους ResPublica)
Είναι ενδεικτική η ειλικρίνεια με την οποία εκφράζεται ένας από τους σπουδαιότερους πρωταγωνιστές και αυτόπτης μάρτυρας των μεγάλων γεγονότων του 20ού αιώνα, ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ελλύλ: «Αγωνιστήκαμε λοιπόν για την ειρήνη, την κοινωνική δικαιοσύνη… αναζητήσαμε την ευτυχία και την ισότητα για όλους, αλλά όλες μας οι προσπάθειες κατέληξαν αναπότρεπτα στο ακριβώς αντίθετο, μεταμορφωμένες και διαστρεβλωμένες. Το χειρότερο απ’ όλα είναι αυτό το «φαινόμενο διαστροφής» όλων αυτών για τα οποία πολεμήσαμε στο αντίθετό τους, φαινόμενο που εμφανιζόταν κάθε φορά που οι επιθυμίες μας θριάμβευσαν στην ιστορία. Κάθε φορά τα πράγματα κατέληγαν στο αντίθετο από αυτό που είχαμε υπολογίσει. Ο σοσιαλισμός οδήγησε στον Στάλιν. Την πτώση του Χίτλερ την ακολούθησε η γενικευμένη υιοθέτηση των μεθόδων του, η νίκη του ολοκληρωτικού κράτους, τα βασανιστήρια, τα μονοκομματικά καθεστώτα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Niklas Luhmann (μτφρ) Περιγράφοντας το Μέλλον (προδημοσίευση 3ου τεύχους ResPublica)
Έπειτα από διακόσια χρόνια και πλέον ενασχόλησης με τον εαυτό της, η σύγχρονη κοινωνία έχει στη διάθεσή της πολύ καλύτερα, πιο ρεαλιστικά μέσα αυτο-περιγραφής της. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να αντιληφθεί όλο και περισσότερα δομικά αποτελέσματα, τα οποία μπορεί να αποδώσει στον εαυτό της, καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τους θεσμούς, από τους οποίους εξαρτάται η συνέχιση της κοινωνικής αναπαραγωγής στο επίπεδο που έχει ήδη επιτευχθεί.
René Guénon (μτφρ) Προς την αποσύνθεση (προδημοσίευση 3ου τεύχους ResPublica)
Η νεωτερική αντιπαραδοσιακή δράση έπρεπε λοιπόν να στραφεί εναντίον της γενικής νοοτροπίας, αλλά πριν απ’ αυτό να επιχειρήσει να καταστρέψει τους παραδοσιακούς θεσμούς της Δύσης, και είναι εκεί ακριβώς που επικέντρωσε καταρχάς τη δράση της, περιμένοντας να εξαπλωθεί κατόπιν σε όλο τον κόσμο. Αυτή η διαδικασία δεν μπορούσε βέβαια να ολοκληρωθεί με τη μία, αν και σίγουρα προκαλεί εντύπωση η ταχύτητα με την οποία οι δυτικοί λησμόνησαν όλα αυτά που τους συνέδεαν με έναν παραδοσιακό πολιτισμό.